Kultura i sztuka starożytnej Grecji
Kultura Grecka zwana inaczej też helleńską wytworzyła się na obszarze starożytnej Grecji w okresie archaicznym i klasycznym. Jedność tej kultury, mimo istnienia licznych państw greckich i różnorodności etnicznej plemion greckich, utrzymywała się dzięki temu, że Grecy posługiwali się wspólnym językiem i pismem (choć istniały w języku greckim różne dialekty), mieli wspólną religię i obyczaje, kulty, wspólne niektóre uroczystości religijne, święta i igrzyska, podobny wszędzie typ państwowości w postaci miasta-państwa, zw. polis. Ludy mające inną kulturę, obyczaje i prawa były nazywane przez Greków barbarzyńcami. Twórcy literatury i filozofii, sztuki i architektury greckiej znani byli daleko poza granicami swego państwa, a ich dzieła były przedmiotem dumy wszystkich Greków. Wiara we wspólnego przodka, Hellena, znajomość poematów Homera i wiara w prawdziwość przedstawionych w nich wydarzeń z wczesnej historii Grecji stanowiły fundament pod wspólną grecką tradycję. Kultura grecka wywarła duży wpływ na rozwój kultury całego świata starożytnego nawet już po upadku państw greckich. Elementy kultury greckiej połączone z kulturą rzymską stworzyły podstawy kultury nowożytnej Europy.
Sztuka grecka dzieli się na trzy okresy:
archaiczny (VII-VI w. p.n.e.),
klasyczny (V-IV w. p.n.e.),
hellenistyczny (koniec IV - koniec I w. p.n.e.).
Okresie archaicznym
Podstawy sztuki greckiej wykształciły się w okresie archaicznym, na tradycji sztuki mykeńskiej. Rzeźby okresu archaicznego, tak z kamienia, jak z brązu były jeszcze dość sztywne i surowe. Postacie młodzieńców i dziewcząt obdarzone były konwencjonalnym uśmiechem.
Malarstwo greckie znamy głównie z ceramiki. W VII - VI wieku powstawały czerwone wazy zdobione czarnymi postaciami. W VI wieku rozwinął się styl czerwonofigurowy.
Artyści czerpali tematy z mitologii i życia codziennego. Malarstwo wazowe osiągnęło już w okresie archaicznym absolutne mistrzostwo.
Okres klasyczny
Najwspanialszą epoką sztuki greckiej był okres klasyczny, zwłaszcza w Atenach. Dzieła stworzone w tym czasie i naśladowane w okresie rzymskim stały się na długie wieki wzorem dla sztuki europejskiej.
Malarstwo okresu klasycznego znane jest dzięki licznie zachowanym naczyniom (wazom), przedstawiającym różne sceny mitologiczne i z życia codziennego. Wykonywali je słynni garncarze i malarze, nieraz podpisując swe działa (Amasis, Eufronios, Brygos, Duris).
W tym czasie architektura zwłaszcza sakralna, zbliżała się do ideału piękna, który w pojęciu Greków opierał się na zasadach rytmu harmonii i symetrii.
Wykształciły się dwa kierunki artystyczne (style):
doryki
joński;
najdoskonalszym ich przykładem są budowle na Akropolis ateńskiej.
Słynni rzeźbiarze: Fidiasz, Myron, Poliklet, Praksyteles, Skopas, Lizyp, rozwinęli wspaniałe szkoły rzeźbiarskie, wykonując w kamieniu, brązie, technice chryzelefantynowej (drewno inkrustowane innymi surowacmi) rzeźby pełne i reliefy.
Głównym tematem sztuki tego okresu była postać ludzka; starano się oddać kompozycję ciała, dynamikę ruchu, stany emocjonalne.
Okres hellenistyczny
W okresie hellenistycznym istniały też ośrodki artystyczne w Pergamonie w Azji Mniejszej, na wyspie Rodos, w Egipcie (głównie Aleksandrii). Władcy hellenistyczni, dzięki możliwościom finansowym, własnym zamiłowaniom i modzie, stwarzali mecenat (opiekę) dla artystów, co sprzyjało ich twórczości. Operowano silnym światłocieniem, wprowadzano narrację (opisywanie jakiegoś tematu); artystów interesowały bardziej niż poprzednio sceny rodzajowe, karykatury, groteski (temat: chłopiec z gęsią, uliczny śpiewak). Silnie rozwinęło się malarstwo ścienne i mozaiki w dekoracji bogatszych domów miejskich i dużych term.