Prawo do życia
Jedno z czterech praw niederogowalnych
- Początek: odniesienie w każdej religii
1) Powszechna deklaracja praw człowieka: art. 3 („Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.”
2) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966)
Artykuł 6
1. Każda istota ludzka ma przyrodzone prawo do życia. Prawo to powinno być chronione przez ustawę. Nikt nie może być samowolnie pozbawiony życia.
3) Europejska Konwencja Praw Człowieka:
Artykuł 2 - Prawo do życia
1 Prawo każdego człowieka do życia jest chronione przez ustawę. Nikt nie
może być umyślnie pozbawiony życia, wyjąwszy przypadki wykonania
wyroku sądowego skazującego za przestępstwo, za które ustawa
przewiduje taką karę.
2 Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym Artykułem,
jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnego koniecznego użycia siły:
a w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;
b w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub
uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z
prawem;
c w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia
zamieszek lub powstania.
Punkt dotyczący wykonania wyroku sądu został uchylony przez protokół 6 w 1983 roku:
Artykuł 1 - Zniesienie kary śmierci
Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazany na taką karę ani nie
może nastąpić jej wykonanie.
Artykuł 2 - Kara śmierci w czasie wojny
Państwo może przewidzieć w swoich ustawach karę śmierci za czyny
popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia
wojną; kara ta będzie stosowana jedynie w przypadkach przewidzianych
przez te ustawy i zgodnie z ich postanowieniami. Państwo zawiadomi
Sekretarza Generalnego Rady Europy o odpowiednich postanowieniach
tych ustaw.
Art. 2 protokołu 6 został zniesiony Protokołem 13 w 2002 roku:
Artykuł 1 - Zniesienie kary śmierci
Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazany na taką karę, ani nie
może nastąpić jej wykonanie.
Artykuł 2 - Zakaz uchylania stosowania zobowiązań
Żadne z postanowień niniejszego Protokołu nie może być uchylone na
podstawie Artykułu 15 Konwencji.
(Art. 15 dotyczy możliwości uchylenia zapisów konwencji w czasie zagrożenia państwa (nie dotyczy art. 2, poza działaniami wojennymi)
Konwencja nakłada również pozytywne obowiązki:
- bezpieczeństwo więźniów
- ochrona dla zagrożonych
3) Karta Praw Podstawowych: Rozdział 1 art. 2:
1)każdy ma prawo do życia
2)kara śmierci wobec nikogo nie może być zasądzone, ani wykonane
(słaby artykuł wg Kuźniara, krok wstecz w stosunku do praw uniwersalnych)
Kara śmierci
1) Powszechna Deklaracja Praw człowieka: Brak zapisu
2) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych: Na początku dopuszczał, na podstawie Art. 6.2.
KŚ zniesiono na podstawie protokołu nr 2 z 1989- tylko w czasie pokoju! W czasie wojny KŚ dopuszczalna za najcięższe przestępstwa wojenne
Protokół Fakultatywny!
3) Europejska Konwencja Praw Człowieka: Art 2.2
2 Pozbawienie życia nie będzie uznane za sprzeczne z tym Artykułem,
jeżeli nastąpi w wyniku bezwzględnego koniecznego użycia siły:
a w obronie jakiejkolwiek osoby przed bezprawną przemocą;
b w celu wykonania zgodnego z prawem zatrzymania lub
uniemożliwienia ucieczki osobie pozbawionej wolności zgodnie z
prawem;
c w działaniach podjętych zgodnie z prawem w celu stłumienia
zamieszek lub powstania.
Punkt dotyczący wykonania wyroku sądu został uchylony przez protokół 6 w 1983 roku:
Artykuł 1 - Zniesienie kary śmierci
Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazany na taką karę ani nie
może nastąpić jej wykonanie.
Artykuł 2 - Kara śmierci w czasie wojny
Państwo może przewidzieć w swoich ustawach karę śmierci za czyny
popełnione podczas wojny lub w okresie bezpośredniego zagrożenia
wojną; kara ta będzie stosowana jedynie w przypadkach przewidzianych
przez te ustawy i zgodnie z ich postanowieniami. Państwo zawiadomi
Sekretarza Generalnego Rady Europy o odpowiednich postanowieniach
tych ustaw.
Art. 2 protokołu 6 został zniesiony Protokołem 13 w 2002 roku:
Artykuł 1 - Zniesienie kary śmierci
Znosi się karę śmierci. Nikt nie może być skazany na taką karę, ani nie
może nastąpić jej wykonanie.
Artykuł 2 - Zakaz uchylania stosowania zobowiązań
Żadne z postanowień niniejszego Protokołu nie może być uchylone na
podstawie Artykułu 15 Konwencji.
Oba wchodzą w życie, ale kraje muszą je ratyfikować - Polska nie ratyfikowała prot. 13 (nie jestem pewien!)
Tortury:
"każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo o którego dokonanie jest ona podejrzana, a także w celu zastraszenia lub wywarcia nacisku na nią lub trzecią osobę albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji, gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą. Określenie to nie obejmuje bólu lub cierpienia wynikających jedynie ze zgodnych z prawem sankcji, nieodłącznie związanych z tymi sankcjami lub wywołanych przez nie przypadkowo."
Kolejne prawo niederogowalne
1) Powszechna deklaracja praw człowieka: Art 5: Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny, nieludzki lub poniżający.
2) MPPOiP: Artykuł 7
Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu. W szczególności nikt nie będzie poddawany, bez swej zgody swobodnie wyrażonej, doświadczeniom lekarskim lub naukowym.
3) Międzynarodowa Konwencja przeciwko torturom lub innemu nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu lub karaniu - 1984 - wprowadza powyższą deinicję. (uchwalona przez ONZ)
Art. 17 i dalsze - powołuje Komitet przeciwko torturom „. Tworzy się niniejszym Komitet przeciwko torturom (zwany dalej Komitetem), który realizuje niżej określone zadania. Komitet składa się z dziesięciu ekspertów o nieposzlakowanej moralności, posiadających uznaną wiedzę w dziedzinie praw człowieka i występujących w imieniu własnym. Eksperci wybierani są przez Państwa Strony z uwzględnieniem sprawiedliwego podziału geograficznego oraz celowości udziału w pracach Komitetu osób posiadających doświadczenie prawnicze.” Kadencja 4 letnia ze zmianą co dwa lata.
Państwa składają komitetowi raporty w sprawie realizacji postanowień konwencji, bądź inne, o które poprosi komitet. Obowiązek współpracy z komitetem.
Komitet przyjmuje skargi indywidualne
(szczegóły działalności - art. 21-24)
Na podstawie protokołu nr 2 z 2002 roku Komitet dostaje uprawnienia w zakresie monitorowania więzień, ośrodków zamkniętych itd. Pod kątem osób tam przebywających (w krajach, które protokół ratyfikują - za zgodą państwa dochodzenia - na ich koniec orzeczenie ->tajny raport z zaleceniami (współpracuje chętnie Turcja, Egipt nie wpuszcza)
Utworzono też podkomitet, który odwiedza państwa, które ratyfikowały protokół. Ma swobodę podróżowania po kraju, nie msui informować państwa o miejscach, które chce odwiedzić.
4) Europejska Konwencja Praw Człowieka:
Artykuł 3 - Zakaz tortur
Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu
traktowaniu albo karaniu.
(Sprawy Kurdowie vs. Turcja - uznano gwałt za torturę; 2002 - Sprawa Pirs przciw Geecji - Cela bez okien i wentylacji, wspólna toaleta - ETPCz. Uznał to za nieludzkie traktowanie)
5) Europejska Konwencja o zapobieganiu Troturom oraz poniżającemu traktowaniu lub karaniu - 1987 - wchodzi w życie w 1989
Nie tworzy nowych praw, odnosi się wył do art 3 EKPCz. - charakter uzupełniający.
Cel: wzmocnienie kontroli przestrzegania zakazu tortur w drodze pozasądowej. Mechanizm prewencyjny
Powołuje mechanizm kontrolny - Europejski Komitet do spraw zapobiegania Torturom
6) Eur. Komit. ds Zapobieg. Torturom - mechanizm kontrolny - może kontrolować każde miejsce, które jest pod jurysdykcją państwową, gdzie przebywają osob pozbawione wolności.
- Składa się z ekspertów powoływanych przez Komitet Ministrów RE na 4 lata.
- Wizytuje instytucje publiczne, areszty śledcze, wojskowe, policyjne, więzienia, ośrodki zatrzymania dla cudzoziemców i uchodźców, zakłady dla nieletnich, szpitale psychiatryczne
- Wizytacje okresowe - co 4 lata, ale dodatkowo komitet może podjąć decyzję ad hoc.
- Członkowie komitetyu mają przywileje i immunitety.
- Wiadomo, jakie państwo zostanie odwiedzone, ale nie wiadomo kiedy
- W czasie wizyty komitet spotyka się z organizacjami pozarządowumi i reprezentacją rządową
- ma prawo swobodnego poruszania się po kraju = państwo musi dostarczyć informacje o odwiedzanych miejscach
- Wynik wizyty - sprawozdanie - zalecenia dla państwa. Państwo ma 6 miesięcy na podjęcie kroków. Gdy sprawozdanie z nich nie wypadnie satysfakcjonująco Komitet decyzją 2/3 członków decyduje o wydaniu publicznego oświadczenia
7) Karta Praw Podstawowych: Rozdział 1. Art.4 „ Artykuł 4
Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
Nikt nie może być poddany torturom ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.
Dyskryminacja:
1) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka: Art 1: „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem oraz powinni postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa”
Art 2: „Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu. Nie wolno czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to, czy dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy też podlega systemowi powiernictwa, nie rządzi się samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swej niepodległości.”
2) MPPOiP - Art. 2: „1. Każde z Państw-Stron niniejszego Paktu zobowiązuje się przestrzegać i zapewnić wszystkim osobom, które znajdują się na jego terytorium i podlegają jego jurysdykcji, prawa uznane w niniejszym Pakcie, bez względu na jakiekolwiek różnice, takie jak: rasa, kolor skóry, płeć, język, religia, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, sytuacja majątkowa, urodzenie lub jakiekolwiek inne okoliczności”
Art 14 - równość wobec prawa
2) Międzynarodowa Konwencja o liwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1966) + Komitet ds. Zapobiegania dyskryminacji Rasowej
możliwe składanie zawiadomienia indywidualnego
3) Międzynarodowa Konwencja w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979) + Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet
Zadania komitetów: kontrola sprawozdzań państw. Członk.; Rozpatrywanie zawiadomień indywidualnych i międzypaństwowych.; Interpretacja przepisów;
4) Rada Europy - szczyt w Wiedniu 1993 - ochrona mniejszości (na bazie doświadczeń wojny w Jugosławii) -> ochrona mniejszości jest też warunkiem przysąpienia państwa do RE
5) Europejska Konwencja Praw Człowieka:
Artykuł 14 - Zakaz dyskryminacji
Korzystanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej Konwencji
powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z takich
powodów jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, przekonania
polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność
do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie bądź z jakichkolwiek
innych przyczyn.
Protokół 12 (2000) - ogólny zakaz dyskryminacji
6)Europejska Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości Narodowych (1995 - w zycie 1998) - otwarta też dla państw, które nie są członkami RE.
- Brak definicji mniejszości
- Konwencja Ramowa - prawa nie stosują się bezpośrednio na teryt. Państwa - strony, ale stanowią wytyczne
- k. Uznaje prawa osoby do podjęcia decyzji czy należy do mniejszości, czy nie
- zasada niedyskryminacji
- promowanie równości
- prawo do obrony przed asymilacją
- prawo zrzeszania się i stowarzyszeń
- wolność opiniii myśli, religii
- dostęp do środków masowego przekazu
- uznanie prawa mniejsz. Do posługiwania się własnym językiem, także w kontaktach z administracją
- umozliwienie edukacji we własnym języku
- umożliwienie uczestnictwa w życiu politycznym
7) Karta Praw Podstawowych:
Rozdział 3. Równość. Artykuły 21-26 (art. 21:
Zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
W zakresie zastosowania Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i bez uszczerbku dla jej postanowień szczególnych, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS), jest głównym organem sądowym ONZ. Został utworzony w 1945. Trybunał działa według swego Statutu, który opiera się na Statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej i stanowi integralną część Karty Narodów Zjednoczonych. Wszyscy członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych są ipso facto stronami Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Państwo nie należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych może przystąpić do Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na warunkach, które w każdym przypadku ustali Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa.
Międzynarodowy Trybunał Karny, MTK
Pierwszy w historii ludzkości stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia pojedynczych osób oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Powstał na podstawie Statutu Rzymskiego, wynegocjowanego i przyjętego na przełomie czerwca i lipca 1998 r. w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie.
MTK sądzi następujące zbrodnie:
ludobójstwo (na podst. definicji zaczerpniętej z konwencji o ściganiu zbrodni ludobójstwa z 1948)
zbrodnie przeciwko ludzkości (definicje zaczerpnięte ze statutów trybunałów: norymberskiego, haskiego dla byłej Jugosławii oraz trybunału w Arushy)
zbrodnie wojenne na podstawie: konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (1949) wraz z protokołami dodatkowymi (1977), deklaracje haskie o zakazie używania pocisków z gazami oraz rozszerzających się lub spłaszczajacych w ciele ludzkim (1899), IV konwencji haskiej o zasadach wojny lądowej (1907), protokołu o zakazie używania broni chemicznej i gazowej (1925)
agresja (ale rozpatrywanie spraw z tego punktu jest zawieszone do czasu wypracowania jasnej definicji terminu "agresja")
Trybunał może sądzić wyłącznie osoby fizyczne i tylko za czyny popełnione po wejściu w życie statutu lub po jego przyjęciu przez dane państwo.