UKŁAD SZKIELETOWY

2009.09.27

1. Układ szkieletowy zbudowany jest z elementów takich, jak:

• chrząstka

• kości

• szpik kostny

• okostna

2. Funkcja układu szkieletowego:

• podporowa - rusztowanie dla części miękkich, przyczepy mięśni

• ochronna - mózgowie, serce, płuca

• bierny układ ruchu

• rezerwuar związków mineralnych - wapń, fosfor

• hemopoeza - wytwarzanie elementów morfotycznych krwi

• rezerwuar energii - komórki tłuszczowe

3. Budowa kości:

• splotowata - u młodych

• blaszkowata - u starszych

W skład budowy kości wchodzi:

• istota zbita

• istota gąbczasta

4. Okostna - bogato unaczyniona i unerwiona błona włóknista pokrywająca zewnętrzną powierzchnię kości

5. Śródkostna - błona wyściełająca beleczki kości gąbczastej, kanały osteonów oraz jamy gąbczaste

6. Szpik kostny:

• występuje w jamach szpikowych trzonów kości długich, w jamach istoty gąbczastej oraz kości długich

• stanowi 5% masy ciała

• szpik czerwony - u dzieci, u dorosłych głównie w kościach płaskich

• szpik żółty - u dorosłych

7. Rodzaje kości:

• długie - ramienna, udowa

• krótkie - kk. nadgarstka

• płaskie - kk. sklepienia czaszki, łopatka

• różnokształtne - żuchwa, kręgi

• pneumatyczne - szczęka, kość sitowa

• trzeszczkowate - rzepka

8. Szkielet osiowy:

• kości czaszki

• kości kręgosłupa

• kości klatki piersiowej (żebra, mostek)

9. Szkielet kończyn:

• kości obręczy kończyny górnej (obojczyk, łopatka)

• kości kończyny górnej wolnej

• kości obręczy kończyny dolnej

• kości kończyny dolnej wolnej

10. Kręgosłup zbudowany jest z kręgów:

• szyjnych C (7)

• piersiowych Th (12)

• lędźwiowych L (5)

• krzyżowych S (5) - zrośnięte w kość krzyżową

• guziczne Co (3-5) - zrośniętych w kość guziczną

11. Kręgosłup posiada 3 charakterystyczne krzywizny:

2 fizjologiczne:

• kyfoza - wygięcie w tył (piersiowa, krzyżowa)

• lordoza - wygięcie w przód (szyjna, lędźwiowa)

1 patologiczna:

• skolioza - wygięcie boczne

12. Typowy kręg zbudowany jest z:

• trzonu

• łuku

• wyrostków (stawowe górne, dolne, poprzeczne, kolczysty)

• otworu kręgowego (między trzonem i łukiem) - suma otworów tworzy kanał kręgowy, w którym przebiega rdzeń kręgowy

C₁ - to kręg szczytowy (dźwigacz - atlas) - posiada łuk przedni, łuk tylny i części boczne

C₂ - posiada trzon, który przechodzi w ząb, który posiada dwie powierzchnie stawowe - przednią i tylną dla połączenia z kręgiem szczytowym i z więzadłem poprzecznym - staw dolny głowy.

Kręg szczytowy połączony jest z czaszką (kłykcie potyliczne) - staw górny głowy.

13. Kostna klatka piersiowa:

• 12 par żeber (składających się z części kostnej i chrzęstnej)

• żebra prawdziwe - 7 par

• żebra rzekome - 3 pary

• żebra wolne - 2 pary

• mostek

• rękojeść

• trzon

• wyrostek mieczykowaty

• 12 kręgów piersiowych

14. Kości kończyny górnej:

• kk. obręczy barkowej:

• obojczyk

• łopatka

• kk. kończyny górnej wolnej:

• k. ramienna

• k. łokciowa

• k. promieniowa

• 8 kk. nadgarstka (łódeczkowata, księżycowata, trójgraniasta, grochowata, czworoboczna większa, czworoboczna mniejsza, główkowata, haczykowata)

• 5 kości śródręcza

• kości palców I - V (paliczki - proksymalny, środkowy, dystalny lub bliższy, środkowy, dalszy)

• Kości kończyny dolnej:

• kk. obręczy:

• k. miedniczna

• kk. kończyny dolnej wolnej:

• k. udowa

• k. piszczelowa

• k. strzałkowa

• 7 kk. stępu (skokowa, piętowa, łódkowata, sześcienna, klinowata przyśrodkowa, pośrodkowa, boczna)

• 5 kk. śródstopia

• kości palców I - V (paliczki - proksymalny, środkowy, dystalny lub bliższy, środkowy, dalszy)

• Miednica kostna:

k. miedniczna - k. krzyżowa - k. miedniczna

W skład k. miednicznej wchodzą:

• k. łonowa - posiada gałąź dolną, górną i trzon

• k. biodrowa - talerz, trzon i grzebień biodrowy

• k. kulszowa - gałąź i trzon

Trzony tych trzech kości budują panewkę stawu biodrowego. Powierzchnia księżycowata - właściwa powierzchnia stawowa stawu biodrowego.

miednica większa

- kresa graniczna

miednica mniejsza

17. Kości czaszki:

kk. twarzoczaszki: k. szczękowa k. podniebienna k. jarzmowa żuchwa k. nosowa k. łzowa lemiesz małżowina nosowa dolna k. gnykowa

kk. mózgoczaszki: k. czołowa k. skroniowa k. potyliczna k. klinowa k. sitowa k. ciemieniowa

18. Połączenia kości dzielimy na:

• połączenia ścisłe

• więzozrosty - połączenia poprzez tkankę łączną włóknistą i sprężystą (szwy, wklinowanie - osadzenie zęba w zębodole, błony międzykostne, ciemiączka)

• chrząstkozrosty - połączenia poprzez tkankę chrzęstną (spojenie łonowe, krążki międzykręgowe)

• kościozrosty - kostniejące z wiekiem chrząstkozrosty (kość krzyżowa)

• połączenia wolne (stawowe)

19. Stawy - połączenia ruchome.

Wyróżniamy trzy podstawowe elementy, które warunkują staw:

• powierzchnie stawowe (główka i panewka)

• torebka stawowa

• błona włóknista - więzadła stawowe

• błona maziowa - maź

• jama stawowa

Elementy dodatkowe stawu:

• więzadła

• krążki stawowe

• obrąbki stawowe

• łąkotki

20. Stawy dzielimy na:

• jednoosiowe

• zawiasowy (ramienno - łokciowy)

• obrotowy (promieniowo - łokciowy bliższy i dalszy)

• śrubowy (dolny głowy szczytowo - obrotowy)

• dwuosiowe

• eliptyczny (promieniowo - nadgarstkowy) - kłykciowy

• siodełkowy (nadgarstkowo - śródręczny kciuka)

• wieloosiowe

• kulisty wolny (ramienny)

• kulisty panewkowy (biodrowy)

• nieregularny (mostkowo - obojczykowy)

• płaskie

• krzyżowo - biodrowy

• Staw ramienny - wieloosiowy, prosty, kulisty wolny:

• główką jest głowa k. ramiennej

• panewką - wydrążenie stawowe łopatki + obrąbek stawowy

• więzadła:

• kruczo - ramienne

• 2 - 3 więzadła obrąbkowo - ramienne

• kruczo - barkowe

• ścięgno mięśnia ramienia

• ruchy:

• odwodzenie / przywodzenie

• zgięcie / prostowanie

• ruchy obrotowe

• obwodzenie - ruchy po okręgu

• Staw łokciowy - złożony, tworzą go kości: ramienna, promieniowa i łokciowa; w jego skład wchodzą:

• staw ramienno - promieniowy (kulisty, dwuosiowy; ruchy: zginanie / prostowanie i ruchy obrotowe)

• staw ramienno - łokciowy (jednoosiowy, zawiasowy; ruchy: zgięcie / prostowanie)

• staw promieniowo - łokciowy bliższy (jednoosiowy, obrotowy; ruchy: obrotowe kości promieniowej, nawracanie i odwracanie przedramienia i ręki)

23. Staw biodrowy - kulisty, panewkowy:

• panewka - powierzchnia księżycowata, więzadło poprzeczne, obrąbek stawowy

• główka - głowa kości udowej

• więzadła:

• łonowo - udowe

• biodrowo - udowe

• kulszowo - udowe

• w. głowy kości udowej

• w. poprzeczne

• ruchy:

• odwodzenie / przywodzenie

• zginanie / prostowanie

• ruchy obrotowe - nawracanie / odwracanie

• obwodzenie - ruch po okręgu

• Staw kolanowy - zmodyfikowany staw zawiasowo - obrotowy, złożony, dwujamowy (dwupiętrowy), w jego skład wchodzą:

• k. udowa

• k. piszczelowa

• rzepka

• 2 łąkotki - przyśrodkowa i boczna (ułatwiają ruchy w stawie, dzielą jamę stawu na dwa piętra - podział częściowy)

• więzadła:

• rzepki

• poboczne strzałkowe

• poboczne piszczelowe

• podkolanowe skośne

• podkolanowe łukowate

• więzadła środkowe:

• krzyżowe przednie

• krzyżowe tylne

ruchy w stawie kolanowym:

• zginanie / prostowanie

• ruchy obrotowe - przy lekko zgiętym stawie

---