Układ kostny
Układ ruchu:
- cześć bierna - układ kostny i różne formy połączeń międzykostnych
- cześć czynna - układ mięśniowy
Zatem w zakres nauki o układzie ruchu wchodzi:
- nauka o kościach - osteologia
- nauka o więzadłach - syndesmologia
- nauka o stawach - arthrologia
- nauka o mięśniach - myologia
- nauka o ruchach i działaniu układu ruchu- kinezjologia
Układ kostny (szkieletowy)
- składa się u człowieka dorosłego z ok. 200 kości
Połączone są ze sobą częściami miękkimi:
- chrząstkami,
- więzadłami,
- torebkami stawowymi,
Szkielet dzieli się na 4 grupy kości:
- głowy,
- szyi i tułowia,
- kończyny górnej,
- kończyny dolnej
Funkcje szkieletu:
- silne rusztowanie ciała- kształt wielkość organizmu,
- połączone ze sobą kości stanowią ramiona dźwigni ruchu, rodzaj i zakres ruchu zależy od kształtu tych połączeń,
- daje oparcie częścią miękkim a poszczególne części ochronne ważnym narządom,
- kręgosłup- stanowi amortyzator dla narządów głowy
- szpik kostny czerwony - erytrocyty i granulocyty
Połączenia kości:
Występują w 2 postaciach:
- połączenia ścisłe- nieruchome
- połączenia wolne, ruchome czyli: stawy (zwane połączeniami maziowymi)
Mogą mieć różny zakres ruchomości,
Mały zakres - kości połączenia ścisłe,
Duży zakres - kości z połączeniami maziowymi
Ogólna budowa kości:
- najtrwalsze i najbardziej wytrzymałe składniki ciała,
- odporne na obciążenia a jednocześnie sprężyste,
Powyższe wynika z przystosowania ich budowy do czynności podporowych i ochronnych oraz do pełnienia funkcji mocnych dźwigni dla przyczepów mięśniowych
- zbudowane z 2 składników:
Organicznego - elastyczność i sprężystość,
Nieorganicznego - twardość
- w 2 postaciach:
Zbitej
Gąbczastej
Szpik kostny - produkowane jest w trzonach kości długich
Istota kostna zbita, budowa:
- osteony,
- blaszki kostne międzyukładowe (wypełniają powierzchnie miedzy osteonami),
- blaszki zasadnicze (inaczej podstawowe- tworzą warstwę wewnętrzną i zewnętrzna istoty zbitej)
W istocie zbitej znajdują się liczne, przeważnie podłużnie biegnące kanały Haversa oraz kanały Volkmana. Łączą się w sieć w której przebiegają naczynia krwionośne,
Tworzy przeważnie powierzchniowe warstwice kości,
Trzony kości długich są zbudowane prawie całkowicie z istoty zbitej która tworzy ściany jamy szpiku,
Kości płaskie składają się z dwu blaszek istoty zbitej, między którymi znajduje się istota gąbczasta zwana śródpościem
Istota kostna gąbczasta, budowa:
- tworzy charakterystyczne dla różnych kości układy krzyżujących się o różnych grubościach beleczek kostnych
Przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik kostny czerwony,
Układ beleczek zależy od kierunku działania siły ciężkości oraz sił mechanicznych którym dana kość podlega przy skurczu mięśni
Budowa gąbczasta występuje :
- w nasadach kości długich,
- w kościach krótkich różnokształtnych
- w postaci cienkiej warstwicy śródpościa w kościach płaskich przy czym powierzchnia kości pokryta jest zawsze cienką warstwą istoty zbitej
Okostna:
- obficie unerwiona i unaczyniona błona łącznotkankowa pokrywająca kości,
Zawiera liczne włókna klejodajne i sprężyste w warstwie zewnętrznej,
Liczne składniki komórkowe w warstwie wewnętrznej tzw. rozrodczej
Komórki tej warstwy- osteoblasty- w okresie rozwoju kości wytwarzają tkankę kostną. Dzięki m.in.:
- kość może przyrastać na grubość
- mogą być wypełniane ubytki i braki tkanki kostnej po złamaniach poprzez wytwarzanie kostniny
Pełni funkcję odżywczą - naczynia krwionośne i chłonne okostnej łączą się z naczyniami w kanałach Haversa i Volkmana
Bogate unerwienie czuciowe okostnej powoduje „żywą” boleść w przypadku uderzenia np. o brzeg przedni kości piszczelowej
Ochrzęstna
- błona która pokrywa części chrzęstne kości (z wyjątkiem kostek chrząstek stawowych)
- spełnia tu podobną role jak okostna
Szpik kostny
- gąbczasta, silnie unerwiona masa wypełniająca:
Wnętrze jam szpikowych w trzonach kości długich,
Drobne jamki między beleczkami w istocie gąbczastej
Rozwój i wzrastanie kości:
- rozwijają się ze środkowego listka zarodkowego tj. mezodermy- z której wywodzą się komórki kościotwórcze- osteoblasty z których kształtuje się osteoid, który wapniejąc przekształca się w komórki kostne - osteocyty
Następne warstwy- powielenie w/w zjawiska
Kości formują również - osteoklasty - resorbując tkankę kostną
Rozwój i wzrastanie kości
- komórki kości obejmują:
Osteoblasty, które powodują uwapnienie kości w miarę jej powstania
Osteocyty, utrzymują prawidłową strukturę kości,
Osteoklasty, absorbujące tkankę kostną w miejscach gdzie ulega zwyrodnieniu lub jest niepotrzebna
Metabolizm tkanki kostnej
- masa tkanki kostnej zmienia się wraz z wiekiem, szczytowa masa kostna ok. 30-35 roku życia
- po 45 roku życia zaczynają przeważać procesy kościogubne(usuwanie starej kości i tworzenie na jej miejscu nowej są w dynamicznej równowadze)
- ubytek masy kostnej ok. 17 dni i nowej kości ok. 170 dni,
- przebudowa tkanki kostnej regulowana przez hormony, które docierają z krwią do komórek kości. Budowanie nowej kości następuje pod wpływem hormonów płciowych (kobiece- estrogeny, męskie- androgeny), hormony wzrostu i kalcytoniny. Niszczenie kości stymulują hormony kory nadnercza (kortykosteroidy) i parahormon.
Wzrost kości
- w trakcie rozwoju wewnątrzmacicznego i okresie niemowlęcym większość kości rozwija się ze struktur chrzęstnych,
- kostnienie to proces przetwarzania się tkanki chrzęstnej w kostną,
- wzrost długości ciała w dzieciństwie to rezultat wydłużania się kości długich
- płytka wzrostowa- obszar każdego kościa kości długiej gdzie odbywa się wydłużenie kości i kostnienie,
- w miarę powiększania i obumierania komórek chrząstki zajmowaną przez nią przestrzeń wypełniają komórkami kości
Procesy regeneracyjne kości
- krew tworzy skrzep,
- szparę złamania łączy tkanka włóknista,
- wzrost nowej tkanki kostnej,
- przywrócenie jej pierwotnej odporności,
Repozycja- nastawienie kości pod rentgenem
Połączenia kości
- miejsce w którym łączą się dwie kości, nosi nazwę stawu
- stawy można klasyfikować w zależności od ich budowy oraz typów ruchów,
- w ludzkim ciele występuje ponad 300 różnych stawów.