Wojna trzydziesto letnia (1618-1648) Państwa uczestniczące: - prohabsburskie: Hiszpania Austria Katolickie księstwo Rzeszy wsparcie polski-lisowszczyzny - antyhabsburskie: Czechy niderlandy Francja Szwecja Dania Protestanckie księstwo Rzeszy (wsparcie finansowe angli). Obozy: Unia protestancka 1608, Fryderyk V skład : kr. czeskie elektorat palatynatu ks. siedmiogrockie , kr. Szwecji królestwo Dani* , elektorat Brandenburgi*, Elektorat saksoni * ,Francja królestwo Anglii imperium osmańskie. Liga katolicka 1609 Maksymiliana sklad: Habsburgowie austryjaccy , hizpanscy ks. bawari pastwa kościelne , RP Etapy wojny : Czeski 1618-1624 LK Potestancji zawiązali rząd 30 dyplomatów na czele którego stał Vaclav Wilhelm z Ruppy.Pomoc finansowa od Niderlandów co wzmocniło armie. Śląsk pomoc militarna obwarowanie granic z RP. W 1619r. zmarł Maciej I a jego następcą Ferdynand zanany z wrogości do protestantów , został pozbawiony przez szlachtę korony ktrora przywieziono dla palatyna Reńskiego Ferdynanda V. w 1619 wybuchlo powst. Antyhabsburskie na Węgrzech na czele stanoł Książe Gabor Bethlen z 7-grodu popierany przez Turków. W 1620 pomocy dla Ferdka pomocy udzieliła LK . Bitwa pod biała góra 8 listopada 1620 zakończyła się klęską czech i Praga została zajęta. Czechy stały się prowincją habsburską Az do 1918 r. Elita społ została wymordowana albo emigrowała. Z 4mln zostało 1 mln. Duński 1625-1629 LK Bitwa pod biała góra przesądziła o losie czechów ale nie skończyła wojny .Cesarstwo miało 2-wrogów na wsch. przywódce wegierskiej rewolucji i na Zach. palatyna reńskiego .po rozejmie z Bethlenem Gaborem w czerwcu 1622r. woj. Cesrskie zajęły cały palatyn. Doprowadziło do upadku Ferdka Vktorego godność cesarz oddał arcy. Bisk. Maksymilianowi . W poł. Lat 20 XVII Dania przystąpiła do woj. Postępy Habsburgów i LK skłoniły Chrystiana IV do działania. Koncetrowało się tam wiele Duń.. interesów. Jednak dania została pokonana pod Lutter. W 1629 Dania zawarła pokój w Lubece Z habs. Szwecki 1630-1635 UP Klęska dani wzrost znaczenia Szwecji której celem było opanowanie wybrzeża Bałtyku i tworzenia imper. w pół. i środkowej Eu. W 1630 Gustaw Adolf zajoł wypy Wolin i Uznam oraz Szczecin. Szwecki monarcha zawarł trakt z krdy. Richelieu .W listopadzie 1632r w bitiwqe pod Lutzen król szwecki , i wojska zostały pokonane. Wtedy do wojny zangarzowała się Frans. Francuski 1635-1648 UP Po długich zmaganiach w 1643 na pograniczu Fran i Niderlandów Hiszp.. Ludwik II Burbon zadał klęske Hiszp. Cesarz Ferdynand III, w obliczu wyczerpania, zniszczeń w Niemczech oraz utraty poparcia elektorów: saskiego, brandenburskiego i bawarskiego, zdecydował się na rokowania pokojowe. Rozpoczęto je w 1644 r. w westfal-skich miastach Mimster i Osnabruck. Już w trakcie rokowań Francuzi odnieśli kolejne zwycięstwa: w 1644 r. Skutki wojny 30: Zniszczenia gosp. na ternach walki -Straty stron walczących oraz ludności cywilizacyjnej której nie oszczędzała żadna strona, kryzys gosp.-Upadek rolnictwa, rzemiosła, handlu . - Zastój w rozwoju kult. - zacofanie intensyfikacji procesów o czary -zapewnienie luteranom i kalwinom wolości wyznania - uznanie niezależności księstw niemieckich pedlegajacych cesarzowi -zatwierdzono samodzilnosc Szwajcarii i Niderlandów Francja uzyskała Alzacje Metz Toul Verdum zas Szwecja Wismar biskupstwo Bremeńskie bez Bremy i bis. Werdum oraz części Pomorza zachodniego- ugruntowanie rozbicia poli. i terytorialnego Niem.- Wzmocnienie pozycji nad Bałtykiem -Francja główna mocarstwo euro.
Skutki wojny domowej i obalenie rewolucji :-obalenie monarchii Stuartów -ogłoszenie republiki początkowo rządzonej przez parlament -wzrost rządzenia parlamentu częściowo ograniczone przez Cromwella -ekspansja angielska na tereny Szkocji i Irlandii -zniszczenie wojenne i wyludnienie kraju -uaktywnienie się ruchów społ. Wśród biedoty (lewellerzy i digerzy ) -reforma armii angielskiej . Chwalebna rewolucja : -ponowne obalenie absolutnych rządów Stuartów po ich restytucji -ugrountowanie znaczenia parlamentu -trwałe ukształtowanie ang. Systemu ustrojowego ( konstytucja monarchi parlamentu )-utrwalenie znacznie burżuazji i marginalizacja roli politycznej arystokracji . Znaczenie rewolucji burżuazyjnej w ang. Rewolucja ang. XVII była pierwszą w dziejach rewolucji burzułazyjnej o szerszym zasięgu. W prawdzie wcześniej taka rewolucja dokonała się w Niderlandach ale jej znaczenie było o wiele bardziej ograniczone. W wyniku rewolucji ang. Do władzy doszły klasy społ. Związane z nowym kapitalistycznym sposobem produkcji , burżuazji i nowa szlachta. Rewolucja ang. Wskazała drogę rozwoju innym krajom. Po 1689 ukształtował się wzorzec monarchii parlamentarnej. Petycja o prawo ( 1628) -wydany na poli. Fiskalną Karola I -wprowadzała wymog parlamentu na zwiększenie podatków -krytyka bezprawnych aresztowań działania sądów wojennych kwaterowanie wojsk króla -odrzucona przez Karola I .Wielkie napomnienie (1641) - wyliczała królów dotychczasowe wykroczenia - żadanie pozbawienia biskupów prawa zasiadnia w Izbie dordów. - sprzeciw przeciwko zatwierdzeniu przez Izbie gmin nominacji ministrów monarszych oraz kontroli nad finansami państwa. Hobeas Korpus chwalebna rewol. (1679) - nie wolno nikogo aresztować bez nakazu sądu -po 24 h bez zarzutów musiał być wolny. Deklaracja praw 1689 -poddanie władzy królewskiej parlamentowi który sprawował faktyczną władzę -religia panujaca pozostaje anglikanizm , katolików pozbawiona piastowania urzędów państ.
Lisowczycy- formacja lekkiej jazdy zorganizowana na początku XVIIw przez Aleksandra Lisowskiego fronda- ruch polityczny we Francji powstaly przeciw polityce regentki Anny Austriaczki i polityce finansowej kardynala Mazzariniego merkantylizm- doktryna ekonomiczna wg ktorej podstawowa miara bogactwa i sily gospodarczej narodu jest ilość posiadanego kruszcu. Gentry-szlachta angielska posiadajaca własność ziemska Westfalski pokój 1648, wielostronny układ kończący wojnę trzydziestoletnią 1618-1648, zawarty 24 października 1648 między cesarstwem a Francją i jej stronnikami w Münster oraz między cesarstwem a Szwecją w Osnabrück. Kolbertyzm-system stworzony przez Jeana Colberta opieral się na poliyce merkantylistycznej gentry szlachta angielska posiadajaca wlasn ziemska purytanizm-religijno polityczny ruch reformatorski nacechowany surowością zasad moralnych i obyczajowych w Anglii XVI XVIIw diggerzy- lewicowa organizacja chlopska wzywajaca do wspolnego uprawiania ziemi glowny ideolog Gerard Winstanley Akty Nawigacyjne - to ustawy dotyczące prawa morskiego, uchwalane przez parlament brytyjski, które miały uchronić Anglię i jej kolonie przed konkurencją innych państw kolonialnych.(ogłosił je Cromwell) Lord protektor (Anglii) - urząd angielski pochodzący od słowa protektorat - ochrona, nadzór i lord - najwyższej angielskiej arystokracji.barok-kierunek w sztuce odznaczajacy się przepychem bogactwem formy.akwaforta-technika graficzna wklesla polegajaca na trawieniu w kwasie rysunku wykonanego stalowa igla na plycie miwdzianej pokrytej werniksem
Skutki wojny domowej i obalenie rewolucji :-obalenie monarchii Stuartów -ogłoszenie republiki początkowo rządzonej przez parlament -wzrost rządzenia parlamentu częściowo ograniczone przez Cromwella -ekspansja angielska na tereny Szkocji i Irlandii -zniszczenie wojenne i wyludnienie kraju -uaktywnienie się ruchów społ. Wśród biedoty (lewellerzy i digerzy ) -reforma armii angielskiej . Chwalebna rewolucja : -ponowne obalenie absolutnych rządów Stuartów po ich restytucji -ugrountowanie znaczenia parlamentu -trwałe ukształtowanie ang. Systemu ustrojowego ( konstytucja monarchi parlamentu )-utrwalenie znacznie burżuazji i marginalizacja roli politycznej arystokracji . Znaczenie rewolucji burżuazyjnej w ang. Rewolucja ang. XVII była pierwszą w dziejach rewolucji burzułazyjnej o szerszym zasięgu. W prawdzie wcześniej taka rewolucja dokonała się w Niderlandach ale jej znaczenie było o wiele bardziej ograniczone. W wyniku rewolucji ang. Do władzy doszły klasy społ. Związane z nowym kapitalistycznym sposobem produkcji , burżuazji i nowa szlachta. Rewolucja ang. Wskazała drogę rozwoju innym krajom. Po 1689 ukształtował się wzorzec monarchii parlamentarnej.Petycja o prawo ( 1628) -wydany na poli. Fiskalną Karola I -wprowadzała wymog parlamentu na zwiększenie podatków -krytyka bezprawnych aresztowań działania sądów wojennych kwaterowanie wojsk króla -odrzucona przez Karola I .Wielkie napomnienie (1641) - wyliczała królów dotychczasowe wykroczenia - żadanie pozbawienia biskupów prawa zasiadnia w Izbie dordów. - sprzeciw przeciwko zatwierdzeniu przez Izbie gmin nominacji ministrów monarszych oraz kontroli nad finansami państwa. Hobeas Korpus chwalebna rewol. (1679) - nie wolno nikogo aresztować bez nakazu sądu -po 24 h bez zarzutów musiał być wolny. Deklaracja praw 1689 -poddanie władzy królewskiej parlamentowi który sprawował faktyczną władzę -