ŚLADY MECHANOSKOPIJNE
Pojęcie
Ślady mechanoskopijne (ujęcie wąskie) - są to narzędzia oraz ślady działania tych narzędzi.
Ślady mechanoskopijne (ujęcie szerokie) - są to takie ślady kryminalistyczne, których badaniem oraz identyfikacją zajmuje się wyspecjalizowany dział techniki kryminalistycznej, zwany mechanoskopią. (J. Kurczewski)
Mechanoskopia - jest to dział techniki kryminalistycznej zajmujący się badaniami śladów powstałych wskutek wzajemnego mechanicznego oddziaływania na siebie różnych przedmiotów i ustalaniem tożsamości narzędzi przestępstw na podstawie śladów pozostawionych przez te narzędzia. (J. Bieńka).
Narzędzia i ich podział:
Narzędzie - jest to urządzenie proste lub złożone, umożliwiające wykonywanie jakieś czynności lub pracy.
Podział narzędzi ze względu na ich działanie na podłoże:
narzędzia tnące jedno lub dwuostrzowe, np. nóż, nożyczki,
narzędzia skrawające, np. wiertło
narzędzia ściskające, np. imadło,
narzędzia rozpierające, np. podnośnik samochodowy,
narzędzia uderzające, np. młotek
narzędzia uniwersalne, wielofunkcyjne, np. kombinerki
Podział narzędzi ze względu na ich zastosowanie w trakcie popełniania przestępstw:
narzędzia wyprodukowane do wykonywania pracy użytecznej nie związanej z przestępstwem, wykorzystywane przez sprawców, np. piłka do metalu,
narzędzia wyprodukowane do pracy użytecznej i przystosowane do dokonywania przestępstw, np. podnośnik samochodowy z powiększoną główką,
narzędzia wyprodukowane celowo do dokonywania przestępstw, np.
raki - służące do prucia kas pancernych,
wytrychy - do otwierania zamków,
łamaki - do łamania wkładek bębenkowych (samochodowych),
łomy - do wyrywania pałąków z kłódek, drzwi z zawiasów,
wyważacze - do wyważenia drzwi z zawiasów,
żabki - do rozpierania krat.
Mechanizm powstawania śladów mechanoskopijnych
Ślady mechanoskopijne powstają w trakcie zetknięcia się dwu lub więcej przedmiotów o określonej twardości działających na siebie z odpowiednią siłą i pod właściwym kątem. Przedmiot o większej twardości odwzorowuje cechy swojej powierzchni- makrostrukturalne i mikrostrukturalne- na powierzchni przedmiotu przyjmującego ślad (najczęściej o mniejszej twardości chociaż może nastąpić wzajemne, krzyżowe przeniesienie cech).
Cechy makrostrukturalne - to cechy widoczne np. kształt, wielkość, sposób odłamania, rozerwanie.
Cechy mikrostrukturalne - to cechy obserwowane w dużym, mikroskopowym powiększeniu, powstają w trakcie produkcji narzędzia, renowacji, napraw. Badaniem struktury wewnętrznej przedmiotów i narzędzi zajmuje się metalografia- wchodząca w zakres fizykochemii.
Postacie śladów mechanoskopijnych
ślady w postaci odkształceń podłoża w miejscu kontaktu z narzędziem: wgniecenie, zarysowanie, ześlizg, cięcie,
ślady w postaci zmiany pierwotnej geometrii danego przedmiotu: odłamanie, odprysk, rozdarcie, rozcięcie, pęknięcie.
Na podstawie śladów mechanoskopijnych możemy wnioskować m.in.: o sposobie postępowania sprawcy, rodzaju użytego narzędzia, liczby użytych narzędzi, zawodu i środowiska z którego wywodzi się sprawca, a nawet o kwalifikacji prawnej czynu.
Metody technicznego zabezpieczania śladów mechanoskopijnych
zabezpieczenie wraz z podłożem
wykonanie odlewu
zebranie z podłoża
fotografowanie
ochrona przed korozją, owinięcie, opakowanie w pudełku
Metody ujawniania i zabezpieczania - opis
Ujawnia się stosując metodę optyczną. Ślady w skali „mikro” - często wykorzystując światło padające skośnie na powierzchnię poddaną obserwacji. Do ujawniania śladów w skali „makro” - stosuje się lupy i mikroskopy stereoskopowe.
Zabezpieczenie kryminalistyczne:
a) fotografowanie (jeżeli inaczej nie można śladu zabezpieczyć, np. ślad narzędzia w tłuszczu),
b) wraz z podłożem, na którym ślad się znajduje; zabezpiecza się cały przedmiot, np. zamek, kasetę lub fragment podłoża,
c) modelowanie, wykonanie repliki śladu: za pomocą plasteliny, wosku, masy gipsowej, masy silikonowej,
d) zebranie z podłoża i przeniesienie do odpowiedniego opakowania. Tak zabezpiecza się np. wióry metalowe, opiłki, kawałki rozbitej szyby.
Śladów nie wolno oczyszczać, wycierać oraz przykładać do innych znalezionych narzędzi. Przedmioty, które mogą ulec skorodowaniu, należy przed zabezpieczeniem przesmarować olejem lub smarem karabinowym. Jeżeli ślad zabezpiecza się wraz z podłożem, po owinięciu w tkaninę lub miękki papier należy go umieścić w pudełku i unieruchomić części ruchome.
Ślad należy zabezpieczyć pod względem procesowym.