Publiczne prawo gospodarcze 12/02/2011
Dr Leszek Zalewski
Prawo gospodarcze- system zasad i norm prawnych o istotnym znaczeniu dla działalności gospodarczej, a w szczególności regulujący oddziaływanie państwa na gospodarkę. Prawo gospodarcze jako gałąź prawa zaistniało w latach 20 i 30-stych Xx. Jego pojawienie było spowodowane znanym kryzysem gospodarczym.
Prawo gospodarcze obejmuje regulacje prawne należące do klasycznych dziedzin prawa prywatnego jak i prawa publicznego. Jest tak ze względu, iż prawo to dotyczy zarówno podmiotów prywatnych jak i podmiotów publicznych.
Celem prawa gospodarki publicznej jest ochrona podstawowych wartości gospodarki rynkowej oraz wyznaczenie dopuszczalnych granic ich ograniczenia w interesie publicznym.
Wewnętrzna systematyka prawa gospodarki publicznej obejmuje:
konstytucyjne prawo gospodarcze,
prawo administracyjno gospodarcze, które z kolei dzieli się na:
prawo gospodarcze
prawo ustrojowe
prawo materialne
prawo proceduralne.
Konstytucyjne prawo gospodarcze- to całokształt zasad konstytucyjnych o istotnym znaczeniu dla gospodarki.
Administracyjne prawo gospodarcze- to całokształt norm prawnych regulujących oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą organów publicznych.
Ustrojowe prawo administracyjne- to prawo regulujące organizacje i funkcjonowanie administracji gospodarczej. Przedmiotem regulacji są tutaj zadania i kompetencje, charakter prawny organu w administracji państwowej gospodarczej. Chodzi tutaj w szczególności o organy antymonopolowe i regulacyjne.
Materialne prawo administracyjne- stanowi wyodrębniona sferę określającą treść decyzji podejmowanych wobec przedsiębiorców.
Proceduralne prawo administracyjne- obejmuje normy tworzące reguły stosowania prawa materialnego. Zwykle nie są to przepisy KPA. Normy te są zazwyczaj zawarte w szczególnych aktach ustawowych obok przepisów materialnych i ustrojowych.
Systematyka prawa gospodarczego publicznego- obejmuje także europejskie prawo gospodarcze tj. prawo pochodzące od organów Wspólnoty Europejskiej. Wspólnota Europejska jest bowiem przede wszystkim wspólnotą gospodarcza. Państwa członkowskie są zobowiązane do jednolitego, skutecznego stosowania i egzekucji prawa, co oznacza oddziaływanie prawa wspólnotowego na prawo krajowe.
Zasady prawa gospodarczego publicznego
Zasady prawa- są to normy prawne nadrzędne aksjologicznie ze względu na wagę zawartych w nich treści oraz doniosłość dla całego systemu prawnego lub jego dostatecznie wyodrębnionej części. Obowiązywanie określonych zasad oddziaływania państwa na gospodarkę, wynika przede wszystkim z postanowień konstytucji określającej podstawowe cechy ustroju gospodarczego państwa. Normy konstytucyjne jako normy nadrzędne w stosunku do całego porządku prawnego wiążą bowiem ustawodawcę co do treści stanowionego prawa. Stanowią one także podstawy oceny aktów prawnych administracji pod względem zgodności z konstytucją. Nasza konstytucja nie zawiera wyraźnego katalogu zasad prawa gosp. publicznej. Zasady te tworzą i wyznaczają podstawowe cechy ustrojowe oraz konstytucyjne gwarancje wolności i praw istotnych dla działalności gospodarczej.
Konstytucja gospodarcza- rozumiemy te postanowienia gospodarcze konstytucji, które tworzą podstawy dla określonego systemu gospodarczego.
Zasada demokratycznego państwa prawnego
Zasada ta należy do podstawowych zasad ustrojowych o istotnym znaczeniu dla prawa gospodarczego publicznego. Wyznacza ona bowiem granice oddziaływania państwa na gospodarkę, która jest głównie domeną aktywności jednostki, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego. Zasada ta złożona jest z wielu zasad traktowanych autonomicznie.
Wartości składające się na treść tej zasady są samoistnymi kryteriami oceny państwa i stanowionego prawa. Szczególnie dotyczy ona związania prawem państwa w stosunkach z obywatelami, w myśl bowiem art. 7 konstytucji
art. 7
Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Każde więc działanie organu państwowego musi mieć formalną legitymacje.
W postaci normy prawnej upoważniającej do działania. Brak formalnego upoważnienia jest równoznaczny z zakazem takiego działania. Z zasada ta jest związana inna reguła zawarta w art. 22 Konstytucji
Art. 22.
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny
W myśl, której ograniczenie wolności gospodarczej może nastąpić wyłącznie na drodze ustawowej.
Zasada państwa prawnego obejmuje także szereg gwarancji ochrony wolności i praw podstawowych jednostki.
Zasada państwa sprawiedliwości społecznej W myśl art. 2 Konstytucji
Art. 2.
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Jest to także zasada Publicznego Prawa Gospodarczego. Zasada ta odwołuje się do wartości poza systemowych i nakazuje ustawodawcy i organom władzy publicznej realizować sprawiedliwość społeczną.
Jest to więc wartość o zasadniczym znaczeniu dla państwa, które jest zobowiązane do sprawiedliwego i społecznego uzasadnienia swoich działań. Zasada ta stanowi kryterium oceny konstytucyjności działań państwa wobec gospodarki. Jest ona wiążącą norma konstytucyjną, adresowaną do ustawodawcy w celu jej konkretyzacji. Z zasady tej wynika obowiązek państwa tworzenia sprawiedliwego porządku społecznego w takim zakresie w jakim to faktycznie i prawnie możliwe. Adresatami tej zasady są organy ustawodawcze, organy administracji publicznej i sądy.
W pierwszym rzędzie są jednak organy tworzące prawo. Z zasady tej nie wynika jednak bowiem obowiązek wydania konkretnej ustawy ani przekształcenia systemu społecznego i gospodarczego. Z zasady tej wynika ogólny nakaz wpływania państwa na procesy gospodarcze, które nie mogą być kształtowane wyłącznie przez samoregulujące mechanizmy rynkowe. Państwo, więc jest zobowiązane do prowadzenia aktywnej polityki gospodarczej, aby osiągnąć stabilny rozwój gospodarczy i równowagę budżetową.
1