Oatley r.4 „Czym jest emocja?”
DEFINICJE I PRZYKŁADY EMOCJI
Frijda - definicja emocji
spowodowana przez wartościowanie przez podmiot zdarzenia jako istotnego dla ważnej dla niego sprawy
wartościowanie świadome lub nieświadome
odczuwana jako pozytywna jeśli zdarzenie sprzyja sprawie, negat. - jeśli nie
rdzeń emocji - gotowość do działania i podsuwanie planów
nadaje priorytet działaniu/działaniom
narzuca poczucie pilności
może zakłócać alternatywne procesy umysłowe lub działania , rywalizować z nimi
konkretna emocja doznawano jako odrębny typ stanu umysłowego,
któremu niekiedy towarzyszą mu lub występują po nim
zmiany somatyczne
akty ekspresji
działania
Fehr Russel - koncepcja emocji oparta na prototypach
badanie
studenci mieli wypisywać terminy z kategorii „emocja”
najczęstsze przykłady to radość, złość, smutek, miłość
ludzie rzadko myślą w kategoriach warunków koniecznych i wystarczających
fundamentalny dla myślenia potocznego - prototyp
typowy przykład tego, co wszyscy znają
za jego pomocą reprezentowanie są pojęcia potoczne dot. emocji
przypomina skrypt - charakterystyczny schemat sekwencji zdarzeń
np. ktoś robi coś szkodliwego dla podmiotu → gniewne uczucia → myśl o tym, jak naprawić sytuację
PROCES EMOCJONALNY
Ujęcie emocji jako ciągu faz, Frijda
ocena poznawcza → wartościowanie kontekstowe → gotowość do działania → zmiana psychologiczna, ekspresja działanie |
Stein, Trabasso, Liwag
Co się stało? Co mogę na to poradzić? Co może się potem zdarzyć?
spostrzeżenie (nieoczekiwanego) wydarzenia → zmiana status cenionego celu → podważenie przekonań → zmiany somatyczne, ekspresja → plany działania (by zachować lub zmodyfikować cel), rozważanie rezultatów |
Teza: Sposób we jaki podmiot widzi zdarzenie (zastosowana rama odniesienia, która zależy od celów i wartości podmiotu) determinuje sposób postrzegania i zapamiętywania.
Ocena poznawcza (świadoma lub nie) -rozpoznanie zdarzenia jako znaczącego - Arnalod & Gasson
Założenie, że emocje są wywoływane przez zdarzenie i intencjonalne - mają obiekt.
Badania nad oceną poznawczą minus: dane z samoopisu, trudność metodologiczna
|
|
⇓ Podejście składnikowe - emocje posiadają składniki
Ellsworth & Smith Roseman Scherer
Profile cech każdego rodzaju emocji, poszczególne grupy cech to rdzeń znaczeniowy danej emocji Składniki te jednak nie zawsze wskazują, co spowodowało emocję.
|
⇓ Teorie ważności dla celu - przyczyny w relacji do celów lub problemów
Stein, Trabasso, Liwag Oatley i Johnson-Laird
Lazarus - ocena poznawcza z pktu widzenia ważności dla celu = ocena pierwotna. Cechy:
|
Wartościowanie kontekstowe -
myśli dot. kontekstu: planów, radzenia sobie (ocena wtórna wg Lazarusa)
udział ma atrybucja (tworzone wyjaśnienie przyczyn zdarzeń )
aktywność umysłowa , która wymaga:
zawężenia uwagi
poszukiwania sensu zdarzeń niezgodnych z przekonaniami podmiot
przypomnienie podobnych sytuacji w celu porównania
poczynienia planów na przyszłość
Wiener & Graham - od atrybucji może zależeć charakter emocji
Terapia Becka (t.poznawcza) - opiera się na idei Arystotelesa (emocje jako wartościowania) - możemy wybierać wartościowania zadarzeń, więc możemy zmieniać emocje. Depresja i smutek jako nawyki umysłowe.
Gotowość do działania
Frijda, Kuipers, ter Schure
badanie - podane nazwy emocji, przypomnieć sobie zdarzenie związane i ocenić intensywności emocji
ocena na każdym z 29 wymiaru gotowości np.
antagonistyczny
zbliżanie się
unikanie
wylewność
bezradność
kontrola
zahamowanie
odprężenie
układ pozycji gotowości do działania pozwalał na przewidywanie 46% nazw emocji, o które pytano badanych
(przy pozycji oceny poznawczej - przewidywanie 43% emocji)
Stein, Trabasso, Liwag - rola emocji w stymulowaniu planów
- emocja tworzy problem i wymaga działań, które mogą go rozwiązać
Ekspresja, zmiany somatyczne, działanie
Frijda - często rozpoznajemy emocje u innych, gdy ich zachowanie zdaje się ustawać: zatrzymanie efektywnych interakcji z otoczeniem, skoncentrowanie na podmiocie (atak śmiechu, gniewu czy strachu).
Ekspresja
Darwin - taksonomia ekspresji emocjonalnych, emocja jako stan dyskretny z przypisaną ekspresją, po której można ją rozpoznać, czasem też z działaniem i/lub procesem fizjolog. (łzy, pot).
nie istnieją uniwersalne symbole stanów emocjon., ekspresje twarzy i głosu są wyuczane i kształtowane kulturowo / Birdwhistelf, Morris
uniwersalna taksonomia
spośród wszystkich emocji tylko niektóre wyrażają emocje jako takie
Ekman & Friesel - 5 kategorii ekspresji niewerbalnych
emblematy (gesty)
ilustratory - towarzyszą mowie i zmieniają się wraz ze stopniem podniecenia(machanie rękami, zaciskanie pięści)
regulatory (kiwnięcie głową by podtrzymać rozmowę)
przejawy afektu (umiech, zmarszczone brwi) - typowe gatunkowo jak odruchy!
adaptery - manipulacje cielesne typu samopielęgnacji (dotykanie się), często występują jako czynności przemieszczone - znaki lęki, konfliktu wewn.
Systemy kodowania do klasyfikacji mimicznych ekspresji emocji:
- Izard - system MAX i AFFEX, oparte na założeniu, że istnieje zbiór dyskretnych podst. emocji
określają cechy, które pozwalają na najlepsze rozróżnianie między nimi
- Ekman - System Kodowania Ruchów Twarzy (FACS) - katalog mięśni twarzy i ich widzianych ruchów
- Pilowsky & Katsikitis - system komputerowego rozpoznawania mimicznego bezpośrednio z nagrania video
- Ekman nazwał wrodzony wzorzec radości uśmiechem Duchenne (od uczonego, który 1szy go opisał).
- Rozpoznawanie emocji w życiu: za pomocą wielu oznak łącznie: wokalne, mimiczne, werbalne, kontekstowe.
Zmiany somatyczne
teoria obwodowa vs.
(emocje powstają jako wrażenia w ciele; James)
teoria ośrodkowa
(w mózgu; Cannon)
James - doznanie z wnętrza organizmu powinno zmniejszyć intensywność emocji - testowane przez Hohmanna (obrażenia kręgosłupa = spadek uczuć seksualnych, strachu, gniewu, wzrost sentymentalności)
Bermond i in. replika badań H. - tu obrażenie kręg. spowodowało wzrost subiektywnego uczucia strachu, ale czysto fizjolog. reakcja zmniejszyła się
sposób doznawania zależy od interpretacji (na ile są przekonani, że wrażenia cielesne wpływają na emocje)
Zajonc, Murphy, Ingelhart - ekspresje mimiczne wywołują skutki emocjon. przez zmniejszenie przepływu krwi twarzy, a to wpływa na obieg krwi przez mózg i zmiany temp., które są doznawane jako pozyt. lub -.
Działanie
Wallbott & Scherer - wyodrębnili działania specyf. dla emocji - poruszanie się ku, przeciwko, oddalanie się
Dollard - frustracja vs. prawdopodobieństwo agresji, gniew nie jest w to zaangażowany
Berkowitz - reakcje agresywne występują po gniewie
Sogan & Masutani - emocje stojące za wzorami działania są łatwo rozpoznawane dla innych
RELACJE MIĘDZY BODŹCAMI WYZWALAJĄCYMI, DOŚWIADCZENIEM, EKSPRESJĄ I ZMIANAMI SOMATYCZNYMI
Tomkins - teoria spójności między poszczególnymi aspektami emocji. Afekty to:
zbiory reakcji mięśniowych i gruczołowych zlokalizowanych w twarzy i rozproszonych w ciele
generują sensoryczną inf. zwrotną
są uruchamiane w ośr. podkorowych wg dziedziczonych programów
mogą przejąć kontrolę nad oddalonymi organami i narzucić im wzorzec reakcji
Cannon - teoria obwodowa
zmiany cielesne tworzone w mózgu i są podobne w przebiegu różnych emocji
różne emocje = ta sama ogólna aktywacja autonomicznego UN w cz. sympatycznej (adrenalina - mobilizacja)
Bodźce wyzwalające, doznanie i zmiany somatyczne
Bysinger & Ruckmick - emocjonalne zmiany cielesne zależne od wieku, doświadczenia
Ekman i in. - odgrywanie mimiczne emocji, każdej towarzyszył odmienny wzorzec reakcji somatycznej
Realistyczne i imaginacyjne wzbudzenie emocji wywołuje reakcje subiekt., ale to 2 nie wywołuje r.somatycznych.
Cacioppo i in. - 3 rodzaje powiązań między somatyczną a doznawaną emocją:
odpowiedniość między specyficznymi zmianami w cele a specyf. emocjami ( James; Tomkins)
ogólna aktywacja (nie specyf.) somatyczna, gdy ciało przygotowuje się do aktywności (Cannon)
dwuznaczność wzorców zmiany cielesnej (podstawa eksperymentu Schachtera i Singera - ten sam stan pobudzenie może być interpret. różnie, takie eksperymenty stały się podstawą teorii Mandlera)
istnieją różne rodzaje relacji w różnych fazach przetwarzania (ogólnie negatywny efekt skojarzony z unikaniem → przetwarzanie poznawcze → specyficzne lub dwuznaczne efekty)
Bodźce wyzwalające, doświadczenie i ekspresja
Rosenberg & Ekman; Tomarken & Davidson - tylko części ekspresji mimicznych towarzyszą uczucia subiekt.
Kraut & Johnson -funkcja społeczna (nie uśmiechamy się jeśli nie ma do kogo)
Jones, Collins, Hong - komunikacyjny charakter ekspresji
Fridlund - stanowisko ekologii behawioralnej
ekspresja nie wyraża emocji, ale intencje
współewoluowała ze zdolnościami do interpretowania jej
ważne rozumienie społecznego kontekstu intencji
pomagają w negocjacjach kontaktów społ.
Odrębne funkcje systemów poznawczego, somatycznego i ekspresyjnego
Lang - istnienie 3 odrębnych systemów reakcji, wyjaśnia dlaczego emocje wyobrażone lub przypominane wywołują słabsze i mniej zróżnicowane reakcje niż zdarzenia realne.
poznawczo-werbalny (Frijda)
możemy doznawać pewnych aspektów emocji
parę min. - parę h
emocje, które zauważamy, o których mówimy
funkcja - stan gotowości, nadanie priorytetu
somatyczno-fizjologiczny
ekspresja mimiczna, zmiany somatyczne
parę sek., mogą minąć niezauważone
funkcje mogą obejmować wzajemne przystosowanie działania różnych narządów
podlegają warunkowaniu klasycznemu na oczekiwania
wywołują gotowość
zarządzają zasobami cielesnymi do różnych działań
behawioralno-ekspresyjny
Elmadjian - badania, ekspresja w interakcji i zmiany somat. wystąpiły łącznie w zbliżonym czasie
Czym naprawdę są emocje?
Campos - emocje jako centrum ludzkiego życia
procesy, które ustanawiają, podtrzymują, zmieniają lub przerywają relację między jednostką a środowiskiem w sprawach znaczących dla tej jednostki (wiążą to, co jest dla nas ważne, ze światem ludzi, rzeczy i zdarzeń)
Antonio Damasio (na podst. przypadku Phineasa Gage'a - uszkodzony płat czołowy)
związek emocji z planowaniem w życiu
systemem sterowania jest ciało
zdarzenia emocjonalne są doznawane jako reakcje cielesne („znaczniki somatyczne”)
znaczników można się nauczyć (uwarunkowane unikanie pewnych sytuacji)
hipoteza: choć pochodzenie emocji jest cielesne, gdy stają się one wyuczone i stabilizują się, mogą występować wyłącznie w mózgu, nie potrzebna jest już pętla sprzężenie zwrotnego biegnąca przez ciało.
Simon - ograniczenie człowieka cielesnością i fragmentarycznością wiedzy
Oatley - j/w + ograniczenie przez dążenie do celów, których nie da się w pełni pogodzić
DOMENA EFEKTYWNA: EMOCJE - NASTROJE - DYSPOZYJCE
Epizody emocji - stany, które trwają ograniczony czas
0,5-4 s - ekspresja i zmiany somatyczne
od paru min. do paru h - emocje relacjonowane (rejestrowane)
zwykle mają swój przedmiot
tendencja do zmiany stanu gotowości do działania
Nastroje - długotrwałe stany (godziny, dni, tygodnie), czasem jako tło o niskiej intensywności
często bezprzedmiotowe, nieukierunkowane
podtrzymują stany działania, opierają się zmianie
mogą być modyfikowane w sposób nie angażujący oszacowań zdarzeń zewn.
Green, Goldman, Salovey - zaproponowali ostatnio listy do diagnozy nastrojów pozyt. i negat.
lista przymiotników, badany wybiera, które pasują do nastroju
twierdzenia (`jestem smutny') -zaznacza ,na ile się zgadza, na jakiejś skali, najczęściej 5-punktowej
(całkowicie się zgadzam, zgadzam się nie jestem pewien, nie zgadzam się, zupełnie się nie zgadzam), alternatywnie skala wskazująca stopień w jakim twierdzenie „opisuje mnie”
krańce opisane określeniami werbalnymi (tzw. pkty zakotwiczenia)
zupełnie nie 0-1-2-…-10 najsilniej w życiu
Zaburzenie emocjonalne - trwa tygodnie, miesiące, lata
zaburzenie nastroju - depresja i mania
zaburzenie lękowe (wiele form)
diagnozowane rutynowymi metodami, które pozwalają przypisać je do kategorii DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
Wielka depresja - obniżony nastrój lub utrata zainteresowanie większościa aktywności, co najmniej 2 tyg., towarzyszą jej w sposób trwały co najmniej 4 z symptomów:
spadek/przyrost wagi
bezsennośc/hypersomnia
ożywienie/spowolnienie
zmęczenie lub utrata energii
poczucie bezwartościowości lub winy
brak koncentracji, niezdecydowanie
myśli, plany samobójcze
zaburzenia mierzy się często za pomocą skal kwestionariuszowych dla depresji, np. Inwentarz Depresji Becka
Osobowość -
mogą trwać całę życie
wiele aspektów osobowości zawiera komponent emocjonalny; nieśmiałość → skłonność do lęku społecznego
długotrwały aspekt osobowości = cecha
badanie interakcji osoba-sytuacja
spójność uwarunkowanych emocjonalnie aspektów zachowania w czasie
Inwentarz Stanu i Cechy Lęku (Spielberger & Krasner) - identyfikacja lęku jako cechy, pozycje kwestionariusza nie mogą zachodzić na aktualny stan lęku jako nastroju
Relacje między jednostkami spektrum emocji
relacje między epizodami emocji, nastrojami, objawami psychiatr. i cechami nie są poznane
Diener, Sandvik, Pavot - czy ktoś jest ogólnie szczęśliwy wg różnych testów psychometrycznych jest zdeterminowane bardziej częstotliwością niż intensywnością nastrojów pozytywnych
Składniki emocji podstawowych - nierozwiązywalny problem
składniki nie są emocjami np. oceny poznawcze, akty ekspresji
lub 2) istnieje zbiór zaprogramowanych biol. emocji podst., są one opracowywane przez kulturę, co tworzy duży zbiór emocji doznawanych