1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Azotan(V) miedzi(II) trójwodny

Wzór konstytucyjny: Cu(NO₃)₂.3H₂O

Wzór sumaryczny: CuN₂O₆

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
azotan(V) miedzi(II) trójwodny	100	10031-43-3	221-838-5	Xn	22-36/38

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja utleniająca, stwarzająca zagrożenie samozapłonu w przypadku obecności reduktorów. Przechowywana pod stałym nadzorem, z dala od kwasów.

Zagrożenie toksykologiczne: Azotan(V) miedzi(II) trójwodny jest substancją szkodliwą. Drażni skórę i błony śluzowe. Może doprowadzić do oparzeń chemicznych.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Azotan(V) miedzi(II) trójwodny działa szkodliwie na organizmy zwierzęce, w tym wodne.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego azotanem(V) miedzi(II) trójwodnym środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Ratujący muszą zadbać również o własne bezpieczeństwo.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Zapewnić dopływ świeżego powietrza. Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W przypadku zatrucia drogą pokarmową przepłukać usta, a następnie spowodować wymioty. Podawać doustnie 10% roztwór tiosiarczanu sodu lub 10% roztwór siarczanu magnezu oraz mleko, świeże białko, roztwór albuminy.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15 minut, przy wywiniętych powiekach.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Substancja niepalna. Substancja utleniająca, stwarzająca zagrożenie samozapłonu w przypadku obecności reduktorów. Przechowywana pod nadzorem, z dala od kwasów.
Środki gaśnicze:	Zgodne z naturą pożaru sąsiednich obiektów.
Zalecenia szczegółowe:	Brak

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym azotanem(V) miedzi(II) trójwodnym. Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Nie wolno używać wody do usuwania pozostałości.
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie z wymogami przepisów prawa.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z substancją stałą i w postaci roztworów, unikać wdychania par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, poza zasięgiem dzieci, pod ścisłym, stałym nadzorem.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Azotan(V) miedzi(II) trójwodny jest substancją niepalną, posiadającą własności utleniające. W kontakcie z reduktorami i kwasami stwarza zagrożenie pożarowe.
Magazynowanie:	Przechowywać w oryginalnych, właściwie oznakowanych i zamkniętych opakowaniach w magazynie materiałów szkodliwych, wyposażonych w instalację wentylacyjną. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych miejscach. Azotan(V) miedzi(II) trójwodny przechowywany jest w czystych, suchych, zaciemnionych pomieszczeniach zamkniętych, w temperaturze 5-15^oC i wilgotności 20-60% w naczyniach szklanych i kamionkowych zamkniętych szczelnymi korkami, oblanymi parafiną. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać azotan(V) miedzi(II) trójwodny, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy azotan(V) miedzi(II) trójwodny odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa sztucznego, szczelnego, odpornego na działanie czynników utleniających.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie czynników utleniających).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy - sole rozpuszczalne miedzi - w przeliczeniu na Cu:

NDS - 0,1 mg/m³,

NDSCh - 0,3 mg/m³.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 241,60 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: W warunkach normalnych azotan(V) miedzi(II) trójwodny jest krystalicznym ciałem stałym, niebieskiej barwy, bez zapachu.
9.3	Temperatura topnienia: 114^oC
9.4	Temperatura wrzenia: Rozkład
9.5	Gęstość: 2,32 g/cm^3
9.6	Gęstość usypowa: 1050 kg/m^3
9.7	Rozpuszczalność w wodzie: Azotan(V) miedzi(II) trójwodny doskonale rozpuszcza się w wodzie - w 20^oC rozpuszcza się 2670 g/l. Roztwory mają odczyn kwaśny.
9.8	Wartość pH (50 g/lH2O/20^oC): 3-4
9.9	Zagrożenie wód: Średnie
9.10	Inne: Azotan(V) miedzi(II) trójwodny otrzymywany jest przez rozpuszczenie metalicznej miedzi w stężonym kwasie azotowym. Stosowany jest jako odczynnik laboratoryjny, w syntezach chemicznych, w galwanotechnice, garbarstwie, w wytwarzaniu środków grzybobójczych.

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	W warunkach normalnych, przy zachowaniu zasad prawidłowego przechowywania, azotan(V) miedzi(V) trójwodny jest chemicznie stabilny. Gwałtownie reaguje z substancjami podatnymi na utlenianie. Z siarką i metalami alkalicznymi reaguje wybuchowo.
Właściwości korozyjne:	Azotan(V) miedzi(II) trójwodny wykazuje działanie korozyjne w środowisku wilgotnym.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt pyłu z oczami, kontakt ze skórą.

Informacja ogólna: Azotan miedzi(II) trójwodny jest substancją szkodliwą i działającą drażniąco. Zatrucie może nastąpić drogą pokarmową i wskutek wdychania par i pyłów. Drażni skórę i płuca. Azotan(V) miedzi(II) trójwodny powoduje poparzenia chemiczne. Wdychanie pyłów i par prowadzi do obrzęku płuc z sinicą i dusznością. Następstwem wdychania pyłów i par mogą być nieodwracalne zmiany w organizmie, a nawet zejścia śmiertelne.

Dane toksykologiczne:

LD_{50(doustnie, szczur)} = 940 mg/kg

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów i par: Pojawia się kaszel, kichanie i obfita ślina. Mogą wystąpić znaczne trudności w oddychaniu z uciskiem i bólem w klatce piersiowej. Obrzęk głośni może być przyczyną trudności w oddychaniu. Podstawowymi objawami zatrucia są: gorączka, dreszcze, nudności, wymioty, bóle mięśni oraz osłabienie. Wdychanie par prowadzi do obrzęku płuc z sinicą i dusznością. Może pojawić się niebezpieczny bezdech z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). W przypadkach mniej powikłanych po 2-3 dniach rozwija się zapalenie oskrzeli.

Spożycie: Istnieje małe prawdopodobieństwo wystąpienia, lecz gdy nastąpi, powstaje obrzęk śluzówki gardła z nudnościami i wymiotami. Podstawowymi objawami zatrucia są: gorączka, dreszcze, nudności, wymioty, bóle mięśni oraz osłabienie. Może powstać zapaść krążeniowa.

Kontakt z oczami: Pojawia się silny ból, zaczerwienienie i podrażnienie. W poważnych przypadkach może zaistnieć poparzenie chemiczne oka.

Kontakt ze skórą: Może powstać poważne podrażnienie skóry z bólem i zaczerwienieniem.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Granica szkodliwości miedzi w postaci soli wynosi dla wrażliwych ryb łososiowatych 0,1 mg/dm³ dla karpi 0,35 mg/dm³, dla mniej wrażliwych ryb 1,0 mg/dm³Cu. W bardzo miękkiej albo destylowanej wodzie toksyczne działanie miedzi jest znacznie mocniejsze. Działanie to może uzewnętrznić się już przy stężeniach od 0,01 do 0,02 mg/dm³Cu⁺².

Rośliny: Miedź wywołuje zarówno w naziemnej części rośliny, jak i w korzeniach, nienormalny rozwój. 10 mg/dm³CuO w roztworach odżywczych działa szkodliwie, 5,0 mg/dm³ jest szkodliwe tylko dla określonych roślin.

Plankton zwierzęcy i niższe organizmy: Do niszczenia glonów w zakładach wodociągowych wystarczy w zasadzie od 0,1 do 0,5 mg/dm³ związków miedzi. Inne organizmy znoszą wyższe stężenia, np. Staurastrum 1,5 mg/dm³, Eudorina i Pandorina 10 mg/dm³. Próg szkodliwości dla bakterii z gatunku Escherichia coli wynosi 0,08 mg/dm³Cu⁺², dla glonów Scenedesmus 0,1 mg/dm³. Próg szkodliwości dla dafni wynosi tylko 0,1 mg/dm³. Toksyczne działanie soli miedzi na ślimaki zależy w dużym stopniu od temperatury. Na glony siarczan miedzi działa selektywnie. Stosunkowo mało wrażliwe są sinice Calothrix braunii i Symploca erecta, jak i zielenice Ankistrodesmus falcatus var. Acicularis i Scenedesmus obliquus; do ich niszczenia wymagane są stężenia powyżej 4 mg/dm³Cu⁺².

Stopień zagrożenia wód: Skrajny.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 03 99 - inne, nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji D1: „Składowanie w pojemnikach wykonanych z materiałów odpornych na korozję”.

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1477
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	5.1
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	50
14.5	Symbole niebezpieczeństwa (R):	22-36/38
14.6	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-26
14.7	Nalepki ostrzegawcze ADR/RID Nr 5.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1; 1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy azotanu(V) miedzi(II) trójwodnego. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić informacje:

Symbol ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniu jednostkowym:		„Substancja utleniająca.”
Symbole zagrożenia
R 22	Działa szkodliwie po połknieciu.
R 36/38	Działa drażniąco na oczy i skórę.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Azotan(V) miedzi(II) trójwodny
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
Xn	Substancja szkodliwa.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
50	Materiał utleniający.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 5.1-II		Materiał utleniający - niebezpieczny.
Numer ONZ: 1477		Azotan miedzi.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 20.12.02 Strona/stron 8/8
Nazwa:	AZOTAN(V) MIEDZI(II) TRÓJWODNY

Azotan(V) miedzi(II) trójwodny

---