Proces legislacyjny to sposób uchwalania ustaw.
Zakończony proces oznacza wejście ustawy w życie i obowiązywanie jej w prawie danego kraju.
W Polsce proces legislacyjny przebiega w następujący sposób:
Powstaje inicjatywa ustawodawcza, czyli projekt ustawy zgłaszają uprawnione do tego organy, instytucje i grupy: prezydenta, Radę Ministrów, Senat, co najmniej 15 posłów lub, co najmniej 100 tysięcy obywateli.
Prezydium Sejmu przesyła projekt do odpowiedniej Komisji.
Komisja sejmowa przesyła sprawozdanie, w którym oceniana jest ustawa, pod plenarne obrady Sejmu.
Odbywają się kolejno: Pierwsze i drugie czytanie, podczas których ustawa może zostać zatwierdzona. W przypadku, gdy ustawa została odrzucona w obu czytaniach, nie wraca już pod obrady Sejmu.
Jeśli ustawa została zaakceptowana podczas jednego z dwóch czytań, Senat ma 14 dni na zgłoszenie ewentualnych poprawek. Jeśli poprawki nie zostaną zgłoszone, trwa dalszy proces legislacyjny.
Jeśli Senat zgłosi swoje poprawki, Sejm rozważa wnioski Senatu - może je odrzucić 2/3 głosów przy obecności połowy wszystkich posłów lub zaakceptować.
Jeśli zostaną zaakceptowane proces legislacyjny ulega powtórzeniu.
Ustawa trafia do prezydenta, który, zanim ją podpisze, może w ciągu miesiąca wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności uchwały z Konstytucją. Prezydent może też odmówić podpisania ustawy (weto) i z umotywowanym wnioskiem w ciągu miesiąca przekazać ją do Sejmu w celu ponownego rozpatrzenia.
Jeśli Sejm większością 3/5 głosów przy obecności połowy ustawowej liczby posłów uzna, że ustawa powinna zostać uchwalona, prezydent ma obowiązek ją podpisać i zarządzić natychmiastową publikację w Dzienniku Ustaw
Dopiero publikacja w Dzienniku Ustaw oznacza wejście ustawy w życie, chyba, że w treści ustawy zapisano inny termin rozpoczęcia jej obowiązywania.
USTAWA to akt normatywny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.
W Polsce, w określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą od Konstytucji i umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, a wyższą od rozporządzeń. W przeciwieństwie do innych porządków prawnych (np. francuskiego), Konstytucja RP zna tylko jeden rodzaj ustaw.
Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Konstytucja wymaga niekiedy uchwalenia odpowiedniej ustawy, wskazując kierunek przyjętych w niej rozwiązań. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. ustawa budżetowa, określenie sytuacji prawnej obywatela, regulacja ustroju i zakres działania samorządu terytorialnego). Ustawa nie może być sprzeczna z Konstytucją. Zgodnie z Konstytucją ustawa nie może być też sprzeczna z ratyfikowaną przez Polskę umową międzynarodową i prawem ustanowionym przez organizację międzynarodową, której Polska przekazała "kompetencje organu władzy państwowej w niektórych sprawach" (art. 90 ust. 1 Konstytucji). Inne akty normatywne (np. rozporządzenia) muszą być zgodne z ustawami.
W Polsce ustawy uchwala Sejm (wyjątkiem jest ustawa o zmianie Konstytucji, którą uchwala Sejm, a następnie Senat). Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Przebieg procesu legislacyjnego określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu. Jego ostatnim etapem jest ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw, po jej podpisaniu przez Prezydenta RP.
INICJATYWA USTAWODAWCZA - uprawnienie do tworzenia projektów aktów prawnych i przedstawiania ich organom władzy ustawodawczej.
W Polsce inicjatywę ustawodawczą mają:
Prezydent (w praktyce rzadko korzysta z tej możliwości, na ogół przy ważnych społeczne ustawach, takich jak konstytucja)
Senat
Rada Ministrów
15 posłów
100 tysięcy obywateli