Socjologia polityki - Małgorzata Kołodziejczak
Grupy społeczne - wspólnoty i zrzeszenia
Każdy z nas funkcjonuje w dwojakiego typu grupach społ.: w różnorodnych wspólnotach
i różnych zrzeszeniach. Ten podział jest koncepcją starą, należącą do klasycznych koncepcji - Ferdynand Tönnis na początku XX w. Mówi on o 2 grupach społ., które determinują nasze funkcjonowanie w strukturze społ., o grupach społ. Typu gemeinschaft i gesselschaft - typu zrzeszeniowych.
Wspólnota wg Tönnisa to grupa społ. W skład której wchodzą osoby połączone ze sobą więziami emocjonalnymi i które to osoby zamieszkują tę samą przestrzeń. Podkreśla się więc 2 elementy składowe: więzi emocjonalne łączące podmioty oraz skupienie przestrzenne. Elementy te jednak nie są równoważne. Istotniejszą rolę odgrywają więzi emocjonalne, natomiast z drugiej cechy wspólnota może tymczasowo zrezygnować, zawiesić pod warunkiem, że członkowie grupy będą mieli świadomość tymczasowości tego stanu - np. rodzina (rodzina zatomizowana, gdy zawiesi się drugi element) zmiana więzi emocjonalnych w celowe.
Wspólnota wg Tönnisa jest pierwotna w dwojakim sensie: względem zreszenia (powstaje wcześniej), odwołanie do pierwotnych instynktów stadnych jakie mamy genetycznie zapisane. Wg niego przejawem naszego człowieczeństwa jest gromadzenie się w grupy
w sposób spontaniczny (a nie racjonalną kalkulacją). Względny obiektywizm wobec jednostki - podmiot ma żaden albo bardzo ograniczony wpływ na przynależność do wspólnoty, najczęściej zostaje do niej przypisany. Konsekwencją tej cechy jest holistyczne pojmowanie ról wspólnotowych(całościowe). Role wspólnotowe angażują nas niemal we wszystkich wymiarach naszej egzystencji, dlatego ról wspólnotowych nie możemy zawiesić. Mogą być przygaszone, ale w sytuacjach konfliktu ról wygrywają role wspólnotowe.
Wspólnota zaspokaja wszystkie podstawowe potrzeby jednostki, teoret. Możemy żyć
i rozwijać się funkcjonując w jednej, określonej wspólnocie.
Społeczność lokalna nie może być utożsamiana ze wspólnotą, bo elementem tworzącym społ. Lokalną i jednocześnie decydującym o przynależności do niej jest skupienie przestrzenne. Więzi emocjonalne są elementem wtórnym, który może występować ale nie musi.
Zrzeszenia - to grupy celowe, precyzyjny cel funkcjonowania grupy jest elementem, który przesądza o jej trwałości. Odpowiemy na pytanie po co należymy do tej grupy. Ma charakter wtórny ( powstaje później niż wspólnota) opiera się na więziach racjonalnych. Potrzeba rodzi skupienie się w zrzeszenia. Im rzeczywistość bardziej złożona, tym bardziej różnorodne powstają zrzeszenia. Role społeczne zrzeszeniowe są rolami aspektowymi, zatem zaspokajają określony aspekt, fragment potrzeb życiowych, lecz nigdy nie są w stanie zaspokoić wszystkich naszych potrzeb. Konsekwencją tej aspektowości ról pełnionych w zrzeszeniach jest możliwość zawieszania i odwieszania. Role zrzeszeniowe są najczęściej uruchamiane przez określony kontekst sytuacyjny stąd zawieszanie i odwieszanie.
Zrzeszenie jest grupą społeczną subiektywną względem jednostki, co oznacz, że ona sama decyduje o momencie przystąpienia i wystąpienia z danego zrzeszenia. Wyjątkiem jest zrzeszenie typu państwo do którego przynależność jest obowiązkowa (naród jest wspólnotą). Coraz większą rolę odgrywają zrzeszenia (wzrost wraz ze złożonością rzeczywistości społ-polit.), dlatego też powstały rozmaite mutacje zrzeszeń; z połączenia grup wspólnotowych
z grupami zrzeszeniowymi, a z drugiej strony mutacje te były skutkiem coraz bardziej rozwiniętego procesu specjalizacji zrzeszeń. Posiadają cechy wspólnotowe i zrzeszeniowe
w zależności od tego jakie cechy decydują o trwałości grupy mówimy o wspólnocie
z elementami zrzeszenia(elementem scalającym są fundamenty wspólnotowe jednak nieco zmutowane) albo o zrzeszeniach z elementami wspólnoty.
Grupa o charakterze mieszanym
-więźniowie zamieszkujący jedną celę, grupa pacjentów oddziału zamkniętego - elementem scalającym jest przymus, który pełni rolę więzi emocjonalnych. E. Goffman ten typ grupy nazywa WSPÓLNOTĄ TOTALNĄ (przestrzeń, zaspokajanie wszystkich podstawowych potrzeb danej grupy, elementem charakterystycznym jest rola podmiotu zewnętrznego, który decyduje o przynależności jednostki do tej specyficznej wspólnoty). Podmiot to demiurg - kreator ludzkiego losu, decyduje o momencie wstąpienia i wystąpienia (sąd, lekarz). Tylko
z jego perspektywy ta grupa nabiera celowości np. resocjalizacja lub wyleczenie.
-zakony (zrzeszenie z elementem wspólnoty) - elementem scalającym jest wiara, elementy wspólnotowe :przestrzeń, zaspokajanie wszystkich elementarnych potrzeb. Elementem zrzeszeniowym jest subiektywizm roli - podmiot sam decyduje o momencie wstąpienia
i wystąpienia z zrzeszenia.
-osoby spotykające się na forum lub czacie.
2. Wśród zrzeszeń specjalistycznych powstało tyle typów, że postanowiono wprowadzić typologię.
Zrzeszenia dzielimy na:
-publiczne
-prywatne.
Kryterium wynika ze sposobu budowania relacji pomiędzy zrzeszeniem a otoczeniem danego zrzeszenia tzw. światem zewnętrznym. W wypadku zrzeszeń publicznych te relacje pomiędzy członkami zrzeszenia a samym otoczeniem są uregulowane na podstawie jakiejś normy. Jest to regulacja trwała, choć norma może mieć rozmaity charakter. Może to być norma prawna lub zwyczajowa. Konsekwencją obowiązywania tej normy jest rozpoznawalność roli zrzeszenia w świecie zewnętrznym. Możemy się na tę rolę powołać.
W wypadku zrzeszeń prywatnych takiej normy regulującej relacje z otoczeniem zew. nie ma. Zatem podmiot, członek zrzeszenia funkcjonuje zawsze jako osoba prywatna. Przywoływanie roli pełnionej w tymże zrzeszeniu tych kontaktów nie poprawi, a nawet mogłoby zaszkodzić.
Podział dotyczący zrzeszeń publicznych
-ze względu na charakter normy regulującej w sposób trwały te relacje ze światem zewnętrznym mówimy o:
a) zrzeszeniach publicznych formalnych
b) zrzeszeniach publicznych nieformalnych
Zrzeszenia publ. formalne to zrzeszenia, której podstawą relacji zrzeszenia jako całości oraz pojedynczego członka zrzeszenia z otoczeniem zewnętrznym jest norma prawna, np. uniwersytet (ustawa o szkolnictwie wyższym), kościół (konkordat), partia polityczna (ustawa o partiach).
Zrzeszenia publiczne nieformalne to taki typ grupy społecznej, której podstawą tej trwałej regulacji jest norma obyczajowa lub zwyczaj - należy zidentyfikować normę obyczajową, która tworzy trwałą relację między członkami a światem zewnętrznym np. grupy funkcjonujące przy kościele - kółko różańcowe, rodzina radia Maryja (normy te to np. strój, cel, kwestowanie na rzeczmiejsce, czas), niezarejestrowane kółka gospodyń wiejskich.
Zrzeszenia prywatne - nie ma ustalonych relacji ze światem zewnętrznym np. kliki towarzyskie (które tworzą się ad hoc, by realizować potrzeby ludyczne), loże masońskie (te, które działają nielegalnie w państwie), grupy które z definicji podejmują działania nielegalne - sekty, mafie, grupy terrorystyczne
*(mafia to grupa z definicji przestępcza, oparta na nielegalnych strukturach działaniach, przejawiających się tym, że członkowie mafii przenikają do struktur władzy politycznej, to przenikanie czyli infiltracja, przenikanie wertykalne (pionowe) natomiast gang to struktura, która nie jest z definicji nielegalna, to grupa, która może podejmować nielegalne działania oparte jednakże na strukturze poziomej (horyzontalnej) - poszerzenie terytorium działalności, rozszerzenie liczebne, poszerzenie asortymentu np. gangi motocyklowe).
INSTYTUCJONALIZACJA ZRZESZEŃ:
Współcześnie zrzeszenia coraz częściej ulegają procesowi instytucjonalizacji, szczególnie podatne na ten proces są zrzeszenia publiczne, bo istotą procesu instytucjonalizacji jest zamiana funkcji pełnionych przez zrzeszenie. Ta zamiana przebiega od funkcji wewnętrznych do funkcji zewnętrznych. W drugim etapie obok członków zrzeszenia wraz z ich potrzebami indywidualnymi pojawia się nowa grupa wraz ze swoimi odmiennymi nieco potrzebami. Jest to tzw. klientela zrzeszenia - to nie są członkowie zrzeszenia, ponieważ ich potrzeby są odmienne od zrzeszenia. Mogą mieć postulaty, zrzeszenie stara się łączyć te dwie kategorie potrzeb (tworzyć warunki do rozwoju zrzeszenia i jednocześnie zaspokoić klientele np. kibiców). W trzecim etapie procesu instytucjonalizacji wyraźnie szala preferencji przechyla się na rzecz klienteli zrzeszenia. Członkowie zrzeszenia otrzymują substytut (pieniądze za brak satysfakcji, na rzecz satysfakcji kibiców). Komplikacje pojawia się 2 grupa klienteli (np. TV, bukmacherzy). Zamiana funkcji.
W 4 etapie oligarchizacja zrzeszenia…