Oatley r.4 „Czym jest emocja?”

DEFINICJE I PRZYKŁADY EMOCJI

Frijda - definicja emocji

• spowodowana przez wartościowanie przez podmiot zdarzenia jako istotnego dla ważnej dla niego sprawy

• wartościowanie świadome lub nieświadome

• odczuwana jako pozytywna jeśli zdarzenie sprzyja sprawie, negat. - jeśli nie

• rdzeń emocji - gotowość do działania i podsuwanie planów

• nadaje priorytet działaniu/działaniom

• narzuca poczucie pilności

• może zakłócać alternatywne procesy umysłowe lub działania , rywalizować z nimi

• konkretna emocja doznawano jako odrębny typ stanu umysłowego,

któremu niekiedy towarzyszą mu lub występują po nim

• zmiany somatyczne

• akty ekspresji

• działania

Fehr Russel - koncepcja emocji oparta na prototypach

• badanie

• studenci mieli wypisywać terminy z kategorii „emocja”

• najczęstsze przykłady to radość, złość, smutek, miłość

• ludzie rzadko myślą w kategoriach warunków koniecznych i wystarczających

• fundamentalny dla myślenia potocznego - prototyp

• typowy przykład tego, co wszyscy znają

• za jego pomocą reprezentowanie są pojęcia potoczne dot. emocji

• przypomina skrypt - charakterystyczny schemat sekwencji zdarzeń

np. ktoś robi coś szkodliwego dla podmiotu → gniewne uczucia → myśl o tym, jak naprawić sytuację

PROCES EMOCJONALNY

Ujęcie emocji jako ciągu faz, Frijda

ocena poznawcza → wartościowanie kontekstowe → gotowość do działania → zmiana psychologiczna, ekspresja działanie

Stein, Trabasso, Liwag

Co się stało? Co mogę na to poradzić? Co może się potem zdarzyć?

spostrzeżenie (nieoczekiwanego) wydarzenia → zmiana status cenionego celu → podważenie przekonań → zmiany somatyczne, ekspresja → plany działania (by zachować lub zmodyfikować cel), rozważanie rezultatów

Teza: Sposób we jaki podmiot widzi zdarzenie (zastosowana rama odniesienia, która zależy od celów i wartości podmiotu) determinuje sposób postrzegania i zapamiętywania.

Ocena poznawcza (świadoma lub nie) -rozpoznanie zdarzenia jako znaczącego - Arnalod & Gasson

Założenie, że emocje są wywoływane przez zdarzenie i intencjonalne - mają obiekt. Badania nad oceną poznawczą minus: dane z samoopisu, trudność metodologiczna

⇓ Podejście składnikowe - emocje posiadają składniki Ellsworth & Smith Roseman Scherer Profile cech każdego rodzaju emocji, poszczególne grupy cech to rdzeń znaczeniowy danej emocji Składniki te jednak nie zawsze wskazują, co spowodowało emocję.

⇓ Teorie ważności dla celu - przyczyny w relacji do celów lub problemów Stein, Trabasso, Liwag Oatley i Johnson-Laird Lazarus - ocena poznawcza z pktu widzenia ważności dla celu = ocena pierwotna. Cechy: ważność dla celu zgodność z celem (zbliżanie emocje pozyt., oddalanie - negat.) typ zaangażowania ego w zdarzenie, jego wartość dla podmiot ( zdarzenie angażuje poczucie wartości → możliwa np. duma, gniew)

Wartościowanie kontekstowe -

• myśli dot. kontekstu: planów, radzenia sobie (ocena wtórna wg Lazarusa)

• udział ma atrybucja (tworzone wyjaśnienie przyczyn zdarzeń )

• aktywność umysłowa , która wymaga:

• zawężenia uwagi

• poszukiwania sensu zdarzeń niezgodnych z przekonaniami podmiot

• przypomnienie podobnych sytuacji w celu porównania

• poczynienia planów na przyszłość

Wiener & Graham - od atrybucji może zależeć charakter emocji

Terapia Becka (t.poznawcza) - opiera się na idei Arystotelesa (emocje jako wartościowania) - możemy wybierać wartościowania zadarzeń, więc możemy zmieniać emocje. Depresja i smutek jako nawyki umysłowe.

Gotowość do działania

Frijda, Kuipers, ter Schure

• badanie - podane nazwy emocji, przypomnieć sobie zdarzenie związane i ocenić intensywności emocji

• ocena na każdym z 29 wymiaru gotowości np.

• antagonistyczny

• zbliżanie się

• unikanie

• wylewność

• bezradność

• kontrola

• zahamowanie

• odprężenie

• układ pozycji gotowości do działania pozwalał na przewidywanie 46% nazw emocji, o które pytano badanych

(przy pozycji oceny poznawczej - przewidywanie 43% emocji)

Stein, Trabasso, Liwag - rola emocji w stymulowaniu planów

- emocja tworzy problem i wymaga działań, które mogą go rozwiązać

Ekspresja, zmiany somatyczne, działanie

Frijda - często rozpoznajemy emocje u innych, gdy ich zachowanie zdaje się ustawać: zatrzymanie efektywnych interakcji z otoczeniem, skoncentrowanie na podmiocie (atak śmiechu, gniewu czy strachu).

Ekspresja

Darwin - taksonomia ekspresji emocjonalnych, emocja jako stan dyskretny z przypisaną ekspresją, po której można ją rozpoznać, czasem też z działaniem i/lub procesem fizjolog. (łzy, pot).

1. nie istnieją uniwersalne symbole stanów emocjon., ekspresje twarzy i głosu są wyuczane i kształtowane kulturowo / Birdwhistelf, Morris

2. uniwersalna taksonomia

spośród wszystkich emocji tylko niektóre wyrażają emocje jako takie

Ekman & Friesel - 5 kategorii ekspresji niewerbalnych

• emblematy (gesty)

• ilustratory - towarzyszą mowie i zmieniają się wraz ze stopniem podniecenia(machanie rękami, zaciskanie pięści)

• regulatory (kiwnięcie głową by podtrzymać rozmowę)

• przejawy afektu (umiech, zmarszczone brwi) - typowe gatunkowo jak odruchy!

• adaptery - manipulacje cielesne typu samopielęgnacji (dotykanie się), często występują jako czynności przemieszczone - znaki lęki, konfliktu wewn.

Systemy kodowania do klasyfikacji mimicznych ekspresji emocji:

- Izard - system MAX i AFFEX, oparte na założeniu, że istnieje zbiór dyskretnych podst. emocji

określają cechy, które pozwalają na najlepsze rozróżnianie między nimi

- Ekman - System Kodowania Ruchów Twarzy (FACS) - katalog mięśni twarzy i ich widzianych ruchów

- Pilowsky & Katsikitis - system komputerowego rozpoznawania mimicznego bezpośrednio z nagrania video

- Ekman nazwał wrodzony wzorzec radości uśmiechem Duchenne (od uczonego, który 1szy go opisał).

- Rozpoznawanie emocji w życiu: za pomocą wielu oznak łącznie: wokalne, mimiczne, werbalne, kontekstowe.

Zmiany somatyczne

teoria obwodowa vs.

(emocje powstają jako wrażenia w ciele; James)

teoria ośrodkowa

(w mózgu; Cannon)

• James - doznanie z wnętrza organizmu powinno zmniejszyć intensywność emocji - testowane przez Hohmanna (obrażenia kręgosłupa = spadek uczuć seksualnych, strachu, gniewu, wzrost sentymentalności)

• Bermond i in. replika badań H. - tu obrażenie kręg. spowodowało wzrost subiektywnego uczucia strachu, ale czysto fizjolog. reakcja zmniejszyła się

• sposób doznawania zależy od interpretacji (na ile są przekonani, że wrażenia cielesne wpływają na emocje)

• Zajonc, Murphy, Ingelhart - ekspresje mimiczne wywołują skutki emocjon. przez zmniejszenie przepływu krwi twarzy, a to wpływa na obieg krwi przez mózg i zmiany temp., które są doznawane jako pozyt. lub -.

Działanie

• Wallbott & Scherer - wyodrębnili działania specyf. dla emocji - poruszanie się ku, przeciwko, oddalanie się

• Dollard - frustracja vs. prawdopodobieństwo agresji, gniew nie jest w to zaangażowany

• Berkowitz - reakcje agresywne występują po gniewie

• Sogan & Masutani - emocje stojące za wzorami działania są łatwo rozpoznawane dla innych

RELACJE MIĘDZY BODŹCAMI WYZWALAJĄCYMI, DOŚWIADCZENIEM, EKSPRESJĄ I ZMIANAMI SOMATYCZNYMI

Tomkins - teoria spójności między poszczególnymi aspektami emocji. Afekty to:

• zbiory reakcji mięśniowych i gruczołowych zlokalizowanych w twarzy i rozproszonych w ciele

• generują sensoryczną inf. zwrotną

• są uruchamiane w ośr. podkorowych wg dziedziczonych programów

• mogą przejąć kontrolę nad oddalonymi organami i narzucić im wzorzec reakcji

Cannon - teoria obwodowa

• zmiany cielesne tworzone w mózgu i są podobne w przebiegu różnych emocji

• różne emocje = ta sama ogólna aktywacja autonomicznego UN w cz. sympatycznej (adrenalina - mobilizacja)

Bodźce wyzwalające, doznanie i zmiany somatyczne

Bysinger & Ruckmick - emocjonalne zmiany cielesne zależne od wieku, doświadczenia

Ekman i in. - odgrywanie mimiczne emocji, każdej towarzyszył odmienny wzorzec reakcji somatycznej

Realistyczne i imaginacyjne wzbudzenie emocji wywołuje reakcje subiekt., ale to 2 nie wywołuje r.somatycznych.

Cacioppo i in. - 3 rodzaje powiązań między somatyczną a doznawaną emocją:

• odpowiedniość między specyficznymi zmianami w cele a specyf. emocjami ( James; Tomkins)

• ogólna aktywacja (nie specyf.) somatyczna, gdy ciało przygotowuje się do aktywności (Cannon)

• dwuznaczność wzorców zmiany cielesnej (podstawa eksperymentu Schachtera i Singera - ten sam stan pobudzenie może być interpret. różnie, takie eksperymenty stały się podstawą teorii Mandlera)

• istnieją różne rodzaje relacji w różnych fazach przetwarzania (ogólnie negatywny efekt skojarzony z unikaniem → przetwarzanie poznawcze → specyficzne lub dwuznaczne efekty)

Bodźce wyzwalające, doświadczenie i ekspresja

Rosenberg & Ekman; Tomarken & Davidson - tylko części ekspresji mimicznych towarzyszą uczucia subiekt.

Kraut & Johnson -funkcja społeczna (nie uśmiechamy się jeśli nie ma do kogo)

Jones, Collins, Hong - komunikacyjny charakter ekspresji

Fridlund - stanowisko ekologii behawioralnej

• ekspresja nie wyraża emocji, ale intencje

• współewoluowała ze zdolnościami do interpretowania jej

• ważne rozumienie społecznego kontekstu intencji

• pomagają w negocjacjach kontaktów społ.

Odrębne funkcje systemów poznawczego, somatycznego i ekspresyjnego

Lang - istnienie 3 odrębnych systemów reakcji, wyjaśnia dlaczego emocje wyobrażone lub przypominane wywołują słabsze i mniej zróżnicowane reakcje niż zdarzenia realne.

• poznawczo-werbalny (Frijda)

• możemy doznawać pewnych aspektów emocji

• parę min. - parę h

• emocje, które zauważamy, o których mówimy

• funkcja - stan gotowości, nadanie priorytetu

• somatyczno-fizjologiczny

• ekspresja mimiczna, zmiany somatyczne

• parę sek., mogą minąć niezauważone

• funkcje mogą obejmować wzajemne przystosowanie działania różnych narządów

• podlegają warunkowaniu klasycznemu na oczekiwania

• wywołują gotowość

• zarządzają zasobami cielesnymi do różnych działań

• behawioralno-ekspresyjny

Elmadjian - badania, ekspresja w interakcji i zmiany somat. wystąpiły łącznie w zbliżonym czasie

Czym naprawdę są emocje?

Campos - emocje jako centrum ludzkiego życia

procesy, które ustanawiają, podtrzymują, zmieniają lub przerywają relację między jednostką a środowiskiem w sprawach znaczących dla tej jednostki (wiążą to, co jest dla nas ważne, ze światem ludzi, rzeczy i zdarzeń)

Antonio Damasio (na podst. przypadku Phineasa Gage'a - uszkodzony płat czołowy)

• związek emocji z planowaniem w życiu

• systemem sterowania jest ciało

• zdarzenia emocjonalne są doznawane jako reakcje cielesne („znaczniki somatyczne”)

• znaczników można się nauczyć (uwarunkowane unikanie pewnych sytuacji)

• hipoteza: choć pochodzenie emocji jest cielesne, gdy stają się one wyuczone i stabilizują się, mogą występować wyłącznie w mózgu, nie potrzebna jest już pętla sprzężenie zwrotnego biegnąca przez ciało.

Simon - ograniczenie człowieka cielesnością i fragmentarycznością wiedzy

Oatley - j/w + ograniczenie przez dążenie do celów, których nie da się w pełni pogodzić

DOMENA EFEKTYWNA: EMOCJE - NASTROJE - DYSPOZYJCE

Epizody emocji - stany, które trwają ograniczony czas

• 0,5-4 s - ekspresja i zmiany somatyczne

• od paru min. do paru h - emocje relacjonowane (rejestrowane)

• zwykle mają swój przedmiot

• tendencja do zmiany stanu gotowości do działania

Nastroje - długotrwałe stany (godziny, dni, tygodnie), czasem jako tło o niskiej intensywności

• często bezprzedmiotowe, nieukierunkowane

• podtrzymują stany działania, opierają się zmianie

• mogą być modyfikowane w sposób nie angażujący oszacowań zdarzeń zewn.

Green, Goldman, Salovey - zaproponowali ostatnio listy do diagnozy nastrojów pozyt. i negat.

1. lista przymiotników, badany wybiera, które pasują do nastroju

2. twierdzenia (`jestem smutny') -zaznacza ,na ile się zgadza, na jakiejś skali, najczęściej 5-punktowej

(całkowicie się zgadzam, zgadzam się nie jestem pewien, nie zgadzam się, zupełnie się nie zgadzam), alternatywnie skala wskazująca stopień w jakim twierdzenie „opisuje mnie”

3. krańce opisane określeniami werbalnymi (tzw. pkty zakotwiczenia)

zupełnie nie 0-1-2-…-10 najsilniej w życiu

Zaburzenie emocjonalne - trwa tygodnie, miesiące, lata

• zaburzenie nastroju - depresja i mania

• zaburzenie lękowe (wiele form)

• diagnozowane rutynowymi metodami, które pozwalają przypisać je do kategorii DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)

Wielka depresja - obniżony nastrój lub utrata zainteresowanie większościa aktywności, co najmniej 2 tyg., towarzyszą jej w sposób trwały co najmniej 4 z symptomów:

• spadek/przyrost wagi

• bezsennośc/hypersomnia

• ożywienie/spowolnienie

• zmęczenie lub utrata energii

• poczucie bezwartościowości lub winy

• brak koncentracji, niezdecydowanie

• myśli, plany samobójcze

zaburzenia mierzy się często za pomocą skal kwestionariuszowych dla depresji, np. Inwentarz Depresji Becka

Osobowość -

• mogą trwać całę życie

• wiele aspektów osobowości zawiera komponent emocjonalny; nieśmiałość → skłonność do lęku społecznego

• długotrwały aspekt osobowości = cecha

• badanie interakcji osoba-sytuacja

• spójność uwarunkowanych emocjonalnie aspektów zachowania w czasie

• Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (Spielberger & Krasner) - identyfikacja lęku jako cechy, pozycje kwestionariusza nie mogą zachodzić na aktualny stan lęku jako nastroju

Relacje między jednostkami spektrum emocji

• relacje między epizodami emocji, nastrojami, objawami psychiatr. i cechami nie są poznane

• Diener, Sandvik, Pavot - czy ktoś jest ogólnie szczęśliwy wg różnych testów psychometrycznych jest zdeterminowane bardziej częstotliwością niż intensywnością nastrojów pozytywnych

Składniki emocji podstawowych - nierozwiązywalny problem

1. składniki nie są emocjami np. oceny poznawcze, akty ekspresji

lub 2) istnieje zbiór zaprogramowanych biol. emocji podst., są one opracowywane przez kulturę, co tworzy duży zbiór emocji doznawanych

---