UKŁAD KOSTNY

• Szkielet czyli kościec, stanowi układ dźwigni, na których znajdują się przyczepy narządu ruchu czynnych czyli mięśni.

• Kości chronią łatwe do uszkodzenia narządy, takie jak mózgowie, rdzeń kręgowy, serce lub płuca.

• Kości są siedliskiem szpiku kostnego oraz swoistym magazynem soli mineralnych.

• Osteologia: nauka o budowie szkieletu.

• Kościec zwierząt składa się z kilkuset parzystych lub nieparzystych kości będących samodzielnymi narządami. Składają się z:

  • Tkanki kostnej.

  • Okostnej.

  • Szpiku kostnego.

  • Naczyń odżywczych.

  • Nerwów.

RODZAJE KOŚCI

• Rozróżniamy kości rurowate, długie, łukowate, krótkie, płaskie, różnokształtne.

• Długie rurowate – tworzą szkielet kończyn, mają jamę szpikową.

• Długie łukowate – żebra, nie mają jamy szpikowej.

• Krótkie – mają podobną długość, grubość, szerokość – nadgarstek, stęp, kręgi.

• Płaskie – szerokie, ale cienkie płytki – kości czaszki, obręczy kończynowych.

• Różnokształtne – na przykład skroniowa, klinowa czaszki, nie da się ich zaliczyć do żadnej kategorii.

• Powierzchnia kości jest różnie ukształtowana.

• Znajdują się grzebienie, wyrostki, guzki, jamki rowki, które są wynikiem przystosowań czynnościowych lub też odprowadzają za pracę mięśni, przyczepionych do kości.

SZPIK KOSTNY

• Miękka substancja występująca pod trzema postaciami:

  • Czerwony: krwiotwórczy, powstają w nim krwinki czerwone i niektóre rodzaje krwinek białych.

  • Żółty: powstaje z czerwonego poprzez stopniowe odkładanie się w nim tłuszczu.

  • Szary: występuje u zwierząt bardzo starych, jest też wynikiem ostrego głodu lub długotrwałego niedożywienia.

KOŚCIEC

Można podzielić na część:

• Osiową – tułów, ogon, czaszka.

• Obwodową – kończyny, część piersiowa, miednicza.

KOŚCIEC TUŁOWIA I OGONA

• Należą kręgosłup, żebra, mostek.

• Kręgosłup dzieli się na części: szyjną, piersiową, lędźwiową, krzyżową, ogonową.

• Żebra i mostek połączone są z odcinkiem piersiowym kręgosłupa, tworząc klatkę piersiową.

• Poszczególne odcinki kręgosłupa zbudowane są z kręgów.

• Kręgi należą do kości krótkich o symetrycznej budowie.

• W każdym wyróżniamy: trzon, łuk oraz wyrostki.

Liczba kręgów w poszczególnych odcinkach kręgosłupa u różnych gatunków zwierząt:

Gatunek zwierzęcia	Odcinek kręgosłupa
	szyjny
Koń	7
Krowa	7
Owca	7
Świnia	7
Pies	7

ODCINEK SZYJNY

Charakterystyczna budowa dwóch pierwszych kręgów:

• Krąg szczytowy (atlas) = nie ma trzonu.

• Krąg szyjny (obrotowy) = ma masywny trzon, ząb obrotowy, wsunięty do otworu kręgu szczytowego.

• Pozostałe kręgi cechuje występowanie wyrostków poprzecznych.

ODCINEK PIERSIOWY

• Ma trzy pary powierzchni dla połączeń z żebrami – dołki żebrowe.

• Dwie pary dołków znajdują się na trzonie.

• Trzecia para na wyrostkach poprzecznych.

• Wyrostki kolczaste są najdłuższe na pierwszych kilku kręgach – tworząc ząb kłębu.

ODCINEK LĘDŹWIOWY

• Spłaszczone główki i doły kręgowe.

• Najlepiej rozwinięte wyrostki żebrowo-poprzeczne.

ODCINEK KRZYŻOWY

• Kręgi odcinka krzyżowego zrastają się w jedną kość krzyżową.

ODCINEK OGONOWY

• Dwa lub trzy pierwsze mają charakterystyczną budowę, w następnych zanikają łuki i wyrostki.

MOSTEK

• Tworzy on dolne ograniczenie klatki piersiowej.

• Kręgi piersiowe, żebra, mostek tworzą klatkę piersiową.

Gatunek zwierzęcia	Żebra
	Mostkowe
Koń	8
Krowa	8
Świnia	7
Pies	9

KOŚCIEC GŁOWY

Dwie zasadnicze części:

• Mózgowioczaczka – składa się z trzech nieparzystych (kość potyliczna, klinowa, kinowa, międzyciemieniowa)i z dwóch parzystych (ciemieniowa, skroniowa i czołowa) kości.

• Trzewioczaszka (część twarzowa) – składa się z trzech nieparzystych (kości sitowia, lemiesz, gnykowa) i ośmiu parzystych (szczękowa, międzyszczękowa, nosowa, łzowa, jarzmowa, podniebienia, skrzydłowa i żuchwowa) kości.

KOŚCIEC KOŃCZYN PIERSIOWYCH

• Kończyny przednie łączą się z tułowiem za pośrednictwem obręczy barkowej.

• W obręczy barkowej wyróżniamy:

  • Łopatkę.

  • Kość ramienną.

  • Kość podkamienną.

  • Ręka = stopa przednia, składa się z trzech odcinków (nadgarstek, śródręcze, kości palców).

KOŚCIEC KOŃCZYN MIEDNICZYCH

• Łączą się za pośrednictwem obręczy miedniczej, która składa się z trzech parzystych kości płaskich:

  • Biodrowa.

  • Kulszowa.

  • Łonowa.

• Kości te łączą się ze sobą kościozrostem w panewce stawu biodrowego w jedną (prawą lub lewą) kość miedniczą.

• Kości dwie miednicze łączą się ze sobą w spojeniu miedniczym, a wraz z kością krzyżową tworzą miednicę kostną.

• Część wolną kończyny miedniczej rozpoczyna kość udowa, następnie jest kość podudzia i kość stopy.

KOŃCZYNA PIERSIOWA		KOŃCZYNA MIEDNICZA
łopatka	obręcz	Kości miednicze
		(Dwie kości biodrowe
		Dwie kości łonowe
		Dwie kości kulszowe)
	Część wolna
	Odcinek nasadowy
Kość ramienna		Kość udowa
	Odcinek przejściowy
Podramię		Podudzie
(kość promieniowa,		(kość piszczelowa,
Kość łokciowa)		Kość strzałkowa)
	Odcinek wolny
Ręka		Stopa
(kość nadgarstka,		(Kości stępu,
Kości śródręcza,		Kości śródstopia,
Kości palców)		Kości palców)

1 – kość siekaczowa.

2 – kość szczękowa.

3 – oczodół.

4 – dół skroniowy.

5 – krąg szczytowy.

6 – krąg obrotowy –

7 – krąg piersiowy pierwszy.

8 – ostatni krąg piersiowy.

9 – pierwszy krąg lędźwiowy.

10 – ostatni krąg lędźwiowy.

11 - odcinek krzyżowy.

12 – kość ogonowa.

13 – żebra mostkowe.

14 – chrząstki żebrowe.

15 – mostek.

16 – szczęka.

17 – łopatka.

18 – chrząstka łopatkowa.

19 – kość ramienna.

20 – kość promieniowa.

21 – kość łokciowa.

22 – nadgarstek.

23 – śródręcze.

24 – kość rysikowa.

25 – trzeszcza pęcinowa.

26 – kość pęcinowa.

27 – kość koronowa.

28 – kość kopytowa.

29 – kość biodrowa.

30 – kość kulszowa.

31 – kość udowa.

32 – głowa kości udowej.

33 – rzepka.

34 – kość piszczelowa.

35 – kość strzałkowa.

36 – kości stępu.

37 – kość piętowa

38 – kość śródstopia.

39 – boczna kość rysiowa.

1 – gałąź żuchwy.

2 – kieł.

3 – oczodół.

4 – grzebień karkowy górny.

5 – krąg szczytowy.

6 – krąg obrotowy.

7 – krąg szyjny.

8 – pierwszy krąg piersiowy.

9 – ostatni krąg piersiowy.

10 – pierwszy krąg lędźwiowy.

11 – ostatni krąg lędźwiowy.

12 – odcinek krzyżowy.

13 – kość ogonowa.

14 – żebra mostkowe.

15 – chrząstka żebrowa.

16 – żebro.

17 – łopatka.

18 – chrząstka łopatkowa.

19 – kość ramienna.

20 – guz łokciowy.

21 – kość promienna.

22 – kość łokciowa.

23 – nadgarstek.

24 – kości palców.

25 – kości palców.

26 – kości palców.

27 – kości palców.

28 – guz kulszowy.

29 – kolec kulszowy.

30 – kość biodrowa.

31 – kość udowa.

32 – rzepka.

33 – kość strzałkowa.

34 – kość piszczelowa.

35 – kość piętowa.

36 – kości stępu.

37 – kość pęcinowa.

38 – kość raciczna.

39 – kość śródstopia.

1 – kość siekaczowi.

2 – kość szczękowa.

3 – kość nosowa.

4 – kość łzowa.

5 – oczodół.

6 – dół skroniowy.

7 – krąg szczytowy.

8 – krąg obrotowy.

9 – krąg piersiowy pierwszy.

10 – krąg piersiowy ostatni.

11 – krąg lędźwiowy pierwszy.

12 – krąg piersiowy ostatni.

13 – odcinek krzyżowy.

14 – kość ogonowa.

15 – żebro piersiowe.

16 – żebra mostkowe.

17 – chrząstki żebrowe.

18 – mostek.

19 – pierwsze żebro.

20 – żuchwa.

21 – łopatka.

22 – kość ramienna.

23 – kość promieniowa.

24 – kość łokciowa.

25 – kość nadgarstka.

26 – kość śródręcza.

27 – kość pęcinowa.

28 – kość koronowa.

29 – kość raciczna.

30 – kość biodrowa.

31 – kość kulszowa.

32 – kość udowa.

33 – rzepka.

34 – kość piszczelowa.

35 – kość stępu.

36 – kość piętowa.

37 – kość śródstopia.