III Cykl Kondratiewa 1896 - 1940

1. Geneza wzrostu

a) czynniki polityczne

- rywalizacja polityczna, kolonializm, zbrojenia wojny (państwa, na terenie których nie

toczyły się walki mogły dobrze zarobić na wojnie np.: USA

b) czynniki gospodarcze

- rozszerzania się rynków (nowe produkty)

- wzrost zamożności społecznej → klasa średnia → popyt na dobra trwałego użytku

- koncentracja produkcji i kapitały sprzyjająca wprowadzaniu nowych (zazwyczaj kapitałochłonnych) technologii

- niskooprocentowane, długoterminowe kredyty inwestycyjne

- kapitał finansowy

- rola S.A i ZOO w gromadzeniu kapitału i podejmowaniu produkcji w nowych przemysłach

- rewolucja menadżerska (pojawienie się zawodowych menadżerów, którzy zarządzają firmą, mają: wiedzę, praktykę i wrodzony talent)

- pojawienie się wielkoseryjnej produkcji wykonywanej w systemie potokowym (taśma produkcyjna, pierwsza w przemyśle mięsnym, potem samochodowym)

c) czynniki naukowo-techniczne

- przełom naukowo-techniczny

- nauka w służbie gospodarki

- nowe: źródła energii, środki napędu i wytwarzane sztuczne substancje

d) innowacje bazowe

• chemia, elektryczność, nowe silniki

2. Wytwórczość - przemysły wiodące III cyklu

a) przemysł chemiczny

- 1827 - G. Wöhler - synteza amoniaku

- 1838 - L. Daguerre - substancje i materiały światłoczułe

- 1840 - Ch. Gooduear - wulkanizacja kauczuku (guma)

- 1863 - E. Solvay - soda amoniakalna (mydło i środki piorące)

- chemia organiczna → destylacja węgla i smoły pogazowej (benzen, naftalina, anilina, alizaryna, i in.) → barwniki i leki

• nawozy sztuczne:

• 1845 - potasowe

• 1875 - fosforowe

• ok. 1900 i po 1912 (azot z powietrza) - azotowe

• włókna sztuczne

• 1870 - celuloid (kule bilardowe, taśmy filmowe)

• 1889 - w. Wiskozowe

• 1909 - bakelit

• wydobycie i przetwórstwo ropy naftowej

• 1853 - J. Łukasiewicz

• 1855 - B. Silliman - destylacja ropy → nafta i smary

• 1908-1912 - kraking, wiele frakcji

b) przemysł elektryczny

• produkcja i przesyłanie prądu

• 1831 - M. Faraday - prądnica i silnik elektryczny

• 1875-1880 - T.A. Edison - generator prądu, sieć elektryczna, żarówka i in.

• E.W. Simens' - silniki elektryczne i napęd elektryczny

• 1887 - N. Tesla - transformatowanie wielofazowe prądu

• 1889 - S. Ferranti - generatory wysokiego napięcia

• wykorzystywanie prądu

• w łączności

• 1838 - telegraf Morse'a

• 1876 - A. Bell - telefon

• 1879 - E.W. Simens - tramwaj

• 1888 - H. Hertz - fale elektromagnetyczne

• 1896 - G. Marconi - radio (telegraf bez drutu)

• 1904 - J. Fleming - lampa katodowa

• 1920 - radiow

• 1925 - J. Baird - telewizja

• w przemyśle

• do oświetlania, napędu maszyn, transportu

• 1886 - elektroliza tlenku glinu (dzięki niej otrzymuje się aluminium)

• elektrolityczna dysocjacja cieczy

• otrzymywanie chloru, magnezu, miedzi i cynku

c) przemysł nowych silników

• silnik elektryczny: M. Faraday, E.W. Simens, M. Dolino-Dobrowolski

• silnik spalinowy

• 1860 - Etienne Lenoir - gazowy dwusuwowy

• 1876 - Nikolas Otto - gazowy czterosuwowy

• 1885 - Carl Benz - czterosuwowy benzynowy

• 1893 - Rudolf Diesel - silnik wysokoprężny (upowszechnił się dzięki stworzeniu łodzi podwodnych - tam mógł być zastosowany) - płyn wybuchowy Benza = benzyna → zapłon elektryczny - Werner Siemens

• Gottlieb Diemler - system smarowania i uszczelniania

• turbina parowa

• 1880-1890 - Carl De Lavel, Charles Curtis, Charles Parson

• zastosowanie:

• przemysł

• żegluga

• samochód

• 
  1885-1886 - G. Diemler

• 1885 - C. Benz razam od 1926r

• 1892 - H. Ford

→ Emil Jellinek 1901 (przyczynił się do powstania Mercedesa → narodziny przemysłu we Francji

• samolot

• 1903 - O. i W. Wright

• 1909 - Fr. Bleriot

• Transport

• dominacja transportu zbiorowego → kolej (nasycenie sieci) i żegluga morska (parowce i motorowce - rozwój)

• rozwój mechanicznego transportu indywidualnego → samochód (powszechny w USA) → transport „od drzwi do drzwi” → budowa dróg przystosowanych do ruchu samochodowego → pierwsze autostrady (Włochy, USA, Niemcy) → rozwój przedmieść i przeniesienie fabryki poza centrum

• początki transportu lotniczego (sterowce, samoloty → poczta i ludzie)

• upowszechnianie łączności indywidualnej (telefon) i zbiorowej (radio)

2. Rynek

a) rynek wewnętrzny

• stan ograniczonej konkurencji

• do 1914 oligopol nieustabilizowany

• po 1918 oligopol ustabilizowany

• w miejsce konkurencji cenowej pojawia się konkurencja poza cenowa

• zmienny stopień ingerencji państwa w gospodarkę

• niski - 1896-1914 i 1920-1930

• wysoki - 1914-1918 i 1930-1939

• kolonializm i interwencjonizm (keynsizm)

• pojawiają się firmy dużych i gigantycznych rozmiarów w przemyśle i finansach → porozumienia monopolistyczne:

• monopol

• kartel

• syndykat

• koncern - trast

• holding

Np.: Standard Oil Co, Krupp A.G, AEG, GM, GE, Mitsui

• wysoki poziom konsumpcji w 1914r., porównywalny osiągnięto w 1939r.

b) rynek zewnętrzny

• dalszy wzrost obrotów w handlu międzynarodowym - gospodarka światowa

• do 1914r. - ostra, wspierana przez państwo konkurencja gospodarcza, kolonializm, damping, bariery celne → przyczyna wojny

• międzynarodowe porozumienia monopolistyczne:

• 1903 - transport morski

• 1904 - szyny kolejowe

• 1911 - stal

• 1926 - miedź i stal

• 1928 - ropa naftowa

• 1929 - koncern zapalczy I. Kreugera

• 1918-1929 - pozorny liberalizm, izolacja USA

• po 1929 - dezintegracja międzynarodowa podziału pracy, autorkia

c)siła robocza i płace

• w fazie koncentracji produkcji nadmiar siły roboczej, następnie względna równowaga z wyjątkiem wojny (niedobór) i kryzysów (nadmiar)

• płace robotników rosną nieznacznie lub maleją

• wydajność pracy rośnie szybciej niż płace

d) ceny

• w związku z ograniczeniem konkurencji utrzymuja się na niezmiennym poziomie lub rosną - zyski monopolistyczne

e) kryzysy

• 1890-1891

• 1900-1901

• 1907-1908

• 1914

• 1920-1921

• 1929-1933 - najgorszy, skutkiem była min nadprodukcja i izolacja USA

• 1937

3. Podsumowanie

• koncentracja w warunkach oligopolu nieustabilizowanego sprzyjała wprowadzaniu nowoczesnych technologii i większej sprawności rynku

• mechanizm rynkowy się usztywnia ale nie znika, jest mniej firm ale konkurencja istnieje

• przejście od oligopolu nieustabilizowanego do oligopolu ustabilizowanego zakończyło proces modernizacji → przegrzanie gospodarki → Wielki Kryzys Gospodarczy

• obniżki płac i wzrost cen - zmniejszanie popytu konsumpcyjnego

• wzrost znaczenia państwa (szczególnie w czasie wojny i po 1930r.): ustawodawstwo socjalne, wzrost podatków pośrednich i dochodowych → interwencjonizm gospodarczy → narastanie tendencji autorkicznych w gospodarce.

---