Otoczenie to wszystko to, co znajduje się poza układem rozwaŜanym i co moŜe wywierać na niego wpływ lub na co dany układ oddziałuje. Otoczeniem jest więc zbiór wszystkich składników nie naleŜących do rozwaŜanego systemu, których zmiany mogą spowodować przejście systemu w stan odmienny od istniejącego (wg encyklopedii).

Otoczenie organizacji jest to system silnie z organizacją powiązany, składający się z określonych elementów i ich relacji, który istotnie wpływa na organizację, i na który ona takŜe oddziałuje.

W relacji między przedsiębiorstwem a otoczeniem jest brak symetrii - otoczenie moŜe funkcjonować bez kaŜdej konkretnej organizacji, Ŝadna organizacja nie moŜe funkcjonować bez otoczenia.

Otoczenie organizacji dzielimy na:

- ZEWNĘTRZNE - wszystko to, co na zewnątrz organizacji.

- WEWNĘTRZNE - składa się z warunków i sił wewnątrz organizacji.

W ramach OTOCZENIA ZEWNĘTRZNEGO moŜemy wyróŜnić:

1. Otoczenie OGÓLNE (dalsze, makroekonomiczne) obejmuje elementy znane i bliŜej nie sprecyzowane, wśród których działa organizacja, a które mogą wpływać na jej działania.

2. Otoczenie CELOWE (bliŜsze, mikroekonomiczne) - specyficzne dla danej, konkretnej organizacji.

Wymiary otoczenia ZEWNĘTRZNEGO - OGÓLNEGO (PEST):

1. Polityczno-prawny (system polityczny, państwowe regulacje działalności gospodarczej i ogólne stosunki pomiędzy gospodarką a państwem, liczba i jakość przepisów, norm i regulacji prawnych, dostosowanie przepisów do potrzeb organizacji, stabilność itp.).

2. Ekonomiczny (system finansowo-bankowy, podatkowy, system gospodarczy, cechy gospodarki, bezrobocie, inflacja, stopy procentowe itd.).

3. Socjologiczno-kulturowy (normy, wartości, wierzenia, religie, style Ŝycia, zwyczaje, nawyki, wartości, demograficzne cechy społeczeństwa itp.).

4. Techniczno-Technologiczny (pozom innowacyjności, nowe surowce, produkty, maszyny, procesy technologiczne, rozwiązania techniczne, postęp, patenty, wynalazki itp.). Inne elementy otoczenia spoza grupy PEST: środowisko naturalne (klimat, środowisko, gleba, dostępność do wody, powietrza i innych zasobów), aspekty: społeczne, ekologiczne, etyczne, międzynarodowe, globalizacyjne.

Wymiary OTOCZENIA ZEWNĘTRZNEGO - CELOWEGO - konkurenci, klienci, dostawcy, rynek pracy, interesariusze zewnętrzni (strategiczni sojusznicy, banki, grupy ekologiczne, władze), regulatorzy (jednostki mogące kontrolować, regulować, lub w inny sposób oddziaływać na politykę i politykę organizacji) , społeczność lokalna. PoniewaŜ organizacja nie dostosowuje się biernie do toczenia zewnętrznego, lecz stara się takŜe kształtować je zgodnie z własnymi interesami, wyróŜniamy:

Otoczenie sterowalne - obszary otoczenia zewnętrznego, które mają lub mogą mieć wpływ na organizację, na które organizacja takŜe moŜe wywierać wpływ.

Otoczenie niesterowalne - obszar otoczenia zewnętrznego, w którym występują zjawiska oddziałujące na organizacje, na który organizacja nie ma wpływu (zmiany partii, czy koalicji sprawujących władzę) regulacje prawne, zmiany klimatyczne czy demograficzne.

Prawidłowości interakcji: Organizacja - Otoczenie zewnętrzne:

· dwustronność oddziaływania,

· oddziaływanie otoczenia zewnętrznego na organizacje moŜe być wielokierunkowe i niespójne, zmienne w czasie i w natęŜeniu,

· otoczenie ogólne wywiera wpływ na organizację ale takŜe na jej bezpośrednie otoczenie

· wpływ otoczenia ogólnego jest trudny do uchwycenia, a jego skutki mogą być natychmiastowe i/lub odłoŜone w czasie,

· oddziaływanie otoczenia celowego jest bardziej identyfikowalne, wywołuje szybsze efekty więc i reakcje.

OTOCZENIE WEWNĘTRZNE - to warunki i siły tkwiące w organizacji w skład, którego wchodzą 4 podstawowe elementy:

· zarząd (z cała polityką, którą realizuje),

· pracownicy (klienci wewnętrzni),

· kultura organizacji (klimat) system podstawowych norm i wartości, które w organizacji zostały uznane za waŜne i zostały uznane przez pracowników,

· toŜsamość organizacji (ugruntowany wizerunek, dobrze spozycjonowana marka, goodwill).

Tendencje w otoczeniu

· Wzrost innowacyjności - waŜne zdarzenia zachodzące w otoczeniu organizacji coraz bardziej odbiegają od ich poprzednich doświadczeń, od tego z czym zetknęły się w przeszłości.

· Wzrost intensywności zamian w otoczeniu (turbulentność).

· Rosnąca złoŜoność otoczenia (dynamika zmian elementów i powiązań miedzy nimi).

Rodzaje(typ) zachowań organizacji względem otoczenia:

· Ignorujące - organizacja nie śledzi otoczenia, nie respektuje jego oddziaływania, prowadzi działalność niezaleŜnie od stanu otoczenia.

· Adaptacyjna - organizacja podejmuje próby działań dostosowawczych, minimalizujących skutki negatywne i maksymalizujących skutki pozytywne.

· Reaktywne - organizacja respektuje otoczenia oddziaływanie w najprostszy sposób.

· Antypacyjne (przewidywanie) - organizacja stara się przewidzieć stan otoczenia i antycypuje jego potencjalne oddziaływanie w ten sposób, Ŝe z góry usiłuje zapobiec skutkom negatywnym i przygotować się na maksymalne wykorzystanie oczekiwanych

skutków pozytywnych.

· Kreatywne- organizacja usiłuje oddziaływać na stan otoczenia, wywołuje w nim zdarzenia sprzyjające jej lub przeciwdziała zdarzeniom niekorzystnym.

Jak w praktyce organizacje reagują na swoje otoczenie?

_ procesy innowacyjne w działalności gospodarczej i w zarządzaniu, (np. krótsze cykle Ŝycia produktów, wprowadzanie nowych metod zarządzania),

_ zarządzanie wiedzą i informacją (techniką): obejmują wyznaczenie łączników z otoczeniem, badanie otoczenia i systemy informacyjne - SIK, SIK, CRM i in.,

_ odpowiedź strategiczna (reakcja): stałe kontrolowanie realizacji i treści strategii - controlling strategiczny,

_ dąŜenie do fuzji, przejęć, zakupów i sojuszy,

_ stałe przeprojektowywanie organizacji w kierunku struktur elastycznych pozwalających organizacji szybciej reagować na zmiany otoczenia,

_ realizacja procesów zwiększających bezpośredni wpływ na otoczenie (większa konkurencyjność, własne szkolnictwo, lobbing, sponsoring).

---