Tematy: PNB, PKB, dochód narodowy, przychód, dochód, budżet
Produkcja globalna to miara określająca wartościowo (w pieniądzach) lub ilościowo (w tonach, sztukach) wynik procesu produkcji i usług, wytworzonych przez gospodarkę w określonym czasie.
PNB (Produkt Narodowy Brutto)
To wartość wszystkich dóbr i usług finalnych (końcowych) wytworzonych przez naród (ogół obywateli w kraju i za granicą) w danym roku. PNB uwzględnia efekty handlu zagranicznego i przepływy kapitałów
między krajami. PNB nie uwzględnia produktów wytworzonych przez obcokrajowców w danym kraju, dlatego nie odzwierciedla faktycznej kondycji gospodarki.
Dobra i usługi finalne to produkty, które są gotowe do konsumpcji przez gospodarstwa domowe czy przedsiębiorstwa.
PKB (Produkt Krajowy Brutto)
To miara określająca wartość (w pieniądzach) towarów, usług i inwestycji wytworzonych przez gospodarkę w określonym czasie. Inaczej to wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych w Polsce w danym roku, zarówno przez Polaków jak i obcokrajowców. PKB nie uwzględnia produkcji Polaków za granicą. Do PKB nie zalicza się sprzedawanych dóbr używanych np. używany samochód był już zaliczony do PKB w latach poprzednich.
Na wartość PKB składają się:
- wydatki konsumpcyjne społeczeństwa - żywność, dobra trwałe, usługi
- inwestycje prywatne
- dobra i usługi nabywane przez rząd np. inwestycje w edukacje, poprawa infrastruktury (drogi, mosty)
- eksport netto czyli różnica między eksportem a importem.
PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto (transfery netto czyli nadwyżkę napływu dochodów z zagranicy nad odpływem dochodów z kraju) z tytułu własności za granicą.
PKB i PNB są podawane w cenach bieżących czyli cenach rzeczywistych, po jakich zostały nabyte wytworzone dobra i usługi - nominalne PKB.
Realne PKB - wartość nominalna PKB po uwzględnieniu inflacji (czyli wzrostu poziomu cen dóbr i usług).
Dynamika PKB czyli wskaźnik tempa wzrostu, przedstawia się w tzw. cenach stałych, czyli takich samych w obu porównywalnych okresach. Wyrażony jest w procentach [%].
Przykład
Chleb 1zł za kg i cukier 2 zł za kg, produkcja 1000 kg jednego i drugiego.
Rok I PKB 3000 zł (1 x 1000 + 2 x 1000)
Rok II chleb dalej 1 zł, cena cukru wzrosła 2,20 za kg
Nominalny PKB 3200 zł (1 x 1000 + 2,20 x 1000)
Realny PKB 3000, bo przyjmujemy ceny stałe z I roku.
Nastąpił wzrost cen - chleb 1,10 zł za kg, cukier 2,20 za kg
Jeśli zmianom cen towarzyszy zwiększenie produkcji chleba o 10%
i cukru o 20%, to nominalny PKB w II roku wynosi
3740 zł (1,10 x 1100 + 2,20 x 1200),
realny PKB 3500 zł (1 x 1100 + 2 x 1200).
Dynamika to zmiana absolutna podzielona przez poziom danej
wielkości w roku wyjściowym, wyrażona w procentach
(500 : 3000 zł ) x 100 = 0,166 x 100 = 16,6 %
Dochód narodowy otrzymujemy odejmując od PKB amortyzację i podatki pośrednie.
Amortyzacja - zmniejszenie wartości majątku trwałego w ciągu roku, w wyniku jego wykorzystania.
Podatki pośrednie - to podatek VAT i podatek akcyzowy.
Przychód - wszelkie pożytki, w pieniądzu i w innych świadczeniach, jakie otrzymuje osoba prowadząca działalność gospodarczą (osoba fizyczna lub osoba prawna) lub wykazująca się inną formą działalności np. pracą, działalnością wykonywaną osobiście.
Dochód - nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania (czyli wszelkie koszty poniesione w celu uzyskania przychodu). Dochód jest podstawą od której oblicza się podatek dochodowy.
Budżet - zestawienie i podsumowanie dochodów i wydatków wykonywanych lub zaplanowanych w określonym czasie.
Budżet państwa - roczny plan gromadzenia dochodów i realizacji wydatków przez państwo w związku z wykonywaniem przez nie różnych funkcji (administracyjnych, obronnych, bezpieczeństwa publicznego, edukacyjnych). Budżet musi być uchwalony przez parlament w formie ustawy. Parlament sprawuje kontrolę nad wydatkami z budżetu państwa.
Zasady budżetowe:
zasada rocznego okresu budżetowego
zasada jedności i zupełności budżetu
zasada jawności budżetu
zasada szczegółowości budżetu
zasada zrównoważenia budżetu.