tlenki   wodorki   wodorotlenki   kwasy   sole		Wodorotlenki 1| Informacje podstawowe, nazewnictwo Wodorotlenki są związkami metali, tlenu i wodoru o wzorze ogólnym M(OH)x. Nazwy wodorotlenków tworzy się dodając do słowa "wodorotlenek" nazwę metalu wraz z jego wartościowością (np. NaOH to wodorotlenek sodu, Fe(OH)3 to wodorotlenek żelaza (III)). Poza typowymi wodorotlenkami istnieją również tzw. wodorotlenki złożone i hydroksytlenki. W skład wodorotlenków złożonych wchodzi kilka (najczęściej dwa) atomów różnych metali. Hydroksytlenki to natomiast wodorotlenki o wzorze MOy(OH)x (np. ciemnoczerwony minerał lepidokrokit FeO(OH) - jego sieć krystaliczna zawiera jony OH^- i jony FeO^+). Czyste wodorotlenki są ciałami stałymi, np. NaOH w laboratorium spotkać można pod postacią białych granulek bądź płatków. Stały wodorotlenek sodu jest w dotyku śliski, parzący, proces rozpuszczania w wodzie jest egzotermiczny (co znaczy, że towarzyszy mu wydzielanie się ciepła, czego doświadczamy dotykając naczynia). 2| Wodorotlenki a woda Wodorotlenki litowców są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie i są silnymi zasadami: dysocjacja jonowa wodorotlenku zachodzi niemal w 100%. Wodorotlenki wapniowców dobrze rozpuszczają się w wodzie, choć słabiej niż wodorotlenki litowców (wodorotlenek wapnia rozpuszcza się częściowo). Ich dysocjacja zachodzi w mniejszym stopniu. Wodorotlenek berylu i magnezu, podobnie jak wodorotlenki metali ciężkich, nie rozpuszczają się wodzie. Wodorotlenki litowców, bardzo chętnie dysocjujące na jony OH^-, nazywamy niekiedy alkaliami, a ich wysoko zasadowe roztwory - ługami (w przemyśle definicję "ług" stosuje się głównie do roztworu KOH i NaOH). W razie poparzenia ługiem należy zastosować długie przemywanie rany wodą i założenie okładu nasączonego lekko rozcieńczonym octem. 3| Otrzymywanie Wodorotlenki litowców i berylowców (metali grupy 1 i 2) otrzymuje się w reakcji metalu lub jego tlenku - z wodą; przy czym drugim produktem jest odpowiednio wodór albo woda: 2Na + 2H2O 2NaOH + H2 Na2O + 2H2O 2NaOH + H2O. Wodorotlenki innych metali, będące najczęściej substancjami nierozpuszczalnymi w wodzie, otrzymuje się w reakcji mocnej zasady z solą, zawierającą kationy odpowiedniego metalu: 2NaOH + FeSO4 Fe(OH)2 + Na2SO4 2KOH + CrCl3 Cr(OH)3 + 2KCl. 4| Reakcje chemiczne Najbardziej typową reakcją dla wodorotlenków jest reakcja z kwasami, której produktem jest sól i woda: Cu(OH)2 + H2SO4 CuSO4 + 2H2O. Spora część wodorotlenków reaguje dodatkowo z zasadami: Zn(OH)2 + 2NaOH Na2ZnO2 + 2H2O, a wodorotlenki takie nazywamy amfoterycznymi (poczytaj na ten temat w książkach). Obok wodorotlenku cynku zaliczamy to tej grupy m.in. wodorotlenek chromu (III), glinu, berylu, srebra i miedzi. 5| Wodorotlenek i zasada - czy to to samo? Na zakończenie kwestia rozróżnienia dwóch pojęć: wodorotlenek i zasada. Wielu ludzi myli je i rozumie jednoznacznie. Musisz wiedzieć, że nie każdy wodorotlenek jest zasadą i wbrew pozorom również nie każda zasada jest wodorotlenkiem! Wodorotlenek to, jak przed chwilą przeczytałeś, związek metalu o wzorze ogólnym M(OH)x. A co oznacza, tak często przez nas stosowany termin "zasada"? Tu właśnie pojawia się podstawowy problem w rozgraniczeniu obu tych pojęć. Leży on w przyzwyczajeniu do traktowania zasady jako związku, który dysocjuje na jony OH^-, a zatem zgodnie z kwasowo-zasadową teorią Arrheniusa. Tym sposobem zawężamy pole widzenia do wodorotlenków, które w swej strukturze zawierają ugrupowania -O-H, mogące teoretycznie, choć nie koniecznie, uwalniać się w procesie dysocjacji pod postacią jednoujemnych anionów. Stwierdzenie, że amoniak NH3, jest zasadą wywołuje u nas zdziwienie. Przecież związek ten nie posiada ugrupowania -O-H, zatem nie może dysocjować na jony OH^-! Dochodzimy zatem do wniosku, że teoria Arrheniusa nie jest jedyną teorią kwasów i zasad, a z pewnością nie jest teorią najbardziej uniwersalną, skoro nie potrafi wytłumaczyć zasadowego charakteru amoniaku. I rzeczywiście: poza nią mamy jeszcze takie teorie jak teoria Brönsteda, czy teoria Lewisa. Zasadowy charakter amoniaku tłumaczy prosto ta pierwsza, wg której zasadą jest każdy związek zdolny do tego, by być akceptorem protonu (jonu H^+), czyli po prostu zdolny do tego, by ten proton przyjąć. Reakcja jaka zachodzi między wodą a cząsteczką amoniaku: NH3 + H2O NH4^+ + OH^-, potwierdza jego charakter zasadowy: cząsteczki NH3 wyrywają z cząsteczek wody jony H^+, czyli protony, przyjmują je na siebie (za pośrednictwem wiązania koordynacyjnego), tym samym przekształcając się w kationy amonowe NH4^+. Drugim produktem reakcji są jony OH^-, pozostałe z cząsteczek wody, których obecność powoduje, że roztwór amoniaku jest zasadowy. Sam proces można również wyjaśnić reakcją nie z wodą, tylko z niewielką ilością H^+ z jej autodysocjacji. Proces ten, zachwiawszy stan równowagi reakcji: H2O OH^- + H^+, powoduje dysocjację dodatkowej, znacznie zwiększonej ilości cząsteczek wody, a zatem powstawanie anionów OH^- oraz kationów H^+, wiązanych w jony amonowe. Tego typu problemami zajmuje się chemia roztworów wodnych. Zagadnienia z jej zakresu omówiono w dziale 'Chemia ogólna i fizyczna'. Tam również znajdziesz opisy trzech teorii kwasowo zasadowych, o których wyżej wspomnieliśmy. Podsumowując tezę, że nie każdy wodorotlenek jest zasadą i nie każda zasada jest wodorotlenkiem: 1. Zasada a nie wodorotlenek: np. amoniak. 2. Wodorotlenek a nie zasada: np. wodorotlenek żelaza (III) - Fe(OH)3 - "brudno-żółta" substancja stała, nie rozpuszczająca się w wodzie, a zatem również w niej nie dysocjująca. Wodorotlenkami takimi są wszystkie wodorotlenki metali ciężkich. 3. I zasada i wodorotlenek: wodorotlenki litowców i wapniowców. [MATEUSZ WOŹNY] ZOBACZ TEŻ: teorie kwasów i zasad

---