HISTORIA CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ.
STAROŻYTNA GRECJA
Badając przyczyny tak gwałtownego rozwoju państwa Greckiego trzeba określić kilka czynników, które miały niewątpliwy wpływ na tak bujny rozkwit greckiej cywilizacji. Jednym z nich był słoneczny klimat, choć nieco zróżnicowany w zależności od pór roku. Był to optymalny klimat z punktu widzenia wymogów życia toczącego się na otwartym powietrzu. Drugi czynnik to okalające półwysep od wschodu Morze Egejskie, pełne wysp i cieśnin, które stanowiły znakomite miejsce do nauki żeglarstwa, a co za tym idzie rozwój handlu morskiego i kolonizacji. Kolejnym czynnikiem jest bliskość rozwiniętych już cywilizacji, takich jak Fenicjanie czy Persowie, których zdobycze można było przejmować i w dalszym ciągu rozwijać.
Historia polityczna starożytnej Grecji obejmuje okres ponad tysiąca lat i dzieli się na kilka epok:
Epoka prehistoryczna .Koncentrowała się wokół dwóch ośrodków na Krecie i w Mykenach, jej kres nastąpił w XII w. p.n.e.
Epoka tzw. heroiczna. Jej kulminacją była wojna trojańska. Troja znajdowała
się na azjatyckim brzegu Morza Egejskiego, gdzie przez wieki znajdowały się główne ośrodki greckiego osadnictwa. Jako datę upadku Troi podaje się rok 1184 p.n.e.
Następnie nastały tzw. „wieki ciemne”, epoka słabo udokumentowana zarówno pod względem źródeł pisanych jak i wykopalisk archeologicznych.
Złoty Wiek greckich państw-miast trwał od VIII do IV w. p.n.e. i dzielił się na kilka odrębnych okresów. Koniec okresu archaicznego i początek epoki historycznych zapisów liczy się od pierwszej olimpiady, której data 776 r. p.n.e. stała się początkiem greckiej chronologii. Środkowy okres - okres największego rozkwitu Grecji rozpoczął się w V w. p.n.e., a zakończył się w roku 338 p.n.e., kiedy Grecy zostali zmuszeni do poddania się Macedończykom. Od tego czasu miasta greckie znajdowały się pod panowaniem obcych rządów - najpierw Macedończyków, a później Rzymian.
Duże znaczenie dla rozwoju starożytnej Grecji miała ekspansja geograficzna. Spowodowana była ona brakiem wystarczającej ilości ziemi uprawnej, a skaliste wybrzeża wokół Morza Egejskiego nie były zbyt zasobne w takie tereny. Brakowało żywności dla powiększającej się liczby ludności. Potrzebowano kontaktów handlowych z obszarami znajdującymi się wewnątrz kontynentu, co znacznie zwiększyło kolonizację nowych terenów. Z czasem pierwsze kolonie dały początek następnym, spowodowało to znaczne rozszerzenie wpływów Grecji.
Mówiąc o rozwoju Grecji należy także wspomnieć o religii. Pantenon olimpijski istniał już u schyłku czasów prehistorycznych. Uważano, że siedziba bogów znajduje się na szczycie Olimpu. Ojcem bogów był Zeus, który wraz z żoną Herą panowali nad resztą bogów, a także nad pozostałymi bóstwami, muzami, satyrami itp. Grecy mieli tysiące mitów i obrzędów, które tworzyły swego rodzaju obraz świata, w którym odwaga, przedsiębiorczość i szacunek przynosiły nagrodę w postaci zdrowia i bogactwa.
Kolejnym ważnym czynnikiem dla rozwoju Grecji była filozofia, czyli „umiłowanie wiedzy”. Powstała ona w opozycji do konwencjonalnych postaw religijnych. Sokrates ( 469-399 r. p.n.e. ) wprowadził metodę zadawania wnikliwych pytań w celu weryfikacji leżących u podstaw wiedzy założeń. Stała się ona podstawą do wszystkich późniejszych systemów racjonalnego myślenia. Sokrates kierował się zasadą, że „życie nie poddawane badaniom nie jest warte, aby je przeżyć”. Uczeń Sokratesa - Platon ( ok. 429-347 r. p.n.e. ) oraz jego uczeń Arystoteles ( 384-322 r. p.n.e. ) byli założycielami dwóch ówcześnie najważniejszych szkół: Akademii Platońskiej i Likejonu Arystotelesa, które były dla świata antycznego tym, czym są dla świata współczesnego najbardziej prestiżowe uniwersytety. Wykładane w nich przedmioty obejmowały bardzo szeroki wachlarz dziedzin -od metafizyki i etyki po politykę, krytykę literacką, logikę, fizykę, biologię i astronomię. Nauka grecka była częścią filozofii ogólnej. Szczególnie dobrze rozwinięta była matematyka, a dzieło Euklidesa „Elementy” pozostają w użyciu do dziś.
Mówiąc o filozofii należy wspomnieć też o literaturze. Największymi dziełami ówczesnej Grecji były „Iliada” i „Odyseja” autorstwa Homera. Literatura pisana wymagała znajomości liter, które dotarły do Grecji w VIII w. p.n.e. Wraz z rozwojem poezji rozwinęła się muzyka, która często towarzyszyła czytaniu utworów.
Architektura. Architektura grecka była połączeniem niezwykłej sprawności technicznej i wrażliwości. Podczas gdy w Egipcie i Mezopotamii dominowała tendencja do stawiania kolosalnych-prostych budowli, w Grecji starano się wyrazić wartości duchowe poprzez budowę harmonijnych i eleganckich gmachów. Pięć spośród siedmiu cudów antycznego świata stanowiły dzieła architektury greckiej ( posąg Zeusa w Olimpii, świątynia Artemidy w Efezie, mauzoleum w Halikarnasie, Kolos Rodyjski i latarnia morska na wyspie Faros ).
Powszechnie przyjmuje się, że rozwój cywilizacji greckiej osiągnął szczyt za czasów Peryklesa w Atenach. Lata dzielące obronę miasta przed najazdem Persów w 480 r. p.n.e. od wybuchu niszczycielskiej wojny ze Spartą w roku 431 p.n.e. były okresem największego rozwoju politycznego, intelektualnego i kulturalnego potencjału Aten.
Struktury społeczne Grecji tworzą dość złożony obraz. Państwa-miasta różniły się znacznie pod tym względem od bardziej odległych górzystych obszarów. Niewolnictwo było elementem, powszechnym. Społeczność Aten dzieliła się na niewolników, metojków ( cudzoziemców na stałe mieszkających w mieście ), oraz obywateli. Niewolników, których określano mianem andropoda, traktowano jak ruchomy dobytek i można było ich nawet bezkarnie zabijać. Nie pozwalano im służyć w wojsku. Wyzwoleni niewolnicy uzyskiwali status metojków, którzy płacili podatki i mogli służyć w wojsku. Obywatele (tylko im można było nazywać się Ateńczykami) mieli prawo posiadania ziemi oraz obowiązek odbywania służby wojskowej.
Politykę Grecji cechowała duża różnorodność. Ponieważ każde polis rządziło się samo, zdarzały się różne formy rządów. Istniały monarchie - na przykład Samos, rządzone przez króla Polikratesa, zdarzały się rządy despotyczne, głównie w miastach Azji Mniejszej, a także oligarchie ( Sparta, Korynt ), były wreszcie demokracje - np. Ateny w szczytowym okresie rozwoju miasta.