1. Pojęcie prawa karnego i jego funkcje:

Prawo karne jest zespołem norm prawnych regulującym czyny społecznie szkodliwe zwane przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny, a także kary i środki karne stosowane wobec sprawców tych czynów.

Prawo karne zajmuje się czynami niezgodnymi z prawem i wymierzaniem kary za dokonane czyny.

Funkcje prawa karnego:

• gwarancyjna;

Normy prawa karnego, które gwarantują nam przestrzeganie prawa. Już w XVIII w. obywatele mieli obowiązek przestrzegania praw, które państwa im gwarantowały. Zasady związane z funkcją gwarancyjną:

- „nullum crimen sine lege” - nie ma przestępstwa bez przepisu ustawowego

- „nulla poema sine lege” - należy stosować tylko kary, które przewidziane są w kodeksie

- „lex retro non agit” - prawo nie działa wstecz

- „nullum crimen sine culpa” - nie ma przestępstwa bez winy

• ochronna;

Ochrona pewnych sfer naszego życia przy pomocy norm prawnych.

• prewencyjna;

Funkcja zapobiegawcza prawa karnego - wiemy, co za dany czyn nam grozi. Prewencja szczególna skierowana jest do konkretnych osób, pojedynczych jednostek, które czyn taki już popełniły.

• restytucyjna;

Funkcja naprawcza - sąd może zasądzić środek karny, który naprawiłby szkodę. Jeżeli można to należy karę naprawić.

2. Źródła prawa karnego (co jest źródłem? budowa KK):

Źródłem prawa karnego jest ustawa.

Źródła prawa karnego:

• 1932 r. - pierwszy KK (znaczący dla RP)

• 1969 r. - kodeks PRL

• 1997 r. - obecnie obowiązujący KK

Pierwszy KK z 1932 r. został wydany z mocą rozporządzenia Prezydenta RP. Do dnia dzisiejszego ówczesny KK uważany jest za dobry w sensie utworzonych przepisów.

KK z 1969 r. przewidywał pewne zmiany kodeksu z 1932 r. ze względu na socjaldemokratyczny ustrój, który reprezentowała PRL. Zgodnie z kodeksem z 1969 r. wprowadzono kary ograniczenia wolności, stosowano karę śmierci - przestępczość na szeroką skalę, liczne kradzieże.

Obowiązujący KK uchwalono 6 VI 1997 r. - wszedł w życie 1 X 1998 r. Stare prawo nie dopowiadało ustrojowi obecnej RP, należało również zmienić słownictwo. Poszerzyła się gama przestępstw, wzrosła ich ilość. Wymogło to na ustawodawcy zmianę przepisów KK.

Obecny KK zbudowany jest z 3 części:

I. Część ogólna;

W części ogólnej zawarte są zagadnienia określające: zasady odpowiedzialności karnej i zasady określające wyłączenia tej odpowiedzialności, formy popełnienia przestępstw, zasady wymiaru kary i środków karnych, zagadnienia powrotu do przestępstwa (recydywy), środki probacyjne i środki zabezpieczające, przedawnienie karalności, zatarcie skazania.

1. Zasady odpowiedzialności karnej - co jest przestępstwem, jaki to czyn, jakiej odpowiedzialności podlega? W pewnych sytuacjach dopuszczalne jest zwolnienie z odpowiedzialności karnej (działanie w stanie wyższej konieczności, w obronie własnej).

2. Formy popełnienia przestępstwa - w jaki sposób zostało ono popełnione, jak można je popełnić? Mamy tu do czynienia ze sprawstwem.

3. Kary i środki karne - grzywna, kara pozbawienia wolności do lat..., dożywotnie pozbawienie wolności, zakaz prowadzenia pojazdu, itd.

4. Zasady wymiaru kary i środków karnych - sąd może wymierzyć karę tylko w takich granicach, jakie przewidują przepisy prawa.

5. Środki probacyjne - warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe przedterminowe zwolnienie, warunkowe zawieszenie wykonania kary.

6. Przedawnienie karalności - każdy typ przestępstwa ma pewien okres czasu, w którym można postawić zarzut przestępcy - czas, w którym przestępca musi być osądzony i skazany.

7. Zatarcie skazania - po upływie pewnego okresu czasu sprawca może powiedzieć, że nie był karany, skazany.

II. Część szczególna;

Zbudowana jest z rozdziałów stanowiących określone grupy przestępstw. W części szczególnej, poza wyjaśnieniem cech charakterystycznych danego przestępstwa, określa się karę grożącą za jego popełnienie. Przepisy części szczególnej zbudowane są wiec z dyspozycji i sankcji.

III. Część wojskowa;

Niektóre typy przestępstw nie odnoszą się do ludności cywilnej - przestępstwa specyficzne, np. kradzież broni. Żołnierze odpowiadają przed sądem wojskowym.

KK wchodzi w życie w momencie jego opublikowania, który to moment określony jest w przepisach wprowadzających bądź przez podanie daty dziennej. W tym momencie tracą moc obowiązująca przepisy poprzedniej ustawy. Okres „vacatio legis” jest w danym przypadku istotny ze względu na ważność tej ustawy - z nowym prawem muszą zapoznać się zarówno sędziowie jak i obywatele. KK wiąże obywateli polskich. Wynika to z tzw. zasady narodowości podmiotowej, w której polską ustawę karne stosujemy wobec obywatela RP, jak również wobec cudzoziemców, gdy popełnili czyny, które są przestępstwem również w rozumieniu prawa kraju z którego pochodzą. Dotyczy to również cudzoziemców, których czyny skierowane były przeciwko interesom RP, obywatela polskiego czy też były to czyny poważne zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej 2 lat. KK obowiązuje na terytorium RP.

Źródłem prawa karnego może być także rozporządzenie z mocą ustawy. Źródłami prawa karnego nie są uchwały, akty o charakterze wew., regulaminy, wszelkiego rodzaju publikacje mające charakter naukowy.

3. Definicja przestępstwa:

Przestępstwo to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. KK dzieli przestępstwa m.in. na zbrodnie i występki (ze względu na wysokość zagrożenia karą) oraz na przestępstwa umyślne i nieumyślne (ze względu na rodzaj winy sprawcy), a także na przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, na wniosek pokrzywdzonego lub z oskarżenia prywatnego. Odrębnym podziałem przestępstw jest ich systematyka ze względu na przedmiot ochrony, np. przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko wolności, obyczajności, czci i nietykalności cielesnej, wolności sumienia i wyznania, przeciwko mieniu. Wg prawa polskiego przestępstwa nie stanowi czyn, którego społeczne niebezpieczeństwo jest znikome. W przestępstwie ważny jest zamiar jego popełnienia oraz skutek (czyli samo przestępstwo). Można je popełnić samodzielnie bądź przy pomocy dwu lub więcej sprawców (wtedy mamy do czynienia ze współsprawstwem). Generalnie formy popełnienia przestępstwa dzielimy na 2 grupy: formy stadialne i formy zjawiskowe.

4. Pojęcie zbrodni, występku i wykroczenia:

Zbrodnia - w polskim prawie karnym jest to czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat, karą 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotnią karą pozbawienia wolności. Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie.

Występek - w polskim prawie karnym od 1997 r. jest to przestępstwo zagrożone karą 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą 1 miesiąc. Występek można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie.

Wykroczenie - czyn społecznie niebezpieczny, jednak o znacznie mniejszym stopniu społecznej szkodliwości niż przestępstwo, zagrożony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia karą zasadniczą aresztu do 3 miesięcy, grzywną lub naganą. Odpowiedzialność za wykroczenie reguluje kodeks wykroczeń i liczne ustawy szczegółowe, natomiast sprawca odpowiada przed sądem grodzkim.

5. Podmiot przestępstwa:

Według obowiązującego KK podmiotem prze­stępstwa, czyli jego sprawcą, może być tylko człowiek (osoba fi­zyczna). Pojęciem sprawstwa posługujemy się tutaj w szerokim znaczeniu, obejmującym różne formy popełnienia przestępstwa, gdyż bez względu na te formy (formy stadialne, for­my zjawiskowe) ogólne cechy podmiotu są w za­sadzie identyczne. Cechy te dotyczą osiągnięcia określonego etapu rozwoju umysłowego i moralnego (wiek odpowiedzialności kar­nej), a także znajdowania się w takim stanie psychicznym, w któ­rym człowiek jest zdolny do rozumienia znaczenia przedsiębrane­go czynu i kierowania swym postępowaniem (niepoczytalność sprawcy pozbawia czyn cechy przestępstwa).

Jeśli chodzi o granicę wieku odpowiedzialności karnej, to zasadniczo jest nią ukończenie lat 17 przed popełnieniem czynu zabronionego. Jednak za niektóre szczególnie niebez­pieczne przestępstwa (gwałt, rozbój, zamach terrorystyczny, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) ustawa przewiduje odpowiedzialność nie­letniego, który ukończył lat 15 w chwili popełnienia czynu, jeżeli przemawiają za tym właściwości i warunki osobiste sprawcy, a zwłaszcza gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. Wymaga to wszechstronnej oceny osobowości sprawcy (stopnia rozwoju umy­słowego i moralnego, stopnia demoralizacji) dla stwierdzenia, czy może on ponosić odpowiedzialność karną. Ograniczona jednak zo­staje surowość kar. Podkreśla się przy tym że orzekając karę nieletniemu należy się kierować celem wy­chowawczym.

Na zasadach określonych w kodeksie odpowiadają również młodociani. Młodocianym jest sprawca, który w chwili czynu nie ukończył 21 lat, a w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat. Kodeks przewiduje w stosunku do młodocianych modyfikacje w zakresie odpowiedzialności, kładąc akcent na wychowawcze oddziaływanie kary. Dotyczy to zarówno preferencji celu wychowawczego przy orzekaniu kary, jak i wykonywaniu orzeczonych kar.

Należy podkreślić, że wspomniane złagodzenia i modyfika­cje nie naruszają ogólnej zasady odpowiedzialności karnej młodo­cianych jako podmiotu przestępstwa. Inaczej rzecz się przedstawia w stosunku do nieletnich. odpowiedzialność karna nieletnich, któ­rzy ukończyli lat 15 w chwili popełnienia czynu zabronionego, jest regulacją wyjątkową. Wobec nieletnich stosuje się przede wszyst­kim środki wychowawcze lub poprawcze, orzekane przez sądy rodzinne. Treść i zasady stosowania tych środków normują przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

6. Obrona konieczna:

Polski kodeks karny gwarantuje prawnie każdemu człowiekowi prawo do obrony siebie samego, swoich bliskich, osób trzecich oraz własnego mienia. Takie działanie jest nie tylko w pełni legalne, lecz także społecznie korzystne i pożądane. KK określa granice obrony koniecznej oraz okoliczności umożliwiające skorzystania z tego prawa.

KK wyraźnie mówi:

Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Nie możemy jednak użyć większej siły ani silniejszego środka ze środków przez nas dysponowanych niż wystarczający do odparcia zamachu, wyrządzając napastnikowi możliwie jak najmniejszą szkodę. Nie możemy również zastosować obrony koniecznej przed lub po fakcie dokonanego na nas zamachu. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okoliczności zamachu.

7. Stan wyższej konieczności:

Stan wyższej konieczności to taka sytuacja, gdy człowiek, stając w obliczu zagrożenia jakiegoś dobra, aby je ratować, musi poświęcić inne dobro. Oczywiście nie istnieje pełna dowolność w wyborze dóbr, które mogą być poświęcone kosztem innego dobra. Sytuacje te reguluje prawo. Warto pamiętać, że inaczej rzecz ujmuje prawo karne, a inaczej prawo cywilne.

Zgodnie z KK działanie musi być podjęte w celu uchylenia niebezpieczeństwa, które grozi dobru chronionemu prawem. Dobrami takimi są np. zdrowie, życie, mienie (a więc ratowanie życia czy dobytku osób zagrożonych powodzią, zawaleniem się budynku, pożarem itp.). Niebezpieczeństwo może mieć swoje źródło zarówno w bezprawnym zachowaniu człowieka, jak i w działaniu sił przyrody czy ataku zwierzęcia.

Niebezpieczeństwo musi mieć charakter bezpośredni; nie wystarczy sama niesprecyzowana obawa zagrożenia. Bezpośredniość oznacza, że niebezpieczeństwo jest aktualne i zwłoka w ratowaniu dobra spowoduje, że działania te nie będą miały sensu. Niezwykle istotne jest także to, aby działanie ratujące dobro było ostatecznością. Jeżeli dobro można uratować przez działanie, które nie narusza innego dobra lub spowoduje minimum szkód, to jesteśmy zobowiązani do podjęcia go - jest to tzw. zasada subsydiarności.

aby działać w granicach stanu wyższej konieczności, musi zaistnieć jedna z poniższych sytuacji:
- dobro, które poświęcamy, musi przedstawiać wartość niższą od dobra ratowanego, np. ratujemy życie niszcząc jakąś rzecz;

- przy względnej równowadze dóbr ratowanego i poświęcanego (co czasem trudno ocenić) dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości oczywiście  wyższej od dobra ratowanego. Ocena proporcji dóbr i ich wartości należy całkowicie do organu prowadzącego postępowanie.

Działanie w ramach stanu wyższej konieczności powoduje, iż osoba taka nie popełnia przestępstwa, czyli działa legalnie. W konsekwencji postępowanie wobec sprawcy czynu działającego w stanie wyższej konieczności powinno zostać umorzone, a w etapie postępowania przed sądem powinien zostać wydany wyrok uniewinniający.

Istnieją jednak sytuacje, gdy w zasadzie istniał stan wyższej konieczności, ale czyn, który został dokonany, przekroczył granice zakreślone w Kodeksie karnym dla tego typu sytuacji. Stanie się tak wtedy, gdy:
- niebezpieczeństwo, które chcieliśmy uchylić, nie było bezpośrednie,

- nie było konieczności poświęcania dobra chronionego prawem,

- w celu uchylenia niebezpieczeństwa została naruszona proporcja dóbr (poświęcono dobroprzedstawiające wyższą wartość od dobra ratowanego, ale nie ma między nimi rażącej dysproporcji).

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności daje sądowi możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienie od jej wymierzenia.

8. Okoliczności wyłączające winę:

Są nimi:

- niepoczytalność i poczytalność ograniczona

- działanie pod wpływem błędu

- działanie na rozkaz (wykonywanie rozkazu)

Okoliczności wyłączające winę są to takie okoliczności, które wiążą się z osobą sprawcy. Osoba nie podlega odpowiedzialności karnej jeżeli jest niepełnosprawna umysłowo, ma zaburzenia psychiczne. Czy dana osoba cierpi na taką przypadłość stwierdza biegły sądowy. Osoba chora psychicznie zostaje umieszczona w zakładzie psychiatrycznym, ponieważ nie da się jej ukarać pozbawiając wolności i osadzając w zakładzie karnym.

Niepoczytalność jest okolicznością wyłączającą odpowiedzialność karną. Wynika to z faktu, że osobie niepoczytalnej nie można przypisać winy, a stan jakim jest niepoczytalność tj. taki stan sprawcy, w którym nie może on w czasie popełnienia przestępstwa rozpoznać znaczenia tego czynu i pokierować swoim postępowaniem. Przyczyną niepoczytalności może być upośledzenie umysłowe, choroba psychiczna lub inne zakłócenie czynności psychicznych, zaś skutki tego stanu dotykać mogą bądź to sfery intelektu (brak świadomości) bądź sfery woli (niemożność pokierowania swoim postępowaniem).

Poczytalność ograniczona to działanie pod wpływem alkoholu, środków odurzających, narkotyków.

Działanie pod wpływem błędu - dopuszczenie się przestępstwa od wpływem błędu co do okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego (błąd faktyczny) lub nieświadomość, że popełniany o czyn jest zabroniony (błąd prawny).

Działanie na rozkaz - ma charakter szczególnej sytuacji motywacyjnej przypadek, kiedy inny podmiot nakłania nas do zrealizowania określonego działania, ale nie można wyciągać wniosku, że samo poddanie pod oddziaływanie innych osób ogranicza naszą wolność. Albo jest tak, że pozostajemy w faktycznym uzależnieniu od tych innych osób emocjonalnym, społecznym, finansowym i wówczas wydane polecenie lub zaadresowany do nas postulat staje się dla nas czymś bardzo istotnym. Z drugiej strony to system prawny tworzy pewne sytuacje, w których określony postulat staje się obowiązkiem prawnym np. na podstawie umów o pracę pracodawca ma kompetencje do wydawania w stosunku do nas poleceń służbowych.

9. Formy stadialne popełnienia przestępstwa:

Do form stadialnych zaliczamy:

1) Przygotowanie;

Zachodzi ono wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do podjęcia działań zmierzających bezpośrednio do dokonania tego czynu. Przygotowując się do popełnienia przestępstwa sprawca wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przygotowanie jest działaniem celowym - ma bowiem stworzyć warunki do podjęcia działań prowadzących bezpośrednio do dokonania zamierzonego celu. Jest to stadium przestępstwa odległe od usiłowania, które jedynie pośrednio prowadzi do dokonania. Przygotowanie może wystąpić w formie rzeczowej lub w formie personalnej. W formie rzeczowej przygotowanie polega na nabywaniu i dostarczaniu środków do popełnienia przestępstwa (należy przez to rozumieć wejście w posiadanie takich środków albo dostosowywanie tych środków do określonego celu). Drugą formą rzeczową przygotowania jest zbieranie informacji - tzw. wywiad przestępczy. Trzecią formą jest sporządzenie planu działania. Przygotowanie w formie personalnej (osobowej) polega na wejściu w porozumienie z jedną osoba lub osobami po to, aby współdziałać w popełnieniu przestępstwa. Przygotowanie w formie personalnej to podejmowanie wspólnych decyzji, podział ról w przestępstwie, a więc konkretne planowanie, a nie ogólne uzgodnienia zamiaru popełnienia przestępstwa w przyszłości. Z zasady przygotowanie nie podlega karalności. Przepisy KK jednak wyraźnie wskazują na karalność przygotowania w określonych przypadkach - są to ciężkie przestępstwa, których dokonanie wymaga czynności przygotowawczych.

2) Usiłowanie;

Za usiłowanie odpowiada ta osoba, która w zamiarze popełnienia przestępstwa swoim zachowaniem zmierza bezpośrednio do dokonania przestępstwa, ale dokonanie to nie następuje. Podstawowym elementem usiłowania jest zamiar popełnienia przestępstwa. Zamiar ten może mieć charakter bezpośredni bądź też ewentualny. Zamiar bezpośredni jest to takie działanie sprawcy, które polega na podjęciu wszelkich działań zmierzających do dokonania przestępstwa i godzeniu się przez sprawcę z popełnieniem tego czynu. Zamiar ewentualny zachodzi wtedy, gdy sprawca usiłuje popełnić czyn zabroniony choć bezpośrednio tego czynu nie chce popełnić, ale z taką ewentualnością się godzi. Usiłowanie podlega karalności tylko w przypadkach określonych w przepisach karnych, ale generalną zasadą zgodnie z KK jest karalność za usiłowanie chociaż kara, gdy do przestępstwa nie doszło jest niższa. Można uchylić karalność wobec sprawcy, gdy odstąpił on od usiłowania i wykazał tzw. czynny żal.

3) Dokonanie;

10. Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa:

Grupę form zjawiskowych charakteryzuje współdziałanie osób i w jej ramach wyróżniamy:

1) Pomocnictwo;

Polega ono na ułatwianiu innej osobie dokonania czynu zabronionego. Pomocnictwo polega zatem na dostarczaniu narzędzi, środków przewozu, udzielaniu rad lub informacji. Pomocnictwa dopuścić się można tylko w formie działania i zaniechania. Pomocnictwo może wystąpić tylko przed lub w czasie popełnienia przestępstw. Pomoc udzielona po dokonaniu przestępstwa nazywana jest poplecznictwem. Pomoc ta przejawiać się może np. w ukrywaniu sprawcy przestępstwa, zacieraniu środków przestępstwa, a nawet odbywaniu kary za skazanego.

2) Podżeganie;

Nakłanianie, podjudzanie, zachęcanie innej osoby do dokonania czynu zabronionego. Nakłanianie może nastąpić w dowolnej formie, np. polecenia, prośby, obietnicy korzyści. Nakłanianie musi zmierzać do wywołania w osobie nakłanianej zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Zgodnie z KK podżegać można jedynie w zamiarze bezpośrednim. Nakłanianie nie jest możliwe w formie zaniechania - musi polegać na konkretnym działaniu. Zgodnie z KK karalność podżegania lub pomocnictwa następuje w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Ponieważ rola pomocnika jest mniejsza niż bezpośredniego sprawcy przestępstwa KK dopuszcza możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary wobec pomocnika. Nie podlega karze podżegacz lub pomocnik, który dobrowolnie zapobiegł popełnieniu przestępstwa. W tej sytuacji sąd uchyla jego karalność.

3) Sprawstwo;

Za sprawstwo odpowiada tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam lub w porozumieniu albo wspólnie z innymi osobami (współsprawstwo). Wyróżniamy 4 formy sprawstwa:

- indywidualne wykonawcze czyli samodzielne dokonanie przestępstwa

- współsprawstwo

- sprawstwo kierownicze

- sprawstwo przez polecenie

Współsprawstwo polega na współdziałaniu dwóch lub więcej osób na podstawie porozumienia, zaś treścią tego porozumienia jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego.

Sprawstwo kierownicze - osoba kieruje grupą przestępczą lub przestępstwem, niejednokrotnie nie uczestniczy w jego dokonaniu.

Sprawstwo przez polecenie polega na relacjach służbowych bądź podporządkowaniu drugiej osobie i wydaniu polecenia dokonania czynu, który może być przestępstwem.

11. Kara grzywny:

Jest najczęściej stosowana karą zarówno w prawie karnym, a przede wszystkim w prawie wykroczeń. W prawie karnym stosuje się karę grzywny do sprawców występków o niewielkiej społecznej szkodliwości. Karę grzywny dlatego tak często stosujemy, bowiem zastrzeżenia co do skutków budzi kara pozbawienia wolności. Od 1997 r. kara grzywny wymierzana jest w stawkach dziennych (system taksy dziennej). System ten polega na tym, że grzywnę orzeka się w 2 etapach:

- wymierzanie liczby stawek dziennych biorąc pod uwagę społeczną szkodliwość czynu i winę sprawcy

- określenie wysokości jednej stawki dziennej, w której bierze się pod uwagę możliwości uiszczenia grzywny przez skazanego.

Dolna granica wynosi 10 zaś górna 360 stawek dziennych, a przy nadzwyczajnym zaostrzeniu kary lub przy nadzwyczajnym obostrzeniu przy orzeczeniu kary łącznej liczba stawek dziennych może wynieść nawet 540 stawek. Wysokość jednej stawki dziennej nie może być niższa niż 10 zł, zaś górna jej granica to 2000 zł. Przy określeniu wysokości jednej stawki dziennej bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, warunki rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Kara grzywny jest kumulatywna lub samoistna. Kara grzywny nie zawsze może być wymierzona i nie za wszystkie przestępstwa. Jednakże jest to kara skuteczna i możliwa do szerokiego stosowania.

12. Kara ograniczenia wolności:

Została po raz pierwszy wprowadzona do polskiego kodeksu w 1969 r.

Kara ograniczenia wolności trwa najkrócej 1 miesiąc, najdłużej -12 miesięcy. Wymierza się ja w miesiącach.

Kara ograniczenia wolności nie jest kara izolacyjną. Skazany nie trafia do więzienia, ale:

1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

2) jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,

3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Ponadto sąd może zasądzić:

- dozór kuratora

- przeprosiny poszkodowanego

- naprawienie szkody

- zaprzestanie nadużywania alkoholu

- łożenie na dzieci (obowiązek alimentacyjny)

13. Kara pozbawienia wolności:

Kara pozbawienia wolności polega na umieszczeniu skazanego w zakładzie karnym. Oprócz konieczności przebywania w zakładzie karnym, dalsze dolegliwości dla osoby skazanej polegają na poddaniu jej rygorom regulaminu więziennego, ograniczeniom w dostępie do niej osób spoza zakładu karnego oraz w kontaktach z takimi osobami, ograniczeniom lub braku możliwości wyjścia na wolność w ramach przepustek oraz stosowaniu kar regulaminowych za przewinienia przeciw dyscyplinie. Powszechnie stosowana jest kara terminowa pozbawienia wolności - od 1 miesiąca do 15 lat. Rzadziej stosuje się karę pozbawienia wolności do 25 lat. Karą, która zastąpiła karę śmierci jest kara dożywocia.

Prośbę o warunkowe zwolnienie składa się do sądu penitencjarnego, który znajduje się na terenie zakładu karnego.

Pozbawienie praw publicznych stosujemy wobec sprawców, którzy popełnili przestępstwo zagrożone sankcją karną powyżej 3 lat pozbawienia wolności. Pozbawia się praw publicznych na okres 10 lat - a nie dożywotnio.

14. Zakaz powadzenia pojazdów:

Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów w przypadkach, gdy sprawca skazany został za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu w komunikacji, np. spowodowanie katastrofy lub bezpośrednie zagrożenie katastrofą w ruchu lądowym wodnym lub powietrznym. Zakaz ten orzeka się obligatoryjnie w razie skazania sprawcy, gdy kierował on pojazdem będąc w stanie nietrzeźwości (ponad 0,5 promila alkoholu we krwi), pod wpływem środka odurzającego lub gdy zbiegł z miejsca zdarzenia. Zakaz prowadzenia pojazdu orzeka się w latach (od 1 do 10 lat) lub na zawsze w razie spowodowania katastrofy komunikacyjnej lub ciężkiego wypadku. Następstwem tego wypadku może być śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na zdrowiu.

Pojazdy mechaniczne - pojazdy poruszające się w ruchu drogowym, pojazdy kołowe i szynowe (samochód, motocykl, tramwaj) oraz inne pojazdy kolejowe, wodne lub powietrzne.

15. Środki probacyjne:

Probacja jest to poddanie sprawcy próbie. Charakteryzuje się tym, że wobec sprawcy możemy zastosować dozór kuratorski przez co nie będzie on osadzony w zakładzie karnym, ale odbędzie karę przy użyciu innych instrumentów prawnych. W polskim prawie karnym wyróżniamy następujące środki probacyjne:

1) Warunkowe umorzenie postępowania karnego;

Instytucja ta polega na tym, że sąd lub wcześniej organy dochodzeniowe rezygnują ze skazania sprawcy i rezygnują z zastosowania kary wobec niego w zamian za zastosowanie środków probacyjnych. Cechą charakterystyczną tej instytucji jest to, że umorzenie to nie jest uwolnieniem od odpowiedzialności, ale jest to swoisty środek kary, który polega na nałożeniu przez sprawcę kreślonych obowiązków próby, które ma on wykonać. Przesłankami, które decydują o stosowaniu instytucji warunkowego umorzenia postępowania zgodnie z KK są:

- czyn sprawcy zagrożony jest karą nie przekraczającą 3 lat pozbawienia wolności;

- wina sprawcy i społeczna szkodliwość jego czynu nie są znaczne;

- brak jest wątpliwości co do popełnienia przestępstwa i jego okoliczności;

- sprawca nie był dotąd karany za przestępstwo umyślne;

- istnieje pozytywna prognoza, która wyraża się w przekonaniu sadu, że mimo warunkowego umorzenia postępowania sprawca ponownie nie popełni przestępstwa i będzie przestrzegał porządku prawnego.

Warunkowe umorzenie postępowania wykonuje się na okres próby od 1 roku do 2 lat.

KK wskazuje, ze na sprawcę wobec którego umorzono postępowanie karne można nałożyć obowiązek naprawienia w całości lub w części wyrządzonej szkody, nałożyć można obowiązek informowania sądu lub prokuratora o przebiegu okresu próby, można zażądać przeproszenia pokrzywdzonego, można orzec obowiązek uiszczenia świadczenia pieniężnego na cele społ., a także zastosować zakaz prowadzenia pojazdów na okres od 1 roku do 2 lat.

Aby we właściwy sposób kontrolować wykonanie obowiązku próby, sąd może nałożyć na sprawcę dozór kuratora bądź osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji lub organizacji społ.

2) Warunkowe zawieszenie wykonania kary;

Dotyczy ono kary pozbawienia wolności, ale również kary ograniczenia wolności. Instytucja ta możliwa jest, gdy kara ta nie przekracza 2 lat. Zgodnie z KK stosujemy wobec sprawcy podobne środki probacyjne:

- orzekamy okres próby

- zobowiązujemy skazanego do informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

- przeproszenie pokrzywdzonego

- wykonywanie pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania do zawodu

3) Warunkowe przedterminowe zwolnienie;

Warunkiem jest pozytywna prognoza kryminologiczna, która stanowi, że mimo popełnionego przestępstwa i po odbyciu co najmniej połowy kary sprawca może skorzystać z możliwości warunkowego przedterminowego zwolnienia. Decyduje o tym sąd penitencjarny biorąc pod uwagę dotychczasowy przebieg odbywania kary, warunki osobiste i rodzinne sprawy, a takie uzasadnienie wniosku o warunkowym przedterminowym zwolnieniu.

16. Przedawnienie karalności:

Jest tradycyjną instytucją prawa karnego, która polega na tym, że uchyla się karalność sprawcy po upływie pewnego okresu czasu. Wg KK karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:

1. 30 lat, gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa

2. 20 lat, gdy czyn stanowi inną zbrodnię

3. 15 lat, gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat

4. 10 lat, gdy czyn jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności przekraczająca 3 lata i 5 lat, gdy chodzi o pozostałe występki

Zbrodnie wojenne, ludobójstwo nie przedawniają się nigdy!

17. Zatarcie skazania:

Jest to postępowanie polegające na likwidacji karalności sprawcy, a więc skazanie uważa się za niebyłe i dokonuje się usunięcia wpisu o skazaniu z rejestru karnego. Zatarcie skazania następuje z mocy prawa na skutek decyzji sądu albo decyzji Prezydenta korzystającego z prawa łaski. Z mocy prawa zatarcie skazania następuje wskutek zmiany ustawodawstwa, na skutek pozytywnego upływu okresu próby i w przypadku upływu wykonania kary:

1. 10 lat, gdy sprawca skazany został na karę pozbawienia wolności

2. 5 lat w razie skazania na karę ograniczenia wolności lub na karę grzywny

3. 1 roku, gdy odstąpiono od wymierzenia kary i orzeczono środek karny

Osoba skazana ubiegać się może o wcześniejsze zatarcie skazania po upływie 5 lat, gdy sprawca skazany był na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat i po upływie 3 lat, gdy skazanie dotyczyło kary grzywny lub kary ograniczenia wolności.

1

---