1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Tlenek miedzi (I) [tlenek miedziawy]

Wzór chemiczny: Cu₂O

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Numer CAS	Numer UE	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
tlenek miedzi(I) Cu2O	95 min.	1317-39-1	215-270-7	Xn	22
tlenek miedzi(II) CuO	3 maks.	1317-38-0	231-269-1	-	-
miedź metaliczna Cu	2,5 maks.	7440-50-8	231-159-6	-	-

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna. Pyły nie tworzą mieszanin wybuchowych z powietrzem.

Zagrożenie toksykologiczne: Substancja szkodliwa dla organizmu, w szczególności w postaci pyłu. Podrażnia drogi oddechowe, oczy i skórę.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Substancja działa szkodliwie na organizmy żywe, w szczególności glebowe i wodne.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę z zanieczyszczonej tlenkiem miedzi(I) atmosfery.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Poszkodowaną osobę należy jak najszybciej usunąć ze skażonego środowiska i przenieść na świeże powietrze. Należy utrzymywać drożność dróg oddechowych (głowę leżącego skręcić nieco w lewo). Okryć kocem.
2.	Odwieźć do szpitala.

Zatrucie doustne:
1.	Przy zatruciu doustnym osobie przytomnej należy natychmiast podać do wypicia duże ilości wody i mechanicznie prowokować wymioty. Czynność tę powtarzać kilkakrotnie. Osoby niefachowe nie powinny wszczynać postępowania leczniczego, jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala poszkodowanej osobie zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Jeżeli zanieczyszczeniu uległy oczy, przemyć je dużą ilością bieżącej wody przez co najmniej 15 minut. Podrażnione oczy osłonić gazą.
2.	Poszkodowanemu podawać leki przeciwbólowe. Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	W przypadku zanieczyszczenia skóry, należy zmyć ją obficie bieżącą wodą z łagodnym mydłem. Wcierać maść ochronną.
2.	W razie potrzeby zapewnić pomoc dermatologa.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Informacja ogólna:	Tlenek miedzi(I) jest substancja niepalną.
Szczególne zalecenia:	W przypadku pożaru do zagrożonych obiektów ograniczyć dopływ powietrza.
Środki gaśnicze:	Odpowiednie do gaszenia pożaru obiektu lub substancji znajdujących się w sąsiedztwie tlenku miedzi(I). Zalecany ditlenek węgla (CO2), gaśnice proszkowe z proszkiem ABC oraz woda.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości tlenku miedzi(I) do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. Chronić przede wszystkim drogi oddechowe maskami ochronnymi. W razie potrzeby wezwać ekipę ratowniczą.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwalniającym się pyłem. Stosować ubrania ochronne, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P).?
Zalecenia szczegółowe:	Rozsypaną substancję dokładnie zbierać do pojemników z pokrywami. Stosować metody mechaniczne oraz urządzenia zasysające (odkurzacze przemysłowe). Starać się nie wzbijać pyłu.
Zabezpieczenie środowiska:	Zabezpieczyć studzienki ściekowe. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze.
Metody utylizacji:	Na drodze wykorzystania przez huty metali nieżelaznych - zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z pyłem tlenku miedzi(I), przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, poza zasięgiem dzieci.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Nie dotyczy - substancja niepalna. W temperaturze powyżej 100^oC rozpoczyna się spontaniczny proces utleniania do tlenku miedzi(II) CuO.
Magazynowanie:	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać tlenek miedzi(I), który nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy tlenek miedzi(I) odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji na drodze wykorzystania hutniczego.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Wentylacja na stanowiskach pracy i w magazynie.

Najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy:

Nazwa chemiczna	NDS (pyły) (mg/m^3)	NDSCh (pyły) (mg/m^3)	NDS (dymy) (mg/m^3)	NDSCh (dymy) (mg/m^3)
Tlenek miedzi(I)	1	2	0,1	0,3
Tlenek miedzi(II)	1	2	0,1	0,3
Miedź metaliczna	1	2	0,1	0,3

Ochrony osobiste:

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z pochłaniaczami pyłów P2.
Ręce:	Rękawice ochronne.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z pyłem tlenku miedzi(I). Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać rozsypy bez wzbijania pyłu.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości pyłów w powietrzu miejsca pracy.

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

Postać fizyczna, barwa, zapach:	W warunkach normalnych tlenek miedzi(I) jest substancją stałą o barwie czerwonej lub czerwonobrunatnej, bez zapachu.
Temperatura topnienia:	1235^oC
Temperatura wrzenia:	ok. 1800^oC
Prężność par w 20^oC:	-
Gęstość w temp. 0^oC:	> 1,80 g/cm^3 (20^oC)
Temperatura zapłonu:	nie dotyczy
Zakres tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem:	nie dotyczy
Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach:	Tlenek miedzi(I) minimalnie rozpuszcza się w wodzie (<0,1), dobrze w stężonym kwasie solnym i wodnym roztworze amoniaku.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:

Tlenek miedzi(I) w warunkach normalnych jest substancją stabilną chemicznie. W szczególnie sprzyjających warunkach może niebezpiecznie reagować z silnie reaktywnymi chemikaliami, takimi jak kwasy i zasady. W warunkach reakcji tlenek miedzi(I) w dużym stopniu zwiększa swoją objętość. W temperaturze powyżej 100^oC spontanicznie utlenia się do tlenku miedzi(II) - CuO. W temperaturze powyżej 1083^oC wydzielają się niebezpieczne dymy z zawartością związków miedzi.

Właściwości korozyjne

Brak.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia:
	Oczy	tak
		Skóra	tak
		Spożycie	tak
		Wdychanie	tak

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie pyłów: Zwykle pojawia się utrzymujący się kaszel i kichanie. Bolesność gardła i ból mięśni rozwija się po 2-3 godzinach od narażenia. Objawy te zwykle same ustępują po upływie 24 godzin.

Kontakt ze skórą: Może pojawić się bó1 i zaczerwienienie. Mogą wystąpić dermatozy.

Kontakt z oczami: Może wystąpić podrażnienie, zaczerwienienie, ból, zapalenie spojówek.

Spożycie: Zwykle pojawiają się nudności, wymioty, ból brzucha.

Skutki zdrowotnego narażenia przewlekłego:

Osoby zawodowo stykające się (w dłuższym okresie czasu) z tlenkiem miedzi(I), skarżą się na przekrwienie błon śluzowych nosa, nieżyt żołądka, a także na chroniczne uszkodzenie płuc.

Powikłania:

Choroby związane z uszkodzeniem płuc i wątroby, zapalenie spojówek, owrzodzenie i zmętnienie rogówki, błony śluzowej nosa, uszkodzenie przegrody nosowej, zmniejszenie się stężenia hemoglobiny.

Objawy gorączki odlewników mogą być wywołane narażeniem na pyły tlenku miedzi(I) w stężeniu 0,1 mg/m³.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Tlenek miedzi(I) jest substancją o umiarkowanym działaniu szkodliwym w środowisku.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Odpady powinny być przesyłane do wykorzystania przez huty metali nieżelaznych - zgodnie z wymogami Rozporządzeniem Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

Tlenek miedzi(I) nie podlega klasyfikacjom w ramach przepisów ADR, RID, IMDG-Kod oraz IATA, a tym samym ograniczeniom związanym z tymi przepisami.

Inne informacje:

14.1	Numer indeksowy (EC):	029-002-00-X
14.2	Symbole niebezpieczeństwa (R):	22
14.3	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-22

15. INFORMACJE PRAWNE?

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1; 1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r.( Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r.( Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi tlenku miedzi(I), bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy tlenku miedzi(I). Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja szkodliwa.”
Symbole zagrożenia
R 22	Działa szkodliwie po połknięciu.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 22	Nie wdychać pyłu.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Tlenek miedzi(I)
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
Xn	Substancja szkodliwa.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNEJ	Wydanie: ? Data wydania: 10.01.03 Strona/stron 7/7
Nazwa:	TLENEK MIEDZI(I)

Tlenek miedzi(I)

---