Uzyskanie fachowej pomocy w nagłych wypadkach Zwykle najskuteczniejszym sposobem zapewnienia osobie poszkodowanej fachowej pomocy jest odwiezienie jej do dyżurującej placówki medycznej lub na pogotowie. NIE NALEŻY próbować przewozić osoby poszkodowanej, jeżeli:  istnieje prawdopodobieństwo urazu kręgosłupa i/lub nastąpił inny uraz, wymagający zastosowania noszy (np. złamanie nogi),  osoba poszkodowana wymaga nadzoru ze względu na utratę przytomności lub bardzo ciężki stan , a nie ma w  pobliżu innych osób, mogących sprawować opiekę. W takich wypadkach, lub jeśli nie dysponujemy środkiem transportu, należy niezwłocznie wezwać karetkę. W razie wątpliwości lub znacznej odległości miejsca wypadku od szpitala (stacji pogotowia), należy zasięgnąć porady najbliższego lekarza. Pierwsze kroki Jeśli osoba poszkodowana ucierpiała w wyniku poważnego wypadku, udziel pomocy według poniższych zasad. Jednocześnie ktoś inny powinien wezwać pomoc medyczną. 1. Sprawdź oddech. W razie jego braku podejmij sztuczne oddychanie metodą usta-usta. 2. Postaraj się zatamować intensywny krwotok. 3. W razie utraty przytomności, ułóż osobę poszkodowaną w pozycji bezpiecznej. 4. Opatrz rozległe oparzenia. 5. Obserwuj, czy nie wystąpiły objawy wstrząsu i w razie potrzeby podejmij niezbędne działania. Sztuczne oddychanie usta-usta Zatrzymanie oddechu może nastąpić po wpadnięciu do wody, utracie świadomości, porażeniu prądem lub zażyciu trucizn. Jeśli ofiara jest nieprzytomna i wydaje się, że nie oddycha, najważniejsze jest przywrócenie oddechu za pomocą metody usta-usta zastosowaną przed przybyciem lekarza i przed opatrywaniem innych urazów. Wyjątkiem jest zachłyśnięcie (zob. Zachłyśnięcie). Metodę usta-usta można stosować wobec starszych dzieci, ale u niemowląt i małych dzieci należy stosować metody alternatywne, opisane poniżej. Przywracanie oddechu starszym dzieciom i dorosłym 1. Ułóż ofiarę na sztywnym, twardym podłożu, twarzą ku górze. Podeprzyj kark i odchyl głowę ku tyłowi. Oczyść palcem jamę ustną, aby usunąć ewentualne przeszkody na drodze do tchawicy. 2. Zatkaj nos ofiary i weź głęboki wdech, a następnie przyciśnij mocno usta do ust ofiary. Wdmuchnij mocno 4 razy powietrze do płuc ofiary. 3. Kontynuuj pompowanie powietrza w odstępach pięciosekundowych. Po każdym wydechu odrywaj usta od ust ofiary, słuchając, jak powietrze uchodzi z jej płuc. Obserwuj ruch klatki piersiowej. Nie przerywaj stosowania sztucznego oddychania do nadejścia pomocy lub do momentu, kiedy ofiara jest już w stanie oddychać samodzielnie. Przywracanie oddechu niemowlętom i małym dzieciom 1. Ułóż dziecko na plecach i oczyść jamę ustną, jak w p 1. powyżej. 2. Podtrzymaj lekko czubek głowy dziecka ręką, weź głęboki wdech i przyciśnij usta do ust i nosa dziecka. Wdmuchaj delikatnie powietrze do jego płuc. 3. Oderwij usta i obserwuj klatkę piersiową dziecka w trakcie uchodzenia powietrza z płuc. Powtarzaj sztuczne oddychanie, co 2-3 sekundy aż do przybycia pomocy medycznej lub podjęcia przez dziecko samodzielnego oddychania. Sztuczne oddychanie usta-nos Uraz twarzy może uniemożliwić pompowanie powietrza przez usta ofiary. W takim wypadku należy ją położyć na plecach i szybko oczyścić jamę ustną i drogi oddechowe z ciał obcych. Odchyl głowę ofiary ku tyłowi, jak do oddychania metodą usta-usta. Nabierz głęboko powietrza i przyciśnij usta do nosa ofiary. Zamknij usta ofiary, podtrzymując jej podbródek. Wdmuchnij mocno powietrze do nosa. Unieś głowę i otwórz usta ofiary, obniżając jej podbródek, by umożliwić wydech. Powtarzaj w odstępach pięciosekundowych, jak przy sztucznym oddychaniu metodą usta-usta. Pozycja bezpieczna Pozycja bezpieczna jest właściwą pozycją dla osoby nieprzytomnej, umożliwiającą prawidłowe oddychanie i zapobiegającą zachłyśnięciu się lub zakrztuszeniu wymiocinami. Ułożenie kończyn zapewnia stabilne i wygodne położenie całego ciała. Ułóż ofiarę w tej pozycji, po upewnieniu się, że oddycha normalnie i po opatrzeniu widocznych urazów. NIE STOSUJ tej pozycji, jeśli podejrzewasz uraz pleców lub kręgosłupa. 1. Sprawdź, czy w jamie ustnej osoby nieprzytomnej nie ma ciał obcych lub np. sztucznej szczęki. 2. Ułóż bliższe sobie przedramię ofiary wzdłuż jej ciała, podkładając dłoń pod udo. 3. Przełóż drugie jej ramię w poprzek ciała dłonią ku sobie, a następnie odleglejszą od ciebie nogę nieco unieś i ułóż na drugiej, krzyżując na wysokości kostek lub kolan. 4. Jedną ręką ochraniaj i podtrzymuj głowę ofiary. Drugą ręką uchwyć odzież na odleglejszym od siebie biodrze i szybkim ruchem przyciągnij ciało ku sobie, opierając o własne uda. 5. Popraw położenie głowy ofiary, upewniając się, że powietrze nadal ma dostęp do płuc. 6. Ułóż bliższe sobie ramię ofiary w wygodnej pozycji, podpierającej tułów, i podciągnij górną (bliższą sobie) nogę w kolanie, tak by zapewnić stabilność dolnej połowy ciała. Ostrożnie wyciągnij drugą rękę spod biodra ofiary w stronę bardziej odległą od siebie, uwalniając od ciężaru najpierw ramię. Ułóż ją dłonią ku górze, równolegle do ciała, zapobiegając odwróceniu się poszkodowanego na plecy.

Oparzenia Oparzenia mogą być wynikiem działania wysokiej temperatury (ogień, para lub gorące płyny), elektryczności lub żrących substancji chemicznych. W celu opatrzenia oparzeń należy przede wszystkim usunąć ich przyczynę, np. zdławić płomień. Oparzone okolice należy następnie jak najszybciej ochłodzić, zanurzając w zimnej wodzie lub polewając. Pod żadnym pozorem NIE NALEŻY stosować maści ani kremów, ani też przekłuwać pęcherzy. Po udzieleniu pierwszej pomocy, trzeba wezwać pogotowie, jeśli oparzenia są rozległe, skóra uszkodzona, pokryta pęcherzami lub zwęglona, albo gdy ofiara cierpi wskutek bólu. Nawet niewielkie oparzenia twarzy lub rąk mogą pozostawić blizny, należy więc zawsze niezwłocznie zwrócić się o pomoc do lekarza. Drobne oparzenia Drobne oparzenia można bezpiecznie leczyć w warunkach domowych, nawet jeśli spowodowały zaczerwienienie skóry lub powstanie pęcherzy, pod warunkiem, że uszkodzeniu uległa tylko zewnętrzna warstwa skóry na niewielkim obszarze. Oparzenia słoneczne zwykle są traktowane właśnie jako uraz tego typu. Oparzenia powierzchniowe są bardzo bolesne, należy więc najpierw ochłodzić sparzony obszar w celu zmniejszenia bólu. Jeśli jest to możliwe, zanurz poparzoną część ciała w zimnej wodzie i lub trzymaj pod kranem przez co najmniej 10 minut albo do momentu zelżenia bólu. Jeśli utworzą się pęcherze, nie przekłuwaj ich. Jeżeli wystąpiły w miejscach, gdzie skóra może ulec otarciu, okryj je kompresem. Nie smaruj oparzeń maścią, kremem ani tłuszczem. Wyjątkiem są lekkie oparzenia słoneczne, łagodzone często mieszaniną tlenku cynku i wody wapiennej. Opatrywanie oparzeń 1. Usuń części odzieży przesiąknięte gorącym tłuszczem, wrzątkiem lub substancją chemiczną, jeśli nie przywarły mocno do skóry. Sucha przepalona odzież zbytky może zostać. 2. Zanurz oparzone miejsce do zimnej, w miarę możliwości bieżącej wody na co najmniej 10 minut. Jeśli oparzenie jest rozległe, okryj je czystym ręcznikiem, nasączonym zimną wodą. 3. Po ochłodzeniu oparzenia okryj je czystą suchą gazą lub kompresem. Nie stosuj waty ani innych włóknistych materiałów opatrunkowych. Jeśli zabierasz oparzonego do szpitala, nie okrywaj oparzenia; każdy opatrunek trzeba będzie zdejmować, powodując nowy ból. 4. Utrzymuj oparzoną kończynę w górze, a jeśli ofiara jest przytomna w czasie oczekiwania na pomoc medyczną, podawaj niewielkie ilości zimnej wody do picia. Zatrucia Przypadkowe zatrucie jest jednym z najczęstszych powodów udzielania pomocy w szpitalu, zwłaszcza dzieciom do 5 lat. O ile zatrucia u dorosłych bywają raczej wynikiem świadomego lub przypadkowego przedawkowania leków oraz spożycia grzybów, to dzieci ulegają im wskutek spożycia alkoholu, leków, domowych środków czystości lub chemikaliów, trujących roślin lub owoców. W niektórych wypadkach dziecko przyzna się do spożycia czegoś trującego, przeważnie jednak nie. Zatrucie należy podejrzewać, jeśli dziecko lub osoba dorosła nagle zaczyna wymiotować, staje się apatyczna lub roztargniona, traci przytomność albo jej oddech nagle gwałtownie się zmienia. Jeśli podejrzewasz możliwość spożycia trucizny, nawet gdy potencjalna ofiara w danym momencie wygląda normalnie, niezwłocznie zasięgnij porady specjalisty. Zatelefonuj do lekarza lub dyżurującego szpitala. Należy udzielić następujących informacji:  co zostało połknięte.  jaka ilość danej substancji została spożyta (w razie spożycia leku - liczba tabletek).  kiedy to się stało.  Odwożąc ofiarę do szpitala lub lekarza, weź ze sobą opakowania substancji, które mogą być potencjalną przyczyną zatrucia. Jeśli nie masz możliwości zasięgnięcia porady i skorzystania z pomocy w szpitalu, postępuj zgodnie z poniższymi zasadami. Substancje chemiczne (w tym domowe środki czystości, parafina, nafta, pasty i farby) 1. Jeśli ofiara jest przytomna, podaj od razu szklankę wody. 2. NIE PRÓBUJ wywoływać wymiotów, ale jeśli ofiara wymiotuje, ułóż ją w poprzek ud z twarzą ku dołowi w celu zapobieżenia zachłyśnięciu się chemikaliami zawartymi w wymiocinach. Osobie dorosłej przykryj głowę. 3. Jeśli ofiara traci przytomność, ułóż ją w pozycji bezpiecznej, a w razie zatrzymania oddechu zastosuj sztuczne oddychanie metoda usta-usta. 4. Jak najszybciej zapewnij ofierze pomoc medyczną. Leki, alkohol, trujące rośliny i owoce 1. Jeśli ofiara jest przytomna, możesz spróbować wywołać wymioty (poniżej). 2. Jeśli ofiara jest nieprzytomna, nie podawaj niczego doustnie. Ułóż ofiarę w pozycji bezpiecznej, a w razie zatrzymania oddechu zastosuj sztuczne oddychanie metodą usta-usta. 3. Jak najszybciej zapewnij ofierze pomoc medyczną. Wywoływanie wymiotów Nie próbuj nigdy wywoływać wymiotów u osoby nieprzytomnej lub kogoś, kto połknął chemikalia, np. środki czystości, parafinę lub naftę (zob. poniżej). Nie wywołuj wymiotów podając słoną wodę lub wkładając palec do gardła ofiary. W celu wywołania wymiotów należy podać 3 łyżeczki do herbaty syropu z wymiotnicy i 2 szklanki wody lub innego płynu. Jeśli to nie spowoduje wymiotów w ciągu 20 minut, powtórz dawkę. W czasie wymiotów podtrzymuj ofierze głowę twarzą w dół w celu zapobieżenia zachłyśnięciu lub zakrztuszeniu wymiocinami.

Przechłodzenie Temperatura ciała jest w normalnych warunkach stała i wynosi około 37°C. W trakcie długotrwałego narażenia na działanie zimna, organizm może utracić więcej ciepła niż jest w stanie odtworzyć i temperatura ciała spada. Zjawisko to znane jest pod nazwą przechłodzenia. Małe dzieci i osoby starsze są na nie szczególnie podatne. Mogą utracić niebezpiecznie dużo energii cieplnej w warunkach, które nie wydają się niebezpieczne dla osoby dorosłej w młodym wieku. U ludzi sprawnych przechłodzenie pojawia się po długotrwałym wysiłku fizycznym w niskiej temperaturze i na wietrze. Spadek temperatury ciała powoduje stopniowe zwolnienie czynności fizjologicznych i umysłowych, aczkolwiek może to przebiegać w sposób niezauważalny. Ofiara przechłodzenia będzie coraz bardziej niezręczna, nierozważna i drażliwa, pojawią się zaburzenia koncentracji i mowy, senność. W końcu nastąpi utrata przytomności, zwolnienie i osłabienie oddechu oraz ustanie akcji serca. Przechłodzenie wymaga pilnej interwencji medycznej, ale przed nadejściem specjalistycznej pomocy można pomóc ofierze, stosując się do podanych niżej zaleceń. Jeśli ofiara jest nieprzytomna, ale oddycha regularnie, należy ułożyć ją w pozycji bezpiecznej. Postępowanie przy przechłodzeniu 1. Jeśli ofiara jest nieprzytomna, natychmiast zastosuj sztuczne oddychanie metoda usta-usta. 2. Po przywróceniu regularnego oddychania, zabezpiecz ofiarę przed chłodem, izolując ją także od chłodu podłoża. W pomieszczeniu zamkniętym zdejmij mokrą odzież i zmień ją na suchą i ciepłą lub otul ciepłymi kocami. 3. Jeśli ofiara jest przytomna, podawaj niewielkie ilości ciepłych, słodkich płynów, ale nie podawaj alkoholu. Nie zanurzaj ofiary w gorącej kąpieli, zastosuj gorące suche okłady lub elektryczny koc. Wyczerpanie upałem Jeśli osoba nieprzyzwyczajona do bardzo wysokiej temperatury nie uzupełnia poziomu soli w organizmie i nie pije dużo płynów, wynikiem nadmiernego pocenia może być wyczerpanie upałem. Objawami są zmęczenie, bladość i wilgotność skóry, mdłości, zawroty głowy i omdlenia. Puls i częstotliwość oddechu ulegają przyspieszeniu, mogą pojawić się skurcze mięśniowe lub ból głowy. Bez podjęcia odpowiedniego działania wyczerpanie upałem może przekształcić się w poważniejszy stan zwany udarem, który zawsze wymaga interwencji medycznej. Postępowanie przy wyczerpaniu upałem 1. Ułóż ofiarę w chłodnym, spokojnym miejscu, z lekko uniesionymi nogami. 2. Rozluźnij ciasną odzież i podaj do picia roztwór wodny soli (1 łyżeczka na litr wody). Odmrożenie Jest to poważny stan, wymagający pilnej interwencji lekarza. Odmrożona skóra jest twarda, blada i niewrażliwa na ból, po ogrzaniu staje się czerwona i bolesna. Ofiarę odmrożenia należy jak najszybciej umieścić w ciepłym pomieszczeniu i wezwać pomoc lekarską. W czasie oczekiwania osłaniaj ofiarę od wiatru i podawaj gorące płyny. Okryj odmrożone części ciała dodatkową odzieżą lub kocami albo ogrzewaj je ciepłem własnego ciała. Twarz można okryć suchymi dłońmi w rękawicach, ręce należy włożyć pod pachy, stopy należy unieść. Nie stosuj bezpośredniego źródła ciepła ani nie trzyj odmrożonych miejsc. Zachęcaj ofiarę do poruszania odmrożonymi, ale już ogrzanymi częściami ciała. Ugryzienia i ukąszenia Większość ugryzień i ukąszeń przez zwierzęta i owady w naszej strefie klimatycznej nie jest groźna dla zdrowia. W innych obszarach geograficznych należy nauczyć się odróżniać jadowite zwierzęta i owady i zasięgnąć informacji na temat kuracji i antidotum. Sporadycznie może wystąpić reakcja uczuleniowa nawet na pozornie niewielkie ukąszenie. Wymaga to specjalnego trybu postępowania (zob. Wstrząs anafilaktyczny, poniżej). Ugryzienia zwierząt. W razie ukąszenia przez psa, kota, konia lub inne zwierzę, zasięgnij porady lekarza, ponieważ bez szybkiej interwencji większość ran może ulec zakażeniu. Potrzebny bywa zastrzyk przeciwtężcowy i/lub założenie szwów. Jeśli zostaniesz ukąszony przez zwierzę dziko żyjące, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza; może zaistnieć konieczność zastosowania zastrzyków przeciw wściekliźnie. Ukąszenia węża. Jedynym jadowitym wężem w naszym kraju jest żmija. W większości wypadków ukąszenie nie jest bardzo niebezpieczne, ale może się takim okazać dla małego dziecka. W razie ukąszenia należy przemyć okolicę wokół rany, zażyć (lub podać) płynny paracetamol w celu zmniejszenia ewentualnego bólu i unikać wysiłku. Należy możliwie szybko skorzystać z fachowej pomocy medycznej. Ukłucia owadów. Ukłucia większości najpospolitszych owadów, np. komarów, powodują miejscowe swędzenie, zaczerwienienie skóry i obrzęk. W celu zmniejszenia dolegliwości należy stosować spirytus salicylowy lub roztwór mieszaninę tlenku cynku i wody wapiennej. W razie użądlenia przez pszczołę lub szerszenia należy najpierw spróbować usunąć żądło z rany, delikatnie wyciskając je paznokciem lub ostrzem noża. Należy obserwować, czy nie występują objawy wstrząsu anafilaktycznego (poniżej). Oparzenia przez meduzę. Rzadko bywają niebezpieczne, chociaż mogą powodować pieczenie i obrzęk. Mieszanina tlenku cynku i wody wapiennej lub krem antyhistaminowy najlepiej likwidują te objawy. Zetknięcie z egzotycznymi meduzami czasem wywołuje poważniejszą reakcję. U ofiary może wystąpić zatrzymanie oddechu i omdlenie. Usuń resztki, które przywarły do skóry, stosując do tego suchy piasek. Ułóż ofiarę w pozycji bezpiecznej i w oczekiwaniu na pomoc okryj kocem. Wstrząs anafilaktyczny W rzadkich wypadkach ofiara może być wyjątkowo wrażliwa na niektóre rodzaje ukąszeń lub ukłuć, zwykle jeśli już kiedyś od nich ucierpiała. Po ponownym ukąszeniu lub ukłuciu może pojawić się silna reakcja uczuleniowa znana jako wstrząs anafilaktyczny. Objawy mogą obejmować trudności w oddychaniu w wyniku zwężenia dróg oddechowych i/lub wszelkie objawy szoku. W razie wystąpienia takich objawów po ukąszeniu, postępuj jak w wypadku szoku i niezwłocznie wezwij pomoc medyczną.

---