DYFUZJA
Przenikanie się cech kulturowych (materialne- pizza, jeansy, euro; niematerialne- walentynki, styl życia, feng szui).
DETERMINIZM KULTUROWY
Pogląd, że kultura, nie biologia, warunkuje życia człowieka.
ETNOCENTRYZM
Postawa, w myśl której wywyższa się własną kulturę. Uważamy, że nasza kultura jest najlepsza, a inne są gorsze.
ENKULTURACJA
Proces, w którym człowiek nabywa kompetencji kulturowych, wchodzi w kulturę. Uczenie się kultury. Służy m.in. nabyciu stosownej kompetencji kulturowej, dzięki której jednostka zdobywa umiejętności umożliwiające działania zgodne z kulturowymi normami, oraz staje się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa.
FUNKCJA WG MALINOWSKIEGO
Relacja między instytucjami a potrzebami.
GLOKALIZACJA
Nie ma sprzeczności między globalnym (uniwersalnym) a lokalnym; przyjmowanie wzorów globalnych i jednocześnie tendencja do zachowania tego, co lokalne, specyficzne, „nasze”.
HETEROGENIZACJA KULTURY
Różnorodność kulturowa
HOMOGENIZACJA KULTURY
Proces ujednolicania kultury na obszarze danego społeczeństwa, w wyniku mieszania się dwóch różnych kultur, np. zwyczaje, moda, sposób pisania artykułów w prasie, ich treści itp. Zazwyczaj duży wpływ na homogenizację kultury ma kultura dominująca, która w małej mierze przyswaja sobie elementy kulturowe z otoczenia, w którym dominuje, natomiast
w znacznym stopniu wpływa na kształtowanie się kultur będących w jej zasięgu.
HYBRYDYZACJA KULTURY
Globalny interkulturowy melanż (hubrydyzacja=globalizacja)
INSTYTUCJA WG MALINOWSKIEGO
Efekt współpracy, aby zaspokoić swoje potrzeby.
INDIAŃSKI PEYOTYZM
Peyotl
-meksykańska nazwa rośliny z rodziny kaktusowatych
-używana w tradycjach indiańskich, obrzędach, ale również w celach leczniczych, halucynogennych
-nie powoduje uzależnienia.
Indianie wierzą, że peyotl
-ma niezwykłą moc. Indianie dostali go od Boga, by ulżyć trudnej doczesności i ułatwić kontakt z siłami nadprzyrodzonymi
-oświeca umysł i pomaga zrealizować peyotystyczny kodeks moralny (Peyotową Drogę).
KULTURA POSTFIGURATYWNA
-rodzina wielopokoleniowa
-bezwzględne poszanowanie tradycji
-konieczne 3 pokolenia (jedni uczą się od drugich)- dziadkowie, rodzice, dzieci
-brak zmian (zmiany zachodzą bardzo wolno i są niezauważalne)
-nacisk na przeszłość
-podstawą jest starsza generacja, która przekazuje tradycje młodszym pokoleniom bez żadnych zmian
-nie występuje konflikt pokoleń
-zachowania są niepodważalne.
KULTURA KOFIGURATYWNA
-rodzina podstawowa (rodzice+dziecko)
-nie ma pokolenia dziadków, którzy nie przekazują tradycji
-pokolenie rodziców i dzieci żyje na dwóch różnych poziomach
-występuje konflikt między rodzicami i dziećmi
-dzieci wzorują się na rówieśnikach
-zmiany przebiegają gwałtownie, dynamicznie
-kultura nastawiona na teraźniejszość
-oddalanie się wzorów przyjętych od rodziców
-doświadczenia rodziców są nieadekwatne do zmian, jakie zachodzą
-nie ma przekazu z pokolenia na pokolenie
-rodzice nie wiedzą jak uczyć swoje dzieci, a dzieci wiedzą, że informacje rodziców nie będą im potrzebne
-trzecie pokolenie wyznacza granice, do których może nastąpić zmiana.
KULTURA PREFIGURATYWNA
-rodziny niepełne
-kultura nastawiona na teraźniejszość
-kulturę tworzy najmłodsze pokolenie (dzieci)
-kompletne oderwanie od tradycji
-rodzice uczą się od dzieci
-dyskredytowanie rodziców przez dzieci
-cechą kultury jest zależność (dziecko jest zależne od rodziców)
-przyszłość przeniesiona do teraźniejszości
-zmiana w zmianie (zmiany przebiegają bardzo szybko)
-konflikt pokoleń (dziecko więcej wie od rodziców).
LUKA POKOLENIOWA
Została zakłócona komunikacja między pokoleniami; dystans między pokoleniami.
METODA BADAŃ TERENOWYCH
Polega na zbieraniu danych w ściśle określonym środowisku. W tym przypadku układ społeczny jest traktowany jako pewna całość, a przeprowadzający badania dąży do zanalizowania tej całości, zasad jej funkcjonowania oraz dynamiki. Badacz musi więc wejść w określone środowisko, zdobyć zaufanie jego członków oraz dążyć do akceptacji. Powinien wnikać nawet w najbardziej zróżnicowane kręgi tej zbiorowości jednak bez przesadnego spoufalania się. Konieczne jest w tym przypadku przestrzeganie zasady wzajemności, czyli dzielenie się zebranymi informacjami dotyczącymi danego środowiska. Przy stosowaniu tej metody zaczyna się od zwiadu terenowego, następnie opracowuje się program badań poprzez sprawdzenie metod i narzędzi badawczych, aż po właściwą realizację i opracowanie wyników przeprowadzonych badań.
MONOGAMIA
Związek małżeński złożony z dwojga partnerów obojga płci. Monogamia była pierwotną formą małżeńską w najdawniejszych grupach ludzkich. Małżeństwo monogamiczne może być patrylokalne (żona mieszka u męża) lub matrylokalne (mąż mieszka u żony).
MONOTEIZM
Wiara w istnienie jedynego Boga i wykluczająca istnienie jakichkolwiek innych istot boskich.
PANINDIANIZM
Współczesne zjawisko społeczne polegające na osiągnięciu lub dążeniu do ponadplemiennej jedności Indian, tubylczych ludów Ameryki Płn.
PROMISKUITYZM
Nie ma stałych reguł współżycia seksualnego; bezwład seksualny. Kontakty seksualne pozbawione więzi uczuciowych z przypadkowymi, często zmienianymi partnerami.
POLIGAMIA
Związek małżeński, w którym jedna osoba znajduje się w małżeństwie z kilkoma osobami płci odmiennej. Poligamia obejmuje poligynię (mężczyzna posiada kilka żon) oraz poliandrię (kobieta posiada kilku mężów).
POLITEIZM
Wiara w istnienie wielu bogów. W politeizmie bogowie mają zdefiniowane osobowości
i sfery, którymi się zajmują (np. w Grecji, Posejdon- bóg morza).
RELATYWIZM KULTUROWY
pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim funkcjonuje. Relatywizm kulturowy odrzuca możliwość wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, prowadząc do większego obiektywizmu w postrzeganiu "swojej" i "obcej" kultury.
RITES DE PASSAGE
-obrzędy przejścia
-człowiek poddaje się im, gdy:
*zmiana statusu społecznego
>ciąża i poród
>adopcja
>zaręczyny i ślub
>dojrzewanie i inicjacja.
Obrzędy przejścia są różnorodne, jest ich wiele, ale zawsze schemat:
-rytuał wyłączenia jednostki z jej dotychczasowego statusu
-rytuał okresu przejściowego (jednostka pozbawiona dotychczasowego statusu)
-rytuał włączenia (uzyskanie nowego statusu).
SYNKRETYZM KULTUROWY
-wiązanie w jednorodną całość elementów pochodzących z różnych kultur
-dziś cechy synkretyzmu mają wszystkie kultury; nie żyjemy w izolacji, więc łączymy tradycje odległych kultur
-efekt dyfuzji i akulturacji
-w antropologii służy do opisu idei i zjawisk religijnych różnego pochodzenia.
SYNKRETYZM RELIGIJNY
Łączenie ze sobą różnych tradycji religijnych wielu narodów i wyznań, powodujące zderzenia odmiennych poglądów, a także ich przemieszanie.
Peyotyzm- religia synkretyczna
-połączenie religii chrześcijańskiej z indiańską
-próba pogodzenia współistnienia z Białymi oraz tradycyjnej kultury Indian: niezależności duchowej, obrzędowości
-od 1918r ma własną organizację kościelną (nie sekta!)
-peyotyzm to równoprawna religia w USA
-peyotysta- ten, kto spożywał peyotl.
TABU
Głęboki i fundamentalny zakaz kulturowy, którego złamanie powoduje spontaniczną i niejednokrotnie gwałtowną reakcję ze strony ogółu przedstawicieli tej kultury, gdyż jest przez nich odbierane jako zamach na całą strukturę tej kultury i jej integralność, a więc jako zagrożenie dla dalszego istnienia danego społeczeństwa. Tabu istnieje w każdej kulturze. Jego funkcją jest gwarantowanie ciągłości i integralności kultury. Rodzaje tabu: osoby tabu, czynności tabu (jedzenie i picie obłożone tabu), przedmioty tabu (ścięte włosy, paznokcie, żelazo), słowa tabu (imię zmarłego, nieobecnego).
UNIFIKACJA KULTURY
Import kultury obcej. Kultura importowana- coś co przyszło z zewnątrz (kebab, sushi, frytki), „obce” zakorzenia się w warunkach odmiennych społecznie.
WZÓR KULTUROWY
Można rozumieć jako:
• mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia,
• pewien znamienny dla danej zbiorowości układ cech kulturowych (zwany często wzorem kultury).
Wzór kulturowy należy rozpatrywać w dwóch aspektach: normatywnym i behawioralnym.
W każdym wzorze obecna jest pewna świadomie przyjmowana norma, a także jej behawioralna realizacja.
CZY ISTNIEJĄ DZIŚ KULTURY PIERWOTNE?
Akulturacja
-efekt zderzenia społeczeństw pierwotnych z cywilizacją Zachodu
-proces gwałtownego przeobrażania jednej kultury pod wpływem innej kultury, a także
pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych
-kontakt dwóch odmiennych społeczeństw, które dzieli znaczny dystans kulturowy, społeczny, ekonomiczny
-zmianie podlega zasadnicza część kultury, istota kultury, podstawowe formy struktury
i organizacji społecznej i podstawowe wartości
-proces ten zachodzi w ciągu życia jednego pokolenia lub kilku kolejnych pokoleń
-skutek- powstaje kultura zupełnie odmienna.
Przemiany w sferze gospodarczej- pojawienie się pieniądza (np. w Nigerii kiedyś się wymieniało kobietę, a gdy pojawił się pieniądz to się ją teraz kupuje).
Jeśli istotne zmiany zachodzą w ciągu pokolenia
-zmiany bardzo dramatyczne dla jednostki i zbiorowości
-akulturacja- rozkład indiańskich społeczeństw plemiennych
-Indianie Ameryki Płn.
-całkowita zmiana życia, dezorganizacja społeczna, anomia, pustka kulturowa, dramaty osobiste.
GLOBALIZACJA
Zmienność jako cecha kultury
-proces (zbiór procesów) zmiany kulturowej
-jedno światowe społeczeństwo, jedna światowa kultura
-globalna wioska (Marshall McLuhan- media uczynią ze świata globalną wioskę) i globalna kultura.
Narzędzia globalizacji
-TV
-Internet- ponadkontynentalna komunikacja; transmisja treści na skalę dotychczas niespotykaną
*nawyki i potrzeby ludzi żyjących dotąd w izolacji
*kultura importowana (to, co przyszło z zewnątrz- kebab, sushi, frytki), „obce” zakorzenia się w warunkach odmiennych społecznie.
Globalizacja
-to nie tylko homogenizacja (wymieszanie, przemieszanie, ujednolicenie)
-ale i heterogenizacja (różnorodność)
-hybrydyzacja kultury- globalny interkulturowy melanż (globalizacja=hybrydyzacja)
-świadomość odrębności kulturowej- forma obrony przed globalizacją i przed dominacją kultury obcej.
MODELE KONTAKTÓW KULTURALNYCH
A)czytelniczy model
-książka- podstawowa droga zaspokojenia potrzeb kulturalnych nastolatków
-lata 60- Przecławska „Książka, młodzież i przeobrażenia kultury” (1967)
B)domowo-telewizyjny model
-połowa lat 90
-prawie 90% ogląda TV codziennie
-dom rodzinny- centrum kontaktów z kulturą
-domowe=telewizyjne.
Telewizyjny styl życia (za P. Kossowskim)
-czas poświęcony TV (najwięcej czasu poświęca się TV)
-preferencje: rozrywka (TV nie ma funkcji edukacyjnej)
-porządek dnia a ramówka TV (porządek dnia warunkuje ramówka TV)
-bezrefleksyjność odbioru (nie ma rozmowy o tym co ważne, wartościowe)
-wśród programów oglądanych przez dzieci dominują nieprzeznaczone dla młodego widza
-niechęć do słowa drukowanego
-niechęć wszystkich badanych środowisk do wysiłku intelektualnego w kontaktach z kulturą
-komputer (1/6 badanych) służy wyłącznie rozrywce
-dobre wyposażenie gospodarstw domowych w sprzęt audiowizualny.
Wyrównanie różnic między miastem a wsią
-unifikacja upodobań i doświadczeń kulturalnych na poziomie popularnym
-brak aspiracji do uczestnictwa w kulturze wyższej.
C)medialny model
-I. 2003- 2004
-nastolatki wiejskie (11-15 lat)
-4% zadeklarowało zajęcia twórcze w czasie wolnym
-dominacja kultury obrazu nad kulturą słowa
-odrzucenie tych form uczestnictwa w kulturze, które wymagają: kompetencji, aktywności intelektualnej, cierpliwości i skupienia
-TV najważniejsze źródło wiedzy o świecie (56%).
RELATYWIZM JĘZYKOWY- HIPOTEZA SAPIRA&WHORFA
-badali języki indiańskie Hopi
-język interpretuje rzeczywistość
-język wpływa na sposób postrzegania świata, na jego wyobrażenia- tworzy językowy obraz świata
-język to twór społeczny- system językowy, w którym wychowujemy się, myślimy,
od dzieciństwa kształtuje nasz sposób postrzegania świata
-jeśli między językami są różnice to ludzie myślący w tych językach rozmaicie postrzegają świat- nie ma myślenia bez języka
-struktura języka wpływa na to, jak odbieramy rzeczywistość, jak pojmujemy,
jak zachowujemy się wobec niej.
Przykłady:
*”puste beczki” (ludzie różnie reagują na słowa pełne/puste beczki po benzynie)
*test z kolorami- „japońskie aoi” (jeśli język określa tak samo dwie różne rzeczy to wpływa na odbiór świata)
*Eskimosi: śnieg i biel (Eskimosi mają kilkadziesiąt nazw na śnieg)
*Nawaho: daj podłużne, daj okrągłe (inne jest „daj”, gdy przedmiot jest podłużny, a inne kiedy jest okrągły)
*jak Hopi wyrażają czas:
>czas obiektywny (przeszło-teraźniejszy)- mówi się o tym co jest i co było
>czas subiektywny (przyszły, używany również do uczuć teraźniejszych i przeszłych)
>czas uniwersalny (odnosi się do rzeczy, które zawsze są prawdziwe)- np. pada deszcz.
ETNOLINGWISTYKA
Etnolingwistyka zajmuje się:
-związkami między językami, myśleniem, zachowaniem człowieka a światem, w którym człowiek funkcjonuje
-między formalną strukturą języka a kulturą społeczności, posługującą się tym językiem
-język i kultura to nie tylko forma komunikowania się, ale systemy poznawcze pozwalające orientować się w otaczającym świecie. Poznajemy świat, tworzymy obraz świata nadając nazwy poszczególnym obiektom, zdarzeniom i ich związkom, tak jak pozwala na to język.
STRUKTURALIZM
Claude Levi-Strauss. Zajmowały go:
-różne formy, jakie te same zjawiska przybierają w odmiennych społeczeństwach, np. jak zmienia się struktura danego mitu funkcjonującego w różnych miejscach świata
-struktura badanego zjawiska to model zbudowany metodą analizy strukturalnej zjawisk empirycznych
-mowa to rzeczywistość empiryczna, język to skonstruowany model
-język>kultura
-kultura to abstrakcja (model teoretyczny), wyidealizowane wzory posiłkujące się możliwościami logicznymi: struktury ważniejsze od treści, znaczenie powstaje gdy wiemy jak rzeczy łączą się ze sobą.
Elementarne struktury pokrewieństwa
-reguły rządzące zawieraniem małżeństw wpływają na strukturę społeczną
-przed CLS- pokrewieństwo badano przez zstępowanie do wspólnego przodka
-CLS- schemat zawierania małżeństwa (sposób krążenia kobiety między grupami A-B)
*egzogamia- łączenie się z ludźmi z innych grup
*endogamia- pokrewieństwo, kazirodztwo
*kuzyni równolegli- krewni ludzi tej samej płci; spokrewnieni są przez pochodzenie
od rodzeństwa tej samej płci, tzn. od dwóch sióstr lub dwóch braci (potomkowie dwóch sióstr są równolegli)
*kuzyni przeciwlegli- krewni rodzeństwa różnej płci; spokrewnieni przez pochodzenie
od rodzeństwa przeciwnej płci (potomkowie brata i siostry).
Cechy struktury- rodzina:
-opozycja: natura- kultura
-zasada wzajemności (i dobrowolności)
-zakaz kazirodztwa (zakazane są pewne typy małżeństwa).
Grupy społeczne A i B
-egzogamiczne (możemy zawrzeć małżeństwo z osobą z innej grupy)
-przyjmujemy, że patriarchat A
BA, BA, SA, SA B- bracia
BB, BB, SB, SB S-siostry
Do A Do B
BA SB BB SA
BA SB BB SA
Dzieci w grupach A i B
A B
Dz: BA, SB Dz: BB, SA
(krewni równolegli) (krewni równolegli)
Ch: BA, SB Ch: BB, SA
Grupa A w stosunku do grupy B krewni przeciwlegli.
A B
BA S.C. BB SR
BA SG BB SD
BA SB BB SF
-zakaz małżeństw kuzynów równoległych
-możliwe małżeństwa kuzynów przeciwległych
-małżonkowie powinni należeć do odrębnych grup.
WYBRANE KONCEPCJE ROZWOJU I BADAŃ KULTURY
EWOLUCJOZNIM (II poł XIXw)
Koncepcja teoretyczna trwa do dziś. Sposób myślenia o człowieku i kulturze, który wprowadza założenie ewolucji kulturowej. Stosowali metodę porównawczą. Jej celem było zobrazowanie kierunku rozwoju i opisanie rozwijającej się kultury. Kierunek rozwoju to stały postęp, od form prostych do złożonych, heterogenicznych. Ewolucjonista się nie cofa. Źródłami ewolucjonisty były różne zapiski, dzienniki podróżników, misjonarzy. Ewolucjonistów interesowało: małżeństwo, rodzina, system pokrewieństwa, religia, magia, wierzenia, podstawowe formy życia grupowego (powstawanie miast).
Cechy ewolucyjnego rozwoju:
*unilinearyzm (jednokierunkowość)- świat idzie do przodu, nie cofa się
*gradualność- zmiany zachodzą powoli, stopniowo, ciągle, są postępowe
*progresja- liczy się wyłącznie postęp, od form niższych do wyższych,
od nieuporządkowanych do uporządkowanych, od prostych do złożonych.
EDWARD BURNETT TYLOR
Twórca ewolucjonizmu, pierwszy antropolog. Obszary jego zainteresowań to antropologia
i kultura. Liczył się dla niego postęp i racjonalizm. Kultura to proces ciągły, nie jest system, nie jest zintegrowaną całością.
LEWIS HENRY MORGAN
Badał Indian. Zajmował się systemami pokrewieństwa rodziny. Pokazał schemat rozwoju rodziny i małżeństw: od promiskuityzmu (nie ma stałych reguł współżycia seksualnego; bezwład seksualny) przez kolejne formy ukierunkowane na coraz większy rygoryzm norm życia. Rodzina patriarchalna (mąż ma władzę nad kobietą/kobietami/żonami). Rodzina monogamiczna (związek partnerski dwojga ludzi różnej płci).
Etapy ewolucji społeczeństw Morgana:
*dzikość- dziki człowiek poluje, zbiera owoce, łowi; wynalazł ogień
*barbarzyństwo- barbarzyńcy to plemiona italskie przed założeniem Rzymu (VIII-Ixw pne); barbarzyńca prowadzi osiadły tryb życia, potrafi budować, gotować, lepić z gliny; udomowił zwierzęta i rośliny
*cywilizacja (starożytna i nowożytna)- od kiedy pojawił się fonetyczny alfabet mowy; kiedy ludzie zaczęli zapisywać mowę.
JAMES GEORGE FRAZER
-„gabinetowy badacz” (siedział i pisał, analizował)- obcował nie z ludźmi, o których pisał, lecz z książkami
-„Złota gałąź”- jego dzieło życia; nie prowadził badań; poprawiał ją przez całe życie
-pokazał świat wierzeń i zwyczajów obcych ludów. Zajmował się magią. Magia wypływa
z tego, że dziki nie rozumie funkcjonowania świata.
-magia sympatyczna- ukryty związek między przedmiotami, dzięki które na siebie oddziałują. Zasady magii sympatycznej:
*magia homeopatyczna (naśladowcza)- podobne oddziałuje na podobne
*magia przenośna (zaraźliwa)- przekonanie, że jeśli rzeczy stanowiły całość i zostały kiedyś rozdzielone to i tak na siebie oddziałują
-wprowadził ważne pojęcie tabu:
*magiczne nakazy negatywne- nie czyń tego, bo stanie się tamto; cel: uniknięcie negatywnego zdarzenia
*rodzaje tabu: osoby tabu, czynności tabu (jedzenie i picie obłożone tabu), przedmioty tabu (ścięte włosy, paznokcie, żelazo), słowa tabu (imię zmarłego, nieobecnego).
KONFIGURACJONIZM
Konfiguracja wyuczonych zadań, które starsi przekazują młodszym. Konfiguracja to pewna współzależność. Konfiguracjoniści zajmowali się socjalizacją jednostki, wychowaniem człowieka. Jak kultura nas wychowuje? Jak tworzy z nas członka grupy społecznej?
RUTH BENEDICT
Wzór kultury- naśladownictwo, modelowanie. Benedict badała Indian Zumi. Grupa działa
wg dominującego wzoru kultury. Człowiek musi przystosować się do danego wzoru kultury, bo czekają go sankcje. Kultura określa osobowość człowieka.
MARGARET MEAD
Badała dojrzewanie dziewcząt na Samoa. Nie biologia, lecz kultura wpływa na dojrzewanie. Zastanawiała się jak kultura decyduje i w jaki sposób wpływa na dojrzewanie. Luka pokoleniowa- została zakłócona komunikacja między pokoleniami; dystans między pokoleniami.
FUNKCJONALIZM
Twórcą jest Bronisław Malinowski. Kultura to system całościowy, zintegrowany. Potrzeby biologiczne to siła napędowa człowieka. Jeśli ludzie tworzą kulturę to wraz z nią tworzą się nowe potrzeby (podstawowe, społeczne, kulturowe). Funkcja to relacja między instytucjami
a potrzebami. Instytucja to efekt współpracy, aby zaspokoić swoje potrzeby. Metoda badań terenowych- to antropologia zawdzięcza Malinowskiemu.
Kultura w ujęciu funkcjonalistów:
*całościowy system
*zintegrowany system (stanowi całość funkcjonalną)
*ma charakter instytucjonalny (tworzą ją instytucje)- metoda analizy instytucjonalnej
*funkcjonalność (kultura pełni funkcję potrzeb).
ANTROPOLOGIA
Zajmuje się wszystkim, co dotyczy człowieka. Bada biologiczne, fizjologiczne, kulturowe właściwości człowieka. Przedmiotem antropologii jest człowiek i kultura.
ANTROPOLOGIA KULTUROWA
Zajmuje się problemami zróżnicowania ludzi. Początki antropologii datuje się na początek XIXw.
DWA ETAPY ROZWOJU ANTROPOLOGII
a)badanie kultur pierwotnych, niepiśmiennych (Bronisław Malinowski, Ruth Benedict, Margaret Mead- badania dziewcząt dojrzewających na Samoa). Kultury pierwotne były badane, ponieważ antropologowie chcieli pokazać te kultury współczesnemu światu.
b)współczesność- kulturowe zróżnicowanie ludzi, społeczności, świata ludzkiego. Jak ludzie kształtują swoją tożsamość. Antropologia bazuje na kontakcie z innymi. Antropologia współpracuje z: muzykologią, socjologią, historią sztuki, ekonomią, literaturoznawstwem (motywy), lingwistyką, etnologią, pedagogiką, religioznawstwem, archeologią.