KLASYFIKACJA SYSTEMÓW ETYCZNYCH WG. KRYTERIÓW NORMATYWNYCH

I.	EUDAJMONISTYCZNE	PERFEKCJONISTYCZNE
	hedonizm grecki (Arytyp z Cyreny) epikureizm grecki (Epikur) utylitaryzm (XIX w.)	Arystoteles (341-270 pne) - podkreśla się rolę rozumu Immanuel Kant (XVIII w) marksizm (XIX w.)
II.	EGOISTYCZNE	ALTRUISTYCZNE
	1. Tomasz Hobbes (XVII w.) 2. Fryderyk Nietsche (XIX w.)	1. etyka chrześcijańska 2. Jan Jakub Rousseau (XVIII w.) 3. Tadeusz Kotarbiński (XX w.) - otwartość na innych ludzi, pozytywne nastawienia na innych
III.	TELEOLOGICZNE	DEONTOLOGICZNE
	szkoła cyników (Antystenes z Aten) św. Augustyn (IV/V w.) Karol Marks Język wartości; dobro jako najwyższy cel zycia ludzkiego	kantyzm stoicyzm (Zenon z Kition) Marek Aureliusz (121-180)
IV.	INDYWIDUALISTYCZNE	SPOŁECZNE
	hedonizm Arystypa eudajmonizm Epikura cynizm i stoicyzm etyka Sokratesa (V wpne) egzystencjalizm	Hobbes i Rousseau marksizm etyka służy jednostce lub zbiorowości

BIOETYKA

1. Przyczyny powstania bioetyki:

• Przekonanie o autonomii człowieka

• Dehumanizacja ludzkiego życia - medykalizacja

• Określenie dopuszczalnych granic ingerencji biomedycznej na człowieka

• Szybki rozwój naukowo - techniczny biomedycyny

• Obawy i nadzieje, jakie niósł postęp biomedycyny

1971 - van Renselaer Porter publikuje „Bioethics. Bridże to the Future”, w której definiuje bioetyka jako:

„część biologii, która zajmuje się wykorzystaniem możliwości nauk biologicznych, w celu uzyskania - przy ich właściwym użyciu - lepszej jakości życia”

bioetyka - to „nauka o równowadze pomiędzy człowiekiem i przyrodą, most do przyszłości ludzkości”.

DEFINICJE

1. bioetyka - to „dział filozoficznej etyki szczegółowej, która ma ustalić oceny i normy (reguły) moralnie ważne w dziedzinie działań (aktów) ludzkich polegających na ingerencji w granicznych sytuacjach, związanych z zapoczątkowaniem życia, jego trwaniem i śmiercią” - ks. Tadeusz Ślipko - etyka chrześcijańska

2. bioetyka to dziedzina, która powinna dopasować normy moralne do naturalnych skłonności człowieka - ujecie socjobiologiczne prof. Zdzisławy Piątek

3. bioetyka to nauka interdyscyplinarna z „pogranicza antropologii, filozofii, etyki, prawa, medycyny i techniki, której głównym zadaniem jest dokonywanie ocen moralnych i ustanawianie zasad etycznych, wynikających z postępu nauk przyrodniczo - technicznych - prof. Józef Jaroń

Ewolucja etyki medycznej:

1. etyka pielęgniarska / lekarska - próbuje racjonalnie rozważać i rozstrzygać dylematy moralne powstające w relacjach lekarz/pielęgniarka - pacjent

2. etyka medyczna - próbuje stosować ogólne teorie i zasady etyczne do rozwiązywania pewnych szczegółowych kwestii moralnych pojawiających się w naukach i praktyce medycznej, w relacje lekarz - pacjent, wciągnięci są specjaliści z innych dziedzin - fizyk, biolog

3. bioetyka - jako dziedzina zajmująca się problemami etycznymi nauk biomedycznych.

Sposoby i style uprawiania bioetyka etyki medycznej zależą od:

• od przyjmowanych systemów wartości

• od uznawanych odmiennych stanowisk filozoficznych i etycznych

• od zadań i celów stawianych bioetyce

1. Bioetyka regulatywna (regulatory bioethics) - uznaje relacje prawa - obowiązki za główny schemat rozwiązywania problemów moralnych opieki medycznej. Obserwuje zmiany w medycynie i społeczne odpowiedzi na nie. Stara się opracować normy moralne słusznego postępowania dla 3 poziomów etyki medycznej:

• mikropoziomu - lekarza, pacjenta, techniki biomedycznej

• mezopoziomu - pracowników służby zdrowia, technologii. Pacjenta i jego najbliższych i grupie osób dotkniętych schorzeniem

• makropoziomu - służby zdrowia, nauk biomedycznych i społeczeństwa

WADY: nie docenia znaczenia wartości i cnót

2. Filozoficzna bioetyka ( Tom L. Beauchamp, jamek F. Chidress, Raanan Gillon)

• Podejście minimalistyczne: bioetyk powinien posiadać umiejętności analizy dylematów moralnych, ustalać zasady postępowania, służyć lekarzom radą w ich rozwiązywaniu

• Podejście maksymalistyczne - wychodzimy od tzw. reguł moralności potocznej i dążymy do sformułowania systemu teoretycznego pomocnego w rozstrzygnięciu dylematów medycznych, np. szkoła z Georgetown (the Georgetowmn mantra), która opiera się na 4 zasadach: szacunku do autonomii, dobroczynności, nieuszkodzeniu i sprawiedliwości

• Wszystkie one mają charakter „prima facie”, czyli każda z zasad obowiązuje absolutnie, dopóki nie wejdzie w konflikt z pozostałymi

ZALETY: umożliwia rozstrzyganie sporów w granicach przyjętych wspólnie zasad; jest neutralna wobec konkurencyjnych stanowisk religijnych, politycznych i kulturowych.

WADY: istnieją różne pod względem organizacyjnym i sposobem finansowania systemy ochrony zdrowia; postęp wiedzy biomedycznej implikuje trudne sytuacje wyboru; rosną ludzkie aspiracje - zaspokajanie rozbudowanych nowych potrzeb zdrowotnych.

3. Bioetyka katolicka - oparta na uznaniu, że fundamentalną i uniwersalną normą jest zasada „świętości zycia”, która stanowi podstawę aksjologiczną wyprowadzenia praktycznych reguł postępowania, także w dziedzinie biomedycyny. Inna zasadą jest kategoria godności osobowej człowieka.

• Współczesne założenia bioetyki katolickiej nakreślił Jan Paweł II w encyklice

„Evangelium vitae”

• Rozwija się Papieska Akademia Życia powołana w 1994 roku.

ZALETY / WADY - różne interpretacje poszczególnych zagadnień, zawsze respektowane są wartości absolutne, a powinności moralne jednoznacznie określone.

4. Bioetyka kazuistyczna - proponuje rozważenie realnych lub fikcyjnych przypadków konfliktów moralnych w medycynie (Robert M. Vetach). Kazusy są ukazane w kontekście kulturowym czy religijnym, analizowane są z punktu widzenia różnych teorii etycznych, zasad deontologicznych i dokumentów międzynarodowych.

WADY: wąskie, medyczne widzenie przypadku bez uwzględnienia współczynnika etyczno-kulturowego - „kształcenie biotechnologicznych geniuszy i moralnych głupców.

5. Bioetyka utylitarystyczna (Peter Singer) - uważa, że wszelkie działania i sytuacje medyczne należy osądzać ze względu na ich skutki dla pacjenta lub dla wszystkich ludzi. Utylitaryzm odnosi się albo do czynów albo do reguł.

• Utylitaryzm czynów - ocenia każde działanie lekarza mające wpływ na losy konkretnego pacjenta

• Utylitaryzm reguł - próbuje formułować zasadę użyteczności na podstawie postepowania medycznego w typowych i powtarzających się przypadkach leczenia.

ZALETY: pragmatyzm

WADY: relatywizm

6. Bioetyka kulturowa (cultural bioethics) - obejmuje kilka teorii i szkół;

• Relacjonizm - wyrażającey przekonanie, że istotą moralności jest stosunek do innych (relacje Ty-Ja), zaś etyka powinna odejść od trudno definiowalnej w medycynie sprawiedliwości na rzecz konkretnego pacjenta, którego należy otoczyc opieką i troską

• Filozofia Ja aksjologicznego aksjologicznego filozofia spotkania ks. Józefa Tischnera

• Etyka odpowiedzialności (Emanuel Levinas) - człowiek jest podmiotem moralnym i powinien być zawsze punktem odniesienia ludzkich postaw i działań, a relacje międzyludzkie nakładają obowiązek troski o słabszego i potrzebującego

• Etyka medyczna - jako troska ograniczona sprawiedliwością (Kazimierz Szewczyk)

GODNOŚĆ

1. bioetyka chrześcijańska - godność przysługuje ludzim i jest dana raz na zawsze; godność jako wartość fundamentalna, należy dostrzegać ją w każdym, dyskryminowanie innych jest poniżej godności. W postulat godności wpisany jest postulat bardziej ludzkich i sprawiedliwych warunków zycia.

2. oparta na przesłankach socjologicznych - godność mają wszyscy ludzie, ale nie jest ona równa - można powiększać jej zasoby, swoim zachowaniem możemy ja tracić, np. ślepe posłuszeństwo

3. to kategoria etyczna, na której zdefiniowanie wpływa wiele czynników (od genetycznych po społeczne) , które wywierają wpływ na poziom godności w wielu społeczeństwach.

Godność wg. Ossowskiej ma ten, kto umie bronić pewnych uznanych przez siebie wartości, z których obroną związane jest poczucie własnej wartości i kto oczekuje z tego tytułu szacunku ze strony innych. Brak godności ujawnia ten, kto rezygnując z takich wartości sam siebie poniża lub daje się poniżać dla osiągnięcia osobistych korzyści.

Istotna jest intencja.

Etyka - wykład 3 - 27.10.2006 prof. Musielak

---