12. Dramat szekspirowski wobec tragedii antycznej - wskaż różnice

Dramat antyczny	Dramat Szekspira
Jedność miejsca, czasu i akcji. Ograniczona ilość aktorów (najwyżej trzech). Bohater statyczny Czystość gatunku i rodzaju. Losem bohaterów rządzą bogowie i Fatum Akcja rozgrywa się po linii ciągłej. Przyroda jest tłem do przedstawionych wydarzeń. Specyficzna budowa: chór, aktorzy.	Zerwanie z jednością miejsca, czasu i akcji. Sceny zbiorowe. Brak ograniczenia ilości aktorów. Bohater dynamiczny. Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy. Bohaterowie sami decydują (są to czyny świadome). Brak ciągłości akcji. Występuje kilka punktów kulminacyjnych. Przyroda stwarza nastrój, wpływa na psychikę bohaterów, „zapowiada” wydarzenia. Akty dzielą się na sceny, dialogi, monologi.

1. Zerwanie z antyczną jednością miejsca, czasu i akcji.

• wydarzenia rozgrywają się w Szkocji, Anglii, w zamku Makbeta, na wrzosowiskach, na otwartym dziedzińcu;

• czas przekracza 24 godziny, bo obejmuje powrót Makbeta do domu, zamordowanie Dunkana, okres rządów i walkę aż do pojedynku z Makdufem;

• akcja obejmuje motywy zbrodni (walka dobra ze złem), problem władzy i zagadnienia winy i kary.

2. Następuje zerwanie z ograniczoną ilością aktorów, występują sceny zbiorowe (np. uczta w zamku).

3. Brak Arystotelesowskiej czystości konwencji estetycznej, bo oprócz tragedii występuje groteska;

• tragedia: śmierć Dunkana, Banka, pani Makduf i jej syna, samobójstwo pani Makbet i in.;

• groteska: czynności Czarownic (wrzucanie do kotła niesamowitych rzeczy).

4. Bohater dynamiczny, czyli zmieniający postawę (prawny rycerz popełnia liczne zbrodnie).

5. Bohaterowie sami podejmują decyzje i przez swoje czyny wchodzą w konflikt nie tylko z ludźmi, ale i z samą naturą, której porządek naruszyli.

6. Realizm psychologiczny bohaterów (motywacja ich przeżyć wewnętrznych). Motorem postępowania postaci jest silne uczucie.

7. Kompozycyjna „wielowierzchołkowość” , czyli brak jednego punktu kulminacyjnego. Akcja rozgrywa się w kolejnych epizodach, zogniskowanych wokół najważniejszych wydarzeń: zabójstwa Dunkana, zgładzenia „Banka, wróżb i losów rodziny Makdufa, weszcie klęski Makbeta. Epizody mają własną kompozycję i punkty kulminacyjne. Trzeci epizod stanowi zbiór luźnych scen, czyli czynnikiem spajającym akcję jest postać tytułowa dramatu. Natomiast w dramacie antycznym akcja przebiega po linii ciągłej, a zdarzenia są ściśle powiązanie związkami przyczynowo-skutkowymi.

8. Szakspir zrezygnował z chóru (zastąpił go monologami aktora).

9. Fabułę dynamizują nie tylko szybko zmieniające się wydarzenia, ale też ciągła zmiana miejsca akcji oraz rytmiczne ukazywanie obu stron konfliktu.

10. Przyroda wraz ze zjawiskami atmosferycznymi potęguje nastrój. Zjawiska natury są ściśle zharmonizowane z przebiegiem wydarzeń, np. księżyc przed zbrodnią zachodzi, słońce okrywa się mrokiem, las „zbliża się” do zamku.

11. Cechą dramatu jest wywoływanie silnych wzruszeń, napięć i scen pełnych grozy (piorun, burza, głos sowy).

12. Występują motywy ludowe (pojawianie się duchów, czarownic).

13. Występuje synkretyzm rodzajowy (liryka, epika i dramat) i gatunkowy (list pisany prozą, przepowiednie zjaw, wiersz biały)

14. Tragizm bohaterów nie wynika z przeznaczenia, jak w dramacie antycznym, lecz jest wynikiem świadomych czynów bohatera.

15. Występuje indywidualizacja języka, czyli dostosowanie wypowiedzi do charakteru osób (np. wypowiedź Makbeta i Czarownic).

16. Język jest pełen ozdób retorycznych, metafor i porównań, a także krasomówczych tyrad (długa wypowiedź utrzymana w podniosłym stylu).

17. Szekspir stosuje poetyckie obrazy nawiązujące do terminologii medycznej, np. wizja zbrodni i tyranii jawi się jak choroba trapiąca kraj. Utracony przez Makbeta sen to „cierpiących serc balsam”. Zabity Dunkan śpi po „febrze ziemskiego życia”. Malkolm zemstę nazywa „lekarstwem na cierpienie Makdufa”. Malkolm określony jest jako „lekarz schorowanej ziemi”.

18. Dwoisty, literacko-teatralny charakter utworu, pisanego dla sceny, z myślą o jej warunkach, możliwościach i ograniczeniach (tekst poboczny, czyli didaskalia pomagają w wystawieniu sztuki na scenie).

19. Dramat dzieli się na akty, sceny oraz dialogi i monologi (a dramat antyczny na wystąpienia aktorów i chóru).

---