Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji
Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu zwany potocznie: Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości - ETS, Jego pełna nazwa Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Jest jednym z organów głównych Wspólnot Europejskich pełniącym funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego.
Historia
Trybunał został powołany do życia na mocy traktatu EWWIS 25 marca 1957. Następnie na mocy protokołu o statucie TS objął jurysdykcją sprawy wszystkich trzech wspólnot. Aby odciążyć TS, w roku 1989 powołano przy nim Sąd Pierwszej Instancji, który rozpatruje wnioski osób fizycznych i prawnych.
Kompetencje
TS jest sądem wewnętrznym Wspólnoty i jego kompetencje zostały ściśle ograniczone w Traktatach. Można go nazwać:
- sądem konstytucyjnym, ponieważ kontroluje pod względem legalności działania Wspólnoty i stosunek między Wspólnotą a państwami członkowskimi,
- sądem administracyjnym gdyż kontroluje kompetencje administracyjne instytucji włącznie ze sprawami budżetowymi,
- sądem międzynarodowym, gdyż kontroluje kompetencje traktatowe wspólnoty
- sądem cywilnym, gospodarczym i socjalnym, gdyż sprawy tego rodzaju wchodzą w jego kompetencje.
- wreszcie Trybunał jest także sądem pracy, gdyż ma prawo orzekania w sprawach pracy
Ze skargą do Trybunału mogą wystąpić organy Wspólnot, państwa członkowskie, a także osoby fizyczne i prawne. Wreszcie TS może wpływać na wymiar kar, czy sankcji represyjnych w pewnych dziedzinach przestępstw gospodarczych.
Orzeka on o zgodności aktów prawnych wydawanych przez inne organy UE oraz ich zgodności z traktatami.
Akty prawne mogą być zaskarżone do TS w przypadku wydania ich przez organy wspólnot nie mające do tego uprawnień, w wypadku uchybień proceduralnych przy ich uchwalaniu, albo w sytuacji bezczynności organu w sprawie naruszania jakiegoś traktatu.
Orzeka spory kompetencyjne pomiędzy organami Wspólnoty
na wniosek Komisji Europejskiej podejmuje decyzje wobec państw nie wypełniających zobowiązań traktatowych,
Rozpoznaje spory pomiędzy państwami członkowskimi, bądź też konflikty na linii wspomnianych państw a Komisji Europejskiej
Dokonuje rewizji wyroków Sądu Pierwszej Instancji
Jest wykładnią obowiązujących aktów prawnych tj. Sądy krajów Wspólnoty mogą występować do TS o dokonanie interpretacji prawa wspólnotowego
Skład
Sędziowie - W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa Unii. Więc na dzień dzisiejszy TS liczy 25 sędziów. Osoby piastujące ten urząd muszą spełniać wszelkie warunki pełnienia najwyższych funkcji sądowniczych w swoich krajach.
- Powoływani są na okres 6 lat, przy czym ich kadencja może zostać przedłużona
- W praktyce w Trybunale zasiadają zawodowi sędziowie, profesorowie prawa, członkowie palestry i prawnicy w służbie rządowej.
- Przysługuje im immunitet sędziowski w trakcie sprawowania urzędu, oraz po jego zakończeniu, jeśli dotyczy to spraw zaistniałych w trakcie urzędowania. Immunitet może zostać zawieszony na skutek uchwały Trybunału w sesji plenarnej.
- W czasie sprawowania swoich funkcji sędziowie nie mogą sprawować żadnych innych urzędów administracyjnych, politycznych lub pracować zawodowo. W wyjątkowych sytuacjach mogą oni pracować np. na Uniwersytetach.
- Przy obejmowaniu urzędu sędziowie składają przysięgę, że będą sprawować swój urząd sumiennie i bezstronnie.
Prezes Trybunału jest wybierany przez sędziów bezwzględną większością głosów. Sprawuje swój urząd przez 3 lata, jednak może być wybrany na ponowną kadencję. Trybunał działa w 3-5 osobowych „Izbach”, które również wybierają swoich Prezesów Izb.
Adwokaci Generalni ( zwani również Rzecznikami Generalnymi) - również wchodzą w skład Trybunału. Są wybierani podobnie jak sędziowie na kadencję 6 lat. Obecnie jest ich dziewięciu. Co roku wybierają oni ze swojego grona Pierwszego Adwokata Generalnego. Działa on jako bezstronny obrońca prawa i sprawiedliwości, który na początku danej sprawy w izbie sądowej przedstawia fakty oraz prawo, które w jego mniemaniu winno być zastosowane. Trybunał bierze pod uwagę opinię Adwokata Generalnego, jednak nie jest nią związany.
Administracja Trybunału jest w rękach Kierownika Administracji Trybunału zwanego również Sekretarzem i personelu pod jego kontrolą.
- Kierownik jest osobą mianowaną przez Trybunał po konsultacji z Adwokatem Generalnym. Jego kadencja trwa również 6 lat, może zostać również pozbawiony urzędu przez TS jeśli nie jest w stanie wykonywać swoich obowiązków.
- W trakcie trwania procesu siedzi z boku ławy sędziowskiej ubrany w togę jak sędziowie.
- Jest odpowiedzialny wobec Prezesa TS za prowadzenie spraw we wszystkich sprawach proceduralnych oraz za administrowanie Trybunałem. Pod jego nadzorem wszelkie potrzebne dokumenty są przekazywane stronom.
- Jest odpowiedzialny za publikację orzeczeń Trybunału.
- Jego najbliżsi współpracownicy w randze asystentów pomagają w sprawowaniu obowiązków sądowych kierownika oraz obowiązków administracyjnych zapewniając koordynację wszystkich zadań jednostek organizacyjnych Trybunału.
Sąd Pierwszej Instancji
Powołany został na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego, w celu odciążenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Zaczął działać z dniem 1 stycznia 1989 roku. Jego siedziba mieści się w Luksemburgu. Reforma judykatury Wspólnoty była konieczna gdyż TS nie radził sobie z ilością spraw podwojonej liczby państw członkowskich.
Skład
Obecnie SPI składa się z 25-ciu sędziów. Są oni mianowani na sześć lat. Sąd ten posługuje się tym samym aparatem administracyjnym co TS, ale ma oddzielny urząd rejestracyjny. SPI nie jest oddzielną instytucją, ale częścią organów wymiaru sprawiedliwości Wspólnoty.
Kompetencje
W pierwszej fazie swego istnienia kompetencje SPI obejmowały sprawy przekazane z TS w następujących dziedzinach :
spory między instytucjami i ich funkcjonariuszami
skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych.
sprawy przeciw Komisji, według Traktatu EWWIS, dotyczące podatków, produkcji, cen, konkurencji
sprawy wniesione przez podmioty prywatne przeciw komisji o unieważnienie lub o brak decyzji odnośnie stosowania zasad konkurencji według traktatu EWG;
sprawy o odszkodowanie
Z czasem kompetencje SPI były rozszerzane i Rada na wniosek TS skierowała do SPI wszystkie sprawy wniesione przez osoby fizyczne i prawne z wyjątkiem postępowań antydumpingowych. Z kompetencji SPI wyłączone są także sprawy wytoczone przez Państwa Członkowskie i instytucje, które pozostają w kompetencji TS.
W momencie gdy kompetencje obu organów sądowych mogą się pokrywać, to SPI może skierować sprawę do TS jeśli uzna iż sprawa jest w jego kompetencjach i vice versa.
Orzecznictwo TS i SPI
Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości stopniowo wypracowało obowiązek pełnego stosowania przez krajowe organy administracji i sądy, w ramach ich właściwości, prawa wspólnotowego oraz ochrony praw przyznanych przez nie obywatelom (bezpośrednie stosowanie prawa wspólnotowego) poprzez niestosowanie jakichkolwiek sprzecznych z nim przepisów prawa krajowego, niezależnie od tego, czy są one wcześniejsze, czy późniejsze niż przepis wspólnotowy (pierwszeństwo prawa wspólnotowego przed prawem krajowym).
W roku 1963 TS wprowadził zasadę bezpośredniego skutku wyroków dla obywateli państw Wspólnoty, dający możliwość powoływania się im na przepisy wspólnotowe w sądach krajowych.
Do czterech najbardziej powszechnych typów spraw należą:
1. wnioski o wydanie orzeczenia wstępnego;
2. skargi z powodu niewykonania zobowiązania;
3. skargi o unieważnienie aktu prawnego;
4. skargi z powodu bezczynności.
Orzecznictwo Trybunału i Sądu Pierwszej Instancji ma wielki wpływ na życie codzienne obywateli Wspólnoty. Wyroki TS regulowały między innymi takie dziedziny prawa wspólnotowego jak :
- Swobodny przepływ towarów
- swobodny przepływ osób
- swoboda świadczenia usług
- równość traktowania i prawa socjalne
- prawa podstawowe
- obywatelstwo europejskie
Co do SPI to od początku swej działalności do końca 2005 r. Sąd zamknął ponad 4700 spraw. Rozwój orzecznictwa Sądu nastąpił w szczególności w dziedzinie własności intelektualnej, konkurencji i pomocy państwa. Swoją jurysdykcją rozstrzygał spory w dziedzinach takich jak :
- wspólnotowe znaki towarowe
- zakres rzeczowy reguł konkurencji
- koncentracje
- kartele
- pomoc państwa
- dostęp do dokumentów