1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Tlenek arsenu(III) [tritlenek arsenawy, arszenik]

Wzór chemiczny: As₂O₃

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
tlenek arsenu(III)	100	1327-53-3	215-48-14	T+	45-28-34

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, niepalna. W ogniu, w wyniku rozkłądu wydzielają się toksyczne oraz żrące pary, gazy i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Substancja silnie toksyczna, rakotwórcza. Toksyczność tlenku arsenu(III) (arszeniku) związana jest prawdopodobnie z jego zdolnościami do wiązania się z grupami -SH enzymów, co prowadzi do zaburzeń metabolicznych. Jeżeli zgon z powodu zatrucia związkiem arsenu nastąpił po kilku dniach, wątroba i nerki wykazują zmiany zwyrodnieniowe Dawka trująca tlenku arsenu dla człowieka wynosi 0,01 - 0,03 g, a dawka śmiertelna 0,06 - 0,20 g.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Tlenek arsenu(III) działa silnie trująco na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne i glebowe. Tlenek arsenu(III) jest trwały w środowisku i z trudnością ulega biologicznej degradacji.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego tlenku arsenu(III) środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Ratujący muszą mieć baczenie na własne bezpieczeństwo.

Zatrucie inhalacyjne:

Zapewnić dopływ świeżego powietrza. Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej. Jak najszybciej zapewnić pomoc medyczną.

Zatrucie doustne:

Doraźna pomoc przy ostrych zatruciach polega na płukaniu żołądka wodą z dodatkiem dużej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu a następnie przez podanie środka przeczyszczającego. Podawany jest 8% roztwór tiosiarczanu sodowego, świeżo strąconego wodorotlenku żelazowego i tlenku magnezowego, mleka, białka jaj, roztworu albuminy, środków pobudzających, a po zabiegach - 30 g oleju rycynowego.

Skażenie oczu:

Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach. Zapewnić pomoc medyczną. W przypadku wystąpienia problemów ze wzrokiem, zapewnić pomoc okulisty.

Skażenie skóry:

Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę (ratujący musi być stosownie chroniony ochronami osobistymi) a następnie przemyć dużą ilością wody a następnie wodą z łagodnym mydłem. W przypadku, gdy podrażnienie skóry nie przemija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU:

Szczególne zagrożenia:	Substancja niepalna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.
Środki gaśnicze w przypadku pożaru sąsiednich obiektów:	gaśnice CO2, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka.
Zalecenia szczegółowe:	Strażacy powinni być wyposażeni w ubrania przeciwchemiczne i niezależne aparaty oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się tlenku arsenu(III) do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażania środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym tlenkiem arsenu(III). Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym).
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie z wymogami rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie szczegółowych zasad, usuwania wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z tlenkiem arsenu(III), unikać wdychania pyłów, par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom / wybuchom:	Substancja nie palna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie	W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie materiałów trujących, wyposażonych w instalację wentylacyjną. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych szafach lub sejfach. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać tlenek arsenu(III) który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy tlenek arsenu(III) odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Stosowanie ścisłych rygorów bezpiecznej pracy, ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska. Przesypywanie do mniejszych naczyń jest dokonywane szuflą lub łopatką (nigdy ręką).

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy (NDS):

NDS - 0,01 mg/m³ NDSCh - nie ustanowiono.

Ochrony osobiste

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrami pyłów P2.
Ręce:	Rękawice ochronne, powlekane.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie lub osłony na twarz.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z tlenkiem arsenu(III). Nie wdychać pyłów.. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozsypy i rozlewy roztworów. Uwaga: Prawo polskie nie dopuszcza w ogóle do obecności jakiejkolwiek ilości tlenku arsenu(III) w środowisku pracy.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy: analiza chromatograficzna (gazowa) powietrza pobranego w środowisku pracy oraz materiału biologicznego (włosy, mocz).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 197,84 g/mol.
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach, inne: Tlenek arsenu(III) jest białym, bezpostaciowym lub krystalicznym proszkiem. Ma własności amforyczne. Tlenek arsenu(III) stosowany w lecznictwie, do wyrobu insektycydów np. CuHAsO3 - octanoarsenin miedzi, trutek na gryzonie, barwników anilinowych, emalii ceramicznych, do konserwacji skór surowych i drewna, jako zaprawa w przemyśle włókienniczym i innych.
9.3	Temperatura topnienia: 275^oC
9.4	Temperatura wrzenia przy 1013 mbar: 459^oC
9.5	Temperatura sublimacji: 193^oC
9.6	Gęstość: 3,738 g/cm^3 (20^oC).
9.7	Gęstość usypowa: 2000 - 2500 kg/m^3
9.8	Rozpuszczalność w wodzie: Rozpuszczalność w wodzie słaba - 21 g/l (w 20oC).
9.9	Prężność par w 20^oC:0 mbar

10. REAKTYWNOŚĆ I STABILNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	W warunkach normalnych tlenek arsenu(III) jest substancją słabo chemicznie aktywną.. Jest stabilny chemicznie w długim okresie czasu. Reaguje gwałtownie z fluorem, węglikiem rubidu, trifluorkiem chloru, rtęcią, fluorkiem tlenu i chloranem(V) sodu.
Właściwości korozyjne:	Brak

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt ze skórą, kontakt z oczami.

Ocena działania rakotwórczego:

IARC - Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem

Dowód działania u zwierząt doświadczalnych - ograniczony.

Dowód działania u ludzi - wystarczający.

Ocena ogólna - czynnik rakotwórczy dla ludzi (grupa 1).

Polska - substancja rakotwórcza, czynniki rakotwórcze w środowisku pracy i życia w/g rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 11 września 1996r., CZĘŚĆ I, Wykaz czynników rakotwórczych dla ludzi.

Umiejscowienie lub rodzaj nowotworów: skóra, płuco, wątroba, nerka, jelita, okrężnica, pęcherz moczowy, tkanka limfatyczna, tkanka krwiotwórcza.

Dane toksykologiczne dotycząca tlenku arsenu(III)

LD_{LO (doustnie, człowiek)} = 1,43 mg/kg

LD _{50 (doustnie, szczur)} = 14,6 mg/kg

LD _{50 (doustnie, mysz)} = 31,5 mg/kg

Działanie miejscowe (skóra, oczy, błony śluzowe):

Wdychanie: Pojawiają się symptomy zatrucia - mdłości, wymioty, bóle głowy, dolegliwości układu trawiennego, biegunka, zakłócenia pracy wątroby, zakłócenia neurologiczne, krwiomocz, anemia.

Kontakt ze skórą: Pojawiają się oparzenia, stany zapalne skóry i śluzówek z wypryskami na skórze, może wystąpić zmiana pigmentacji.

Kontakt z oczami: Pojawiają się oparzenia i stany zapalne oczu i śluzówek. Występuje łzawienie.

Spożycie: Pojawiają się symptomy zatrucia - mdłości, wymioty, bóle głowy, dolegliwości układu trawiennego, biegunka, zakłócenia pracy wątroby, zakłócenia neurologiczne, krwiomocz, anemia.

Zatrucia podostre i przewlekłe mają przebieg podobny do zatruć fosforem. Po pierwszych objawach następuje poprawa. Po 1-2 dniach od wchłonięcia trucizny następuje odwodnienie organizmu, suchość skóry i śluzówek, chrypka, rysy twarzy są zaostrzone, następnie występują bóle brzucha, skurcze łydek i zapaści, obraz choroby przypomina cholerę. W przypadku systematycznego wchłaniania małych dawek występują nudności, wymioty i biegunki. Pojawiają się stany zapalne skóry i śluzówek z wypryskami na skórze, może wystąpić zmiana pigmentacji. Mogą wystąpić zaburzenia nerwowe, zapalenia nerek. Śmierć następuje wskutek niewydolności układu krążenia.

Przeliczeniowa doustna dawka śmiertelna dla dorosłego człowieka: 100 mg.

leczenie chirurgiczne.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Związki arsenu działają na ryby w sposób następujący:

Ryba	Stężenie letalne mg/dm^3 As	Okres doświadczeń (doby)	Dawka dopuszczalna mg/dm^3As	Okres doświadczeń (doby)	Ilość zakumulowana mg As/kg
Sandacz	1,1 - 2,2	2	0,7 - 1,1	62 i 48	0
Płoć	2,2	3	1,1 - 1,6	11 i 48	0,09
Karp	3,1	4 - 6	2,2	13	0,19
Węgorz	3,1	3	2,2	13	ślady
Rak	4,3	11	3,1	90	7,95

Stopień zagrożenia wód: skrajny

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206).

Zawartość opakowania, wg:

rodzaju 06 04 03 - odpady zawierające arsen

Sposób likwidacji B1: procesy wytrącania trudno rozpuszczalnych związków chemicznych metali ciężkich zawartych w odpadach dla zmniejszenia ich rozpuszczalności w wodzie oraz procesy ich immobilizacji poprzez zamykanie w masie betonowej, spiekanie w materiałach ceramicznych lub zeszklenie.

Opakowania, wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metali,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ :	1561
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	6.1
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	60
14.5	Numer indeksowy (EC):	033-003-00-0
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	28-34-45
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	45-53
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/ RID Nr 6.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE UREGULOWAŃ PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1;1998, „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001r. (Dz.U. 11 poz. 84; 100 poz.1085; 123 poz.1350; 125 poz.1367 ze zmianą z dnia 5lipca 2002r. . (Dz.U. 142 poz.1187),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz.U. 140 poz.1171),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - Załącznik (Dz.U. 129 poz. 1110),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U. 140 poz.1173),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U. 140 poz.1172),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz.U. 140 poz.1174),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002r. Obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz.U.142 poz.1194),

• Normą PN-ISO 11014-1 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”,

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998r. (Dz.U.79 poz.513) ze zmianą 2 stycznia 2001r. (Dz.U.4 poz.36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996r. (Dz.U.121 poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki,

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998r. (Dz.U. 55 poz.355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu,

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998r. (Dz.U.145 poz.942) i zmianą 05 marca 2001 (Dz.U.22 poz.251)w sprawie szczegółowych zasad, usuwania wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. nr 62 poz. 628) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. nr 112 poz. 1206),

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01 lipca 2001r.),

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi tlenku arsenu(III), bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy tlenku arsenu(III). Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakikolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja bardzo toksyczna.”
Symbole zagrożenia
R 28	Działa bardzo toksycznie po połknięciu.
R 34	Powoduje oparzenia.
R 45	Może powodować raka.
Symbole bezpieczeństwa
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.
S 53	Unikać narażenia - przed użyciem zapoznać się z instrukcją.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Tlenek arsenu(III)
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
T^+	Substancja bardzo toksyczna
Numer rozpoznawczy zagrożenia
60	Materiał trujący
Klasa RID/ADR: 6.1-II		Materiał trujący - niebezpieczny.
Numer ONZ: 1561		Trójtlenek arsenu(III)

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyka nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 03.07.2002 r. , PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania 20.11.02 Strona/stron 8/7
Nazwa:	TLENEK ARSENU(III)

Tlenek arsenu(III)

---