1. BUDOWA UKŁADU KOSTNEGO

Szkielet, inaczej kościec lub układ kostny są to wszystkie kości składające się na ciało

człowieka.

U człowieka dorosłego szkielet składa się z około 206 kości - liczba ta jest większa u dzieci

ze względu na wiele punktów kostnienia (około 270 u noworodka i 350 u 14-latka); spada

dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej

niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów

u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.

Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz

w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka

grup:

 kości długie – rodzaj kości, którego długość znacznie przewyższa ich szerokość

i grubość. W ich budowie wyróżnia się sztywny trzon oraz nieco bardziej sprężyste

nasady (końce)- bliższą i dalszą. Przykładem kości długich są: kość ramienna, kość

łokciowa, kość promieniowa, kość udowa, kość piszczelowa i kość strzałkowa.

Kości długie występują więc przede wszystkim w kończynach. W kościach długich

do 15-18 roku życia człowieka występuje chrząstka nasadowa - to właśnie jej wzrost

jest

przyczyną

intensywnego

rośnięcia

podczas

tak

zwanego

skoku

pokwitaniowanego. Po zakończeniu wzrostu (średnio około 17-19 roku życia,

w zależności od płci i predyspozycji genetycznych) chrząstki nasadowe ulegają

skostnieniu.

Schemat budowy kości długiej

 kości płaskie – długość i szerokość tego rodzaju kości znacznie przekraczają ich

grubość. Przykładami są np. kości sklepienia mózgoczaszki, mostek, kość biodrowa

i łopatka. Tego rodzaju kości pełnią przede wszystkim funkcje ochronne

i krwiotwórcze. Posiadają płaski trzon są wytrzymałe na urazy mechaniczne.

Zewnętrzna i wewnętrzna warstwa kości płaskich zbudowana jest z tkanki kostnej

zbitej. Między tymi warstwami leży śródpoście zbudowane z substancji gąbczastej.

 kości krótkie – rodzaj kości, u którego wszystkie wymiary są podobne. Do tej grupy

należą liczne kości nadgarstka i stępu (kość skokowa, łódkowata, piętowa z guzem

piętowym, sześcienna, klinowata: przyśrodkowa, pośrodkowa i boczna).

 kości różnokształtne – to kości o najbardziej nieregularnym kształcie, na przykład

żuchwa, rzepka, kości podniebienne, mostek i kości mózgoczaszki czy kręgi. Nie

posiadają trzonu.

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej. Końce kości długich

oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej. Szkielet zawiera około

1,5 kg szpiku kostnego.

Istota zbita - jeden z elementów budulcowych kości. Zawiera dużo fosforanu wapnia, dzięki

czemu kość jest sztywna i odporna na złamania. Tworzy przede wszystkim ramiona długich

dźwigni w szkielecie - buduje trzony kości długich. W czaszce współtworzy kości osłaniające

mózgowie. Odmiana tkanki kostnej blaszkowatej budująca trzony kości długich oraz

powierzchniowe (korowe) warstwy ich nasad i kości płaskich, cechująca się zbitym

ułożeniem beleczek kostnych w koncentryczne struktury, zwane osteonami.

Istota gąbczasta - to podstawowa struktura budująca tkankę kostną, utworzona z luźno

ułożonych beleczek kostnych. Występuje przede wszystkim w nasadach kości. Beleczki są

ułożone mało regularnie, tworzą strukturę podobną do gąbki. Anatomiczna część rdzenia

kręgowego ssaków wyróżniana na przekroju poprzecznym rdzenia w obrębie szczytu słupów

tylnych istoty szarej. Odmiana tkanki kostnej blaszkowatej wypełniająca wnętrze (śródkoście)

kości płaskich i nasady kości długich, cechująca się stosunkowo luźno i nieregularnie

ułożonymi beleczkami kostnymi, pomiędzy którymi znajduje się szpik kostny.

Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy.

w jego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet

kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.

W skład szkieletu wchodzą:

1. Szkielet osiowy:

 kości głowy:

o kości mózgoczaszki – kość czołowa, kość ciemieniowa prawa i lewa,

kość potyliczna, kość skroniowa prawa i lewa, kość klinowa, kość

sitowa,

o kości twarzoczaszki - kość nosowa parzysta, kość szczękowa, kość

jarzmowa, kość łzowa, kość sitowa, przegroda nosowa, lemiesz,

żuchwa, oczodół, kość klinowa, kość czołowa, podniebienie kostne,

łuska kości potylicznej, kość ciemieniowa, łuska kości skroniowej,

kość klinowa, kość skroniowa, kość potyliczna,

o kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko, strzemiączko,

o stawy – staw skroniowo – żuchwowy,

 kości tułowia:

o kręgosłup – człowiek ma 7 kręgów szyjnych, 12 kręgów piersiowych, 5

kręgów lędźwiowych, 5 kręgów krzyżowych i 3 do 5 kręgów

ogonowych, a więc od 32 do 34 kręgów,

o klatka piersiowa – żebra rzekome i prawdziwe, mostek, rękojeść

mostka, trzon mostka, wyrostek mieczykowaty.

2. Kości obręczy górnej - obręcz kończyny górnej ma tylko jeden staw, którym łączy się

z pozostałą częścią szkieletu. Jest nim staw mostkowo-obojczykowy:

 łopatki,

 obojczyk,

 ramię – przedramię, kość promieniowa, kość łokciowa, ręka,

o nadgarstek – kość łódeczkowata, kość księżycowata, kość

trójgraniasta, kość grochowata, kość czworoboczna większa, kość

czworoboczna mniejsza, kość główkowata, kość haczykowata,

o kości śródręcza – kciuk, palec wskaziciel, palec pośrodkowy, palec

obrączkowy, palec najmniejszy, paliczki, paliczek bliższy, paliczek

dalszy,

o stawy – staw ramienny, staw łokciowy, staw promieniowo –

nadgarstkowy.

3. Kości obręczy dolnej:

 miednica – kość miedniczna, miednica większa, miednica mniejsza, kość

kulszowa, spojenie łonowe,

 kość udowa – goleń, stopa, kość udowa, kość piszczelowa, kość

strzałkowa, rzepka, kości stopy,

o kości stopy – kość skokowa, kość piętowa, kość łódkowa, kość

sześcienna, kości klinowe,

o kości śródstopia,

o kości palców,

 stawy – staw krzyżowo – biodrowy, staw biodrowy, staw kolanowy, staw

skokowo – goleniowy.

Szkielet dorosłej kobiety.