Zakażenia szpitalne

Tabela 5.4. Zależność pomiędzy zawartością powietrza w parze a czasem potrzebnym do zabi­cia form wegetatywnych. Warunki: para, 120° C, 1 atm nadciśnienia (wg Muntscha 1969).

Procent zawartości powietrza w parze (%)

Czas potrzebny do zabicia form

wegetatywnych mikroorganizmów (min) 5 5 9 23 36 42

nieniem osiąga temperaturę sterylizacji. Para wodna doskonale penetruje różnego rodzaju materię, szybko osiąga temperaturę sterylizacji i nie jest toksyczna. Sto­sowana jest do wyjaławiania praktycznie wszystkich przedmiotów wchodzących w kontakt z błonami śluzowymi i naturalnie sterylnymi obszarami ciała. Zdenatu- rowaniu ulegają zanieczyszczenia białkowe autoklawowanych przedmiotów. Nie mogą być wyjaławiane tą techniką materiały wrażliwe na wysoką temperaturę (termolabilne). Sterylizacja parą wodną jest jak dotąd najczęściej i najchętniej stosowana ze względu na wysoką skuteczność i niski koszt. Zalecane parametry ekspozycji sterylizacyjnych:

• 121 °C przez 20 min. - ciśnienie 1,036 bar (1,056 atm) ponad ciśnienie atmosfe­ryczne,

• 134°C przez 5,3 min. - ciśnienie 2,026 bar (2,066 atm) ponad ciśnienie atmos­feryczne.

O skuteczności działania pary wodnej pod ciśnieniem decyduje jej czystość. Zanieczyszczenia pary wodnej mogą stanowić:

• powietrze (do 0,07%, na początku cyklu do 0,5%),

• obce gazy (do 0,5%, niekondensujące do 3,5%),

• zanieczyszczenia chemiczne (para z wody twardej),

• zanieczyszczenia mechaniczne.

Sterylizacja niskotemperaturowa

Techniki sterylizacji niskotemperaturowej wykorzystują takie czynniki stery­lizujące, jak: tlenek etylenu, formaldehyd, nadtlenek wodoru (źródło plazmy). Są

Tabela 5.5. Parametry procesu sterylizacji formaldehydem (jeden z przykładów).

pojemność komory sterylizatora 600 dm'

temperatura w komorze 73 "C

temperatura w aparacie wyparnym 73°C

ilość użytej formaliny 600 ml

ilość wtrysków formaliny 20

czas trwania pojedynczego wtrysku 150 sekund

5.3. Sterylizacja - metody i techniki

metodami z wyboru w przypadku wyjaławiania materiałów i urządzeń wrażliwych

na wysoką temperaturę i wilgoć.

1. Tlenek etylenu

Jest obecnie najpowszechniej stosowanym niskotemperaturowym czynnikiem sterylizującym. Ze względu na doskonałą penetrację proces przebiega w pod­ciśnieniu, a po jego zakończeniu konieczna jest degazacja materiałów, która odbywa się w specjalnych urządzeniach (aeratorach). Ze względu na toksycz­ność tlenku etylenu stosowanie tej metody w sterylizacji szpitalnej ciągle na­suwa wątpliwości związane z bezpieczeństwem pacjentów, obsługującego apa­rat personelu i zabezpieczeniem środowiska. Tlenek etylenu wymaga spalania w abatorach.

2. Para formaldehydu

Jego działanie jest zbliżone do tlenku etylenu. Formaldehyd, podobnie jak tlenek etylenu, jest związkiem toksycznym. Działa drażniąco na śluzówkę układu oddechowego i oczu. Dostępne obecnie urządzenia wykorzystujące tę technikę działają w zakresie temperatur 60-70°C, co uniemożliwia sterylizację niektórych urządzeń. Poliuretan, celuloza oraz guma naturalna wymagają od­gazowywania ze względu na absorpcję formaldehydu w trakcie sterylizacji. Para formaldehydu jest środkiem słabo penetrującym, w związku z czym ste­rylizacja instrumentów o długim, wąskim świetle wymaga stosowania długich cykli i dużych zmian ciśnienia. Kontrola biologiczna procesu polega na inku­bacji odczytu wzrostu Bacillus subtilis + stearothermophilis.

3. Plazma gazu

Jest to jedna z najnowszych technik sterylizacji. Wykorzystuje ona wysoce zjonizowany gaz-płazmę, która powstaje w warunkach głębokiej próżni. Stan plazmy jest czwartym stanem skupienia materii (obok stanu stałego, gazowego i ciekłego). W warunkach naturalnych występuje on m.in. w kosmosie i jako „zorza polarna" („zimna plazma").

Coraz powszechniej zjawisko plazmy wykorzystywane jest w przemyśle. Plazma jako światło neonu generowana jest przez silne pole elektryczne; jako czynnik sterylizujący - wytwarzana jest przez fale elektromagnetyczne o odpowiedniej długości. Prekursorem plazmy jest najczęściej nadtlenek wodoru. Cząsteczki nadtlenku wodoru i wody, obecne w początkowej fazie procesu, po wytworzeniu pola elektromagnetycznego przechodzą w stan zjonizowanej materii (aktywnej plazmy). W polu elektromagnetycznym od atomów odrywane są elektrony, a na­ładowane cząsteczki ulegają przyspieszeniu. Na skutek „molekularnej kolizji" w chmurze jonowej, nadtlenek wodoru zamieniany jest w inne formy, jak wolne grupy hydroksylowe, woda i tlen. Aktywne składniki plazmy wchodzą w inte­rakcję z błonami komórkowymi, enzymami i kwasami nukleinowymi, prowadząc

355

---