KSIĘGA RODZAJU - zawiera opis kolejnych czynności Boga - stwórcy. w ciągu 6 dni opis tworzenia świata.

I dzień - na początku bóg stworzył niebo i ziemię, potem światłość nazwał dniem a ciemność nocą II dzień - Bóg stworzył sklepienie i oddzielił wody podziemne i nadziemne

III dzień - stworzył ziemie i morze. Tego samego dnia powstały także rośliny rodzące owoce IV dzień - Bóg stworzył gwiazdy, księżyc i słońce V dzień - Bóg napełnił wody rojem „istot żywych” i stworzył ptaki VI dzień - Bóg stworzył bydło, płazy i dzikie zwierzęta. Bóg stworzył człowieka “ na podobieństwo swoje” mężczyznę i białogłowe. Ludzie mieli panować nad światem. VII dzień - Bóg miał odpoczywać

Stworzenie świata w Biblii jest przedstawione zupełnie inaczej nisz w mitach grecko - rzymskich. Biblijny przekaz ukazuje jednego boga, który stworzył świat człowiek, podczas gdy w wierzeniach, mitycznych istnieje wielu Bogów biblia jest przekazem monoteizmu natomiast świat wierzeń mitycznych jest polteistyczny.

Księga Hioba należy do pism mądrościowych, dydaktycznych, które wypełniają siedem ksiąg biblijnych.

Hiob żył w kraju Hus był wiernym i sprawiedliwym Trzcicielem Boga. Bóg pozwolił szatanowi wystawić wiarę Hioba na próbę. Hiob pozostaje pozbawiony majątku, umierają mu dzieci, dotyka go trąd, lecz jest on cały czas wierny Bogu.

Księga Hioba podejmuje problemy niezawinionego cierpienia stara się dociec, dlaczego człowiek cierpi, jeśli nie popełnił grzechów. Możemy sobie zadać pytanie czy cierpienie jest karą za grzechy? Z księgi Hioba wynika, że nie, że bóg ma swoje plany, które nie są zrozumiałe dla człowieka, który powinien przyjąć je z pokorą w konsekwencji powstaje drugi problem czy warto być niewinnym i wiernym bogu z ks. Hioba wynika, że tak bo choć niewinność nie przynosi wolności od cierpienia ale daje spokój cierpieniu Hiob przedstawia całkowity osobisty dramat człowieka walczący o swoją wolność. Księga jest niejednorodną gatunkowo rozpoczyna się i kończy narracją, zawiera wątki fabularne, całość wypełniają monologi i dialogi.

Księga Kocheleta - podejmuje motyw rozważań nad życiem ludzkim i czym jest człowiek. Zawiera odpowiedz o szczęście człowieka i o sens jego życia. Motto całej księgi brzmi “ marność nad marnościami, wszystko marność. Wszystko marność i gonienie za wiatrem. ” Jest to bardzo pesymistyczna koncepcja człowieka i jego dzieła. Wszystkie dzieła człowieka są przemijalne prawo przemijania powoduje, że człowiek nie zaznaje szczęścia gdyż bogactwo czy mądrość przemija a życie to tylko “ gonienie za wiatrem” Kochelet nie neguje wartości życia, ale wskazuje jak bardzo jest ono ulotne. Koncepcja świata Kocheleta nie jest optymistyczna. Księga nosi nazwę swojego autora jest nazwą własną, ale jest nazwą funkcji lub urzędu mędrca. Powstała ona w III i II w.p.n.e. jakiekolwiek życie ludzkie jest kruche i ulotne można znaleźć w nim sens bo będzie nim wiara w boga i przestrzeganie jego przykazań.

Apokalipsa św. Jana to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej opisujący tajemnic czasów ostatecznych wyjaśniające sens dziejów. Apokalipsa św. Jana to ostatnia z księga biblii, zamyka całość historii świętej. Księga ta powstała podczas prześladowania pierwszych chrześcijan zawiera wizje apokaliptyczne sądu ostatecznego i ma wyraźne piętno prorockie św. Jan przepowiada nie tylko przyszłe losy, ale także napomina, grozi i pociesza, księga ma charakter ponadczasowy i uniwersalny ukazuje się zmagania zła i dobra, chaos i upadek ludzkości także przywracanie ładu i sensu świata. Apokaliptyczna wizja sądu ostatecznego prezentowana przez św. Jana oddaje klimat grozy. Tekst jest bogaty w liczną symbolikę. Autor przedstawia wizję: 1 baranka, który otwiera po kolei pieczęci 2 poczym pojawiają się cztery zwierzęta

3 pierwszy jeździec porównany do lwa z łukiem i wieńcem na białym koniu symbolizuje zwycięstwo “ i wyruszył jako zwycięzca, by ( jeszcze) zwyciężać” 4 drugi jeździec był ( wół) z ogromnym mieczem, na ognistym koniu, symbolizować ma wojnę “ i wyszedł inny koń barwy ognia a siedzącemu na nim dano odebrać ziemi pokój” 5 trzeci (orzeł) z wagą w dłoni na czarnym koniu to głód i nieszczęście „kwarta pszenicy za denara i trzy kwarty jęczmienia za denara a nie krzywdź oliwy i wina” 6 ostatni jeździec zwierze z ludzką twarzą na trupio białym koniu oznaczać ma alegorię śmierci i uosobienie krainy zmarłych. Wszyscy czterej mieli za zadanie “zabijać mieczem i głodem i morem i przez dzikie zwierzęta “ Właśnie w ten sposób św. Jan wyobrażał sobie dzień ostateczny i sposób, w jaki zostaniemy osądzeni równo.

ILIADA (Homer) napisana została na przełomie IX i VIII w.p.n.e. A Odyseja w VIII w. *40 dni z ostatniego roku oblężenia troi przez Greków *u źródła wojny tkwi intryga bogini Eris*Parys porywa Helenę do troi a mąż Heleny zbiera wojska i atakuje miasto*Bóg Agamemnon obraził Achillesa zabijając mu brankę Bryzeidę. Achilles nie chce powrócić do walki dopiero śmierć przyjaciela Patrioklesa powoduje zmianę decyzji*Tematyka batalistyczna i bohaterska rozpoczyna się inwokacją streszczenie Achilles heros grecki najdzielniejszy wojownik spośród greków szerzący postrach wśród trojan obraził się na Agamemnona głównodowodzącego wojsk greckich za odebranie mu Branki wojennej Gryzejdy . Urażony wycofał się z walki a wówczas trojanie zaczęli zyskiwać przewagę po nie wasz warunkiem wygrania wojny przez greków był udział w niej Achillesa nie pomagały prośby najlepszego przyjaciela, Pakrotesa który poprosił Achillesa, aby ten pożyczył mu swojej zbroi, gdy trojanie zobaczyli zbroje Achillesa odraza rzucili się na słabszego od przyjaciela Patrioklesa. Zginął z ręki Hektora syna króla trojańskiego Priama . Achilles postanowił zemścić się gdyż otrzymał nową zbroje wykonaną przez Hefajstosa z furią pognał za uciekającym Hektorem okrążyli trzykrotnie miasto aż za czwartym razem Hektor zatrzymał się i z Honorem przyjął walkę, choć zdaje sobie sprawę, że przegra ( w tym czasie Zeus waży ich losy na wadze) w trakcie walki Achilles przebił szyję Hektora, który resztkami sił poprosił, aby jego ciało oddał rodzinie ( chodzi o godny pochówek)

ANTYGONA (Sofokles) tragedia przedstawiająca wiele problemów, moralnych, politycznych i między ludzkich *Problem wiary i kary *Bohater niezależnie od siły charakteru sprowadzi na siebie zgubę - śmierć lub klęskę *Bohater jest niewinny lub wina niezawiniona ( po pierwsze nieświadoma po drugie z dobrych intencji) *Bohater jest nieszczęśliwy i to nieszczęście zachodzi z woli przeznaczenia *Antygona popada w konflikt między prawem boskim a prawem ustalonym przez człowieka *Bohaterka albo sprzeciwi się prawu boskiemu, które nakazuje pochować zwłoki brata albo złamie zakaz, Kreona i pochowa zwłoki Polinejkesa *Antygona postanowiła pochować brata, za co zostaje skazana na karę śmierci *Śmierć Antygony rozpoczyna dalszy ciąg tragicznych wydarzeń: ginie Hajmon syn Kreona i jednocześnie narzeczony Antygony, samobójstwo popełnia Ełredyka żona Kreona *Dla Kreona religia nie jest najważniejsza, dobro jednostki nie jest najważniejsze

Antygona kieruje się prawami boskimi, dobro jednostki jest dla niej najważniejsze

PIEŚŃ O ROLANDZIE jest to poemat epicki, którego bohater stał się wzorem dla chrześcijańskiej Europy. Tematem utworu są wydarzenia z wyprawy Karola Wielkiego do Hiszpanii 778r. po zwycięstwie nad Saracenami w drodze powrotnej zostały zaatakowany tylny oddział straży królewskiej dowodzony przez rycerza Rolanda. Po krótkiej, ale zaciętej walce z Poganami zginał Roland i wszyscy Frankowe. Klęska tylnej straży została pomszczona. Scena śmierci Rolanda wytwarza pewien wzorzec Bohaterskiego, umierania, który stał się z jednym z toposów literatury Europejskiej każdy szczegół zachowania się Rolanda nacechowany jest symboliczną treścią. Roland był siostrzeńcem Karola wielkiego i hrabią. Roland to rycerz doskonały, bezwzględnie wierny etyce rycerskiej, honor dla niego to największa wartość, jest chrześcijaninem walczy z

Poganami i kieruje się miłością do Boga a także miłością do swojego króla cechuje go męstwo i odwaga. Stosuje się do zasad kodeksu rycerskiego uważa, że z pola bitwy nie można się wycofać nie można też poniżać się wezwaniem pomocy, aby nie być posądzonym o tchórzostwo. Dlatego Roland nie zadął w róg. Cechowała go także duma i dbałość o cześć własną i swego rodu. Symbolika Umiera z bronią w ręku, wróg nie może przejąć jego miecza, dlatego Roland próbuje złamać miecz o skałę a ponieważ był silny schował go pod siebie, walczył do końca nie uciekał. Roland odwraca twarz w stronę Hiszpanii był to kult dany swojemu władcy i oddania swojemu państwu. Wiedział, że jego zadaniem jest bronić słabszych.

LEGENDA O ŚW. ALEKSYM z XVI w. z Syrii. Zapis tekstu pochodzi prawdopodobnie z 1454 roku. Bohater legendy jedyny potomek książęcego rzymskiego rodu już w dzieciństwie i wcześniej młodości przewyższał cnotami chrześcijańskimi swych rodziców. Poślubiwszy zgodnie z wolą ojca Ełframidę królewnę przyrzekł dochować czystość ( od niej wymagał tego samego) i w noc poślubną za pozwoleniem oblubienicy pożucił potajemnie rodzinny dom. Rozdał swe bogactwa biednym i wybrał dolę bezdomnego tułacza, ascety i żebraka. Praktykowane przez niego umartwienia były tak skrajne, że interweniowanie w jego obronie sama matka boska ( schodziła z obrazu i kazała wpuszczać go do kościoła podczas mrozów). Unikając rozgłosu Aleksy zmieniał miejsca pobytu do póty do póki zrządzeniem losu nie trafił ponownie do ojcowskiego domu. Tam nierozpoznany, przezrodzinę, szykanowany przez służbę spędził przez szesnaście lat pokorny żywot żebraka dopiero chwalebna śmierć Aleksego odsłoniła tajemnice jego życia i pochodzenia. O tym, kim był dowiedziano się z listu, który znaleziono w jego zaciśniętej dłoni. Inne cuda związane ze św. Aleksym same dzwony dzwoniły, gdy zmarł, tylko dziecko wiedziało, dlaczego, ciało ma moc uzdrawiającą, list z dłoni Aleksego mogła wyciągnąć tylko jego żona, bo była dziewicą.

BOGURODZICA - najstarsza pieśń Polska religijna i rycerska. *Liryczna pieśń o charakterze religijnym, wzorowana na hymnach grecko- bizantyjskich *Wyraża prośbę ludzi adresową do Chrystusa za pośrednictwem Matki Bożej i Jana Chrzciciela *Wyraża marzenia charakterystyczne dla średniowiecznych ideałów 1.Na świecie zbożny pobyt

2.Po żywocie rajski przebyt *Język pieśni jest zwięzły ale krasomówczy *Należy do pieśni ojczystych.

Polskie rycerstwo śpiewało ją pod Grunwaldem i Warną ( był to nieoficjalny hymn polski) *Kompozycja i jego intelektualny charakter przypomnin porządek naukowego traktatu godzącego prawa i rozum *Wiersz średniowieczny tak zwany zdaniowo — rymowy ( występuje rym zewnętrzny i wewnętrzny) *Autor otacza kultem Maryję (początek utworu to pochwała najświętszej Maryi Panny) “ Bogu rodzica dziewica,Bogiem Sławien Maryja” *Maryja jest w pieśni ludzką orędowniczką u Boga *Występuje deesis ( trójcy osób): 1.Matka Boża 2.Chrystus 3.Jan Chrzciciel. Matka Boża i Jan Chrzciciel to pośrednicy między Bogiem i ludźmi *Archaizmy leksykalne: Bogu rodzica, Bożyc, dziela, zwolona, zbożny *Archaizmy fonetyczne: sławiena, zwolena (później sławiona i zwolona ) *Archaizmy fleksyjne: raczy, zyszmy, spuści (później racz) *Archaizmy składniowe: twego dzieła (później dla twego dzieła)

“Dzieje Tristiana i Izoldy” (Bedier)

*Romans staro francuski opracowany w wielu wersjach *Utwór należy do cyklu fabuł Bretańskich , które wspierały się na bardzo starych legendach i mitach pochodzenia celtyckiego *Dramat uczuć i konflikt między honorem a miłością * .Tristian i Izolda - za sprawą wypitego przypadkiem czarodziejskiego napoju i połączyło ich uczucie. Stało się ono przyczyną tragicznego rozdarcia Bohaterów:, Izolda to żona króla Marka—pana i wuja Tristiana. Bohaterowi jako rycerzowi honor nakazywał dotrzymania wierności swojemu władcy. Zakochani skazani na ciągły bul i cierpienie, jaki daje nie dozwolona miłość, nie mogli żyć razem, ale i nie mogli żyć oddzielnie. Na zawsze połączyła ich dopiero śmierć. Miłość ukazana w utworze jest silniejsza od woli, rozum, konwenansów, a nawet od śmierci.

“ODPRAWA POSŁÓW GRECKICH” (J. Kochanowski)

Została napisana, w 1565 - 1566 czyli wiek XVI. Jedyna w Polsce oryginalna tragedia renesansowa w duchu antycznym.-Dzieli się ona na: 1.episodia 2.stasima Przypomina klasyczną tragedię grecką, czyli zachowuje zasadę trzech jedności. *Tragedia moralna lub moralno polityczna, w której klęska troi jest karą za grzech syna królewskiego i zbrodnię pogwałcenia św. Praw gościnności. *Postacie: Kasandry i Mądrego reprezentującego cnoty obywatelskie Antenora oraz Heleny, Parysa i krótko wzrocznego Priama uwidoczniają los narodu, który zapłaci za winy władców. *Problem moralny wojny i pokoju *Składa się z 5 aktów W prologu Antenor szkicuje sytuację przed odprawą posłów i zapowiada intrygi Parysa usiłującego pozyskać zwolenników. Epizod pierwszy działanie Parysa, chęć zjednoczenia sobie Antenora . Epizod drugi rozmowa Heleny z opiekunką. Epizod trzeci obrady dotyczące tego, jaką odprawę dać posłom Epizod czwarty groźby Ulissesa ( posła greckiego) Epizod piąty rozmowa Antenora z Priamem; przerwana proroctwem Kasandry o upadku troi.

“ MAGBET”(szekspir) Wiek XVI Szkocja AKT I Trzy czarownice oznajmują przepowiednią dotyczącą dwóch Szkockich wodzów. Jeden z nich Magbet ma zostać ogłoszony panem Kowoloru i w końcu królem Szkocji. Drugi - Banko ( przyjaciel Magbeta ) będzie obdarzony potomstwem, które z niego będzie królem. Banko podchodzi do przepowiedni z dystansem. Natomiast Magbet zaczyna snuć plany. Przybyli żołnierze witają Magbeta zwracając się do niego jako do pana Glanis i pana Kawdoru. Po spełnieniu się pierwszej części przepowiedni, Magbet myśli o zabójstwie króla żeby przyśpieszyć drugą część przepowiedni, ale boi się swej myśli. Pisze list do Lejdi Magbet w którym to liście zawiadamia ją o przepowiedni i planuje zbrodnię ( król Szwecji ma gościć w ich zamku), żona wie o tym, że on pragnie tej władzy ale też się boi AKT II Lejdi Magbet przekonuje męża do swego planu, po uczcie król Dunkę udaje się na spoczynek do swojej komnaty. Magbet zabija Dunkana i jego dwóch strażników ( jest przerażony) a Lejdi Magbet brudzi strażników krwią zabitego króla. Na dwór Magbeta przybywa dwóch synów króla Malkolma i Danalbejn. Żadne podejrzenia nie padają na Magbeta. AKT III Magbet pozbywa się wyrzutów sumienia, nie mówiąc nic żonie postanawia zabić Banka (światka przepowiedni). Wyrzuty sumienia powracają, gdy podczas uczty ukazuje się duch Banka. Lejdi Magbet tłumaczy dziwne zachowanie męża chorobą i niedyspozycją. AKT IV Magbet spotyka czarownice, które mówią mu, że nie musi się niczego obawiać, będzie tak długo bezpieczny do póki las nie podejdzie pod jego zamek, a zabity może być tylko z ręki tego, który nie narodził się z niewiasty. Magbet uspakaja się. Magbet zabija Lejdi Magdów i jej syn i słudzy, przeklinają Magbeta. AKT V Wyrzuty sumienia doprowadzają, Lejdi Magbet do obłędu w wyniku, którego umiera. Zamaskowane gałęźmi drzew królewskie wojska podchodzą pod zamek. Ale Magbet nie zwraca na to uwagi. Dochodzi do walki, w której ginie Magbet ginie z ręki Magdów a królem Szkocji zostaje Malkolm syn Dunkana. Podsumowanie Magbet jest mordercą i królobujcą. Zabił goszczącego w jego progach króla Dunkana. Zabijał dalej, aby ukryć swoją zbrodnię. Magbet to tyran żądny władzy. Machiną zła, choć nie do końca jest to powiedziane są siły nadprzyrodzone, potem już zło, wywoływało kolejne zło. W finale, Magbet i jego żona giną, wiedzmy symbolizują zło istniejące w świecie nie tylko to istniejące w człowieku. W psychice, Magbeta toczy się ciągła walka między dobrem a złem, czy też zbrodnią a czystym sumieniem. Magbet łatwo

ulega wpływom jest podatny na sugestie ( wiedzmy, Lejdi Makbet). Zbrodnia pociąga za sobą kolejne zabójstwa. W końcu Magbet traci kontrolę nad swoimi czynami;

*Strach rodzi agresję *Wspólnie popełnione zło niszczy miłość *Człowiek nie zna siebie ( Magbet nie sądził, że z wiernego rycerza stanie się zabójcą, natomiast Lejdi Magbet sądziła, że jest silniejsza). *Zło będzie ukarane. Strach przed tyranią i brak protestów to również zło ( Magbet bardzo powstrzymał się, Banko milczał, bo myślał, że przepowiednia i dla niego się spełni.

“ŚWIĘTOSZEK” - Moliera Molier największy komediopisarz francuski. Studiował prawo w Orleanie. Stworzył wyrazisty typ komedii klasycznej, wyrażający prawdy psychologiczne, obyczajowe i społeczne. Bohater „Świętoszka” Tartuffe stał się symbolem świętoszkowatej obłudy, odpowiedniego dla ówczesnych czasów. Rodzaj działań i przeżyć postaci oskarżycielsko demaskowały hierarchie społeczną, duchowieństwo. Autor moralista zrezygnował w świętoszku z przesadnego komizmu.

Akcja utworu rozgrywa się w Paryżu, w domu Orgona w czasach współczesnych Morierowi. Tartuffe, czyli tytułowy świętoszek to mężczyzna o dużym osobistym uroku, tajemniczy pan w średnim wieku, opowiadający o swym szlacheckim pochodzeniu, jego błyskotliwe elokwencje i tupet, jaki miał są w stanie oczarować nie jednego naiwnego człowieka. Swą przebiegłość i bezwzględność oraz chytre plany w dążeniu do skrywa pod płaszczykiem obłudy, fałszywej pobożności, zwykły oszust, ale bardzo inteligentny.

Orgon to przeciętny, ograniczony mężczyzna, pobożny aż do dewocji, naiwny, nie umiejący rozsądnie ocenić ludzi ani sytuacji. Daje się nabrać na oszustwo świętoszka uważając go za pobożnego. Komedia ta niesie ostrzeżenie przed wszelkiego rodzaju fałszywymi prorokami lub przyjaciółmi, którzy oszustwem i obłudą zyskują sobie nasze zaufanie i względy a pragną nas jedynie wykorzystać i zniszczyć. Oszuści byli, są i będą zawsze i wszędzie, żerując na naiwności, łatwowierności i głupocie ludzkiej. Morier ostrzega także przed naiwnością, ale piętnuje pozorną pobożność na pokaz.

„ŻONA MODNA” (I. Krasicki)

Satyra ta została napisana w formie dialogu, którego główną część stanowi opowiadanie „pana Pietra” o swojej niedawno poślubionej małżonce, a właściwie użalanie się na swoje niefortunne małżeństwo. Szlachcic w śród wad swojej żony wymienia to, że: 1 była wychowana w mieście 2 jej chęć do ciągłych towarzyskich spotkań 3 pragnienie ciągłej adoracji i flirtów

Wkrótce okazuje się, że małżonkowie nie dobrali się pod względem przyzwyczajeń i upodobań. Chłodnej żonce wychowanej na cudzoziemskich wzorach nie podobało się jej prawie nic w tradycyjnym szlacheckim dworku. Chcąc dostosować go do swoich upodobań zatrudniła nowych służących Francuzów (starą służbę zwolniła), rozpoczęła konieczną jej zdaniem przebudowę domu i ogrodu. Wszystkie te zmiany kosztowały ogromne sumy pieniędzy, a po ich ukończeniu modna dama zaczęła spraszać na przyjęcia i bale swoich przyjaciół z Warszawy. W tej satyrze Krasicki piętnuje polską modę, czyli nadmierną fascynacje cudzoziemszczyzną, próżność i skłonności do zbytków, a także brak dbałości o kultywowanie narodowych tradycji.

„MONACHOMACHIA”- wojna mnichów (I.Krasicki)

Jest to poemat heroikomiczny, czyli forma parodii poematu heroicznego, czyli eposu. Efekt komiczny uzyskiwany jest przez zestawienie podniosłego stylu, charakterystycznego dla eposu z błahą treścią (ośmieszenie dotyczy treści nie formy).

TREŚĆ W mieście, w którym … „ trzy karczmy, bram cztery ułomki, klasztorów dziesięć i gdzieniegdzie domki” życie toczyło się leniwie, aż pewnego dnia „jędza niezgody” pojawiła się nad miastem i spokojne do tej pory zakony zapragnęły rywalizacji. Bracia Dominikanie wyzwali na pojedynek uczoną dysputę Karmelitów. Zakonnicy do tej pory niewiele czasu spędzali w klasztornej bibliotece. Częściej można ich było zobaczyć przy pełnym kuflu czy posiłku. Dysputa wykraczała jednak poza ich możliwości, nie mogli się porozumieć. Refektarz (jadalnia klasztorna), w którym prowadzono dysputę szybko przemieniło się w pole bitwy, gdzie zamiast rzeczowych argumentów latały kufle, talerze i ciężkie książki „jeden drugiego rani i kaleczy lecą sandały i trebki i pasy wrzawa powszechna przeraża i głuszy”. Dopiero gdy nakazano przynieść „Virturu gloriosum”, czyli sławny puchar, dzban nad dzbany mnisi krzyknęli „zgoda” (puchar nie kojarzył się mnichom z Eucharystią tylko z wódkom).

Krasicki piętnuje wady stanu duchownego, dowodząc, że wielu zakonników prowadzi życie niezgodne z głoszonymi przez nich zasadami. Krasicki szydzi z lenistwa mnichów, którzy odzwyczajeni od pracy śpią do południa, ośmiesza także ich zacofanie umysłowe i ciasnotę horyzontów myślowych. Książek potrafią używać tylko jako narzędzia walki. Szczególnie ostro autor krytykuje rozpowszechnienie wśród duchowieństwa pijaństwa. Stara się uświadomić czytelnikom, że zewnętrzne oznaki pobożności takie jak habit, przynależność, nie świadczą o niczym.

„POWRUT POSŁA”- Niemcewicz 1.Podkomorzy - Sarmata oświecony, urzędnik ziemski wyraża poglądy stronnictwa patriotycznego. Jest człowiekiem honoru, dbającym o zachowanie ciągłości tradycji. Edukacja jest dla niego ważnym elementem wychowania. Uważa, że od cudzoziemców młodzi powinni uczyć się cnót a nie bezkrytycznie naśladować obce obyczaje. Ostro krytykuje upadek tradycji i obyczajów szlacheckich, które doprowadziły kraj do anarchii i spowodowały kryzys samorządności. Ideałem kobiety dla Podkomorzego jest jego żona oraz kobiety: „ co żyją skromnie, kraj swój nad wszystko kochają, obywatelskie cnoty w swoich synów wpajają”. Najwyżej ceni dobro publiczne. Jest przeciwnikiem liberum veto i wolnej elekcji, nadaje wolność podległym chłopom. Starosta - to Sarmata nieoświecony, czyli typowy Sarmata jest materialistą, rozgadany, kłótliwy i zrzędliwy. Jego długie wymowy to same frazesy i puste słowa. Poglądy polityczne gadulskiego świadczą o zacofaniu umysłowym i są wyrazem przesadnego konserwatyzmu. Na temat toczącej się wojny Rosji i Austrii przeciwko Turcji wypowiada nonsensowne uwagi. Jego przewidywania polityczne świadczą o nieznajomości stosunków politycznych. Równie naiwne i kompromitujące są jego poglądy na temat sojuszu Polski z innymi krajami: „ Polska się nigdy z nikim łączyć nie powinna a jeżeli koniecznie o przymierze chodzi, niech się z dalekimi łączy co jej nie zaszkodzi z Hiszpanią, Portugalią nawet z Ameryką”. Jest typowym pieniaczem, kłótliwy, chciwy, zwolennik stronnictwa konserwatywnego, jest zwolennikiem liberum veto, popiera wolną elekcję, stoi na straży „złotej wolności” szlacheckiej.Postać szarmanckiego jest zaprzeczeniem wszystkich staropolskich cnót ziemiańskich:

*honoru *uczciwości *patriotyzmu *szacunku dla kobiet.

Jest kosmopolitą czuje się obywatelem świata jest łowcą posagów lubi podróże, był we Francji, ale nie interesował się polityką ( był we Francji w czasie rewolucji). Interesował się natomiast modą i salonami. Śmieje się z Walerego, że zawraca sobie głowę polityką jest cyniczny i wyraźnie potępiony przez autora. Starościna - sentymentalna dama modna, naiwna, ale dobrego serca. Cudzoziemka we własnym kraju - dlatego, że mówi łamaną polszczyzną, tłumaczy zwroty francuskie na polski „głowa źle mi robiła”. Hipochondryczka, uwielbia spacery po ogrodzie nocą, czyta romanse i marzy o wielkiej miłości.

BYJRON „GIAUR” XVII w. Grecja podbita przez Turków

Giaur - wenecjanin, który zakochał się Leili - jednej z żon Hassana. Gdy Hassan ukarał Lejlę śmiercią za niewierność, Giaur zabił go. Giaur jest postacią tajemniczą, charakteryzuje go bunt. Jest to wyraźnie widoczne podczas pobytu bohatera w klasztorze - nie przestrzega reguł życia klasztornego, nie

oddaje trzci Bogu. Jego zachowanie niewymowne cierpienie i rozpacz. Tuż przed śmiercią bohater decyduje się wyznać historię swej nieszczęśliwej miłości i zbrodnię. Nazwiska i pochodzenia nie zdradza aż do końca i nie żałuje za grzechy. „choć moje życie zda się tak zbrodnicze… gdybym mógł odżyć żył bym tak jak żyłem” Giaur ma poczucie wyższości „Zna swą wyższość i pokazać umie”. Jest typowym bohaterem Bajronicznym, którego podstawową cechą jest bunt wobec norm obyczajowych i moralnych, a także i niezależność, duma, aktywność, odwaga, skłonność do podejmowania ryzyka i ostatecznych rozwiązań, samotność, konflikt wewnętrzny i silna namiętność. *jest aktywny, uważa, że trzeba żyć intensywnie *jest indywidualistą, bo skłócony ze światem *jest zbuntowany, bo przeciwstawia się wszelkiego rodzaju nakazom, zakazom *jest typem samotnika

*jest zdolny do bardzo silnej miłości i namiętności, jest czuły i tkliwy Ekstremalizm *potrafi być bardzo mściwy i okrutny uczuciowy *nie potrafi być pokorny, brak w nim skruchy za grzechy *jest silny wewnętrznie i odważny *jest egocentrykiem, przejmuje się tylko swoimi potrzebami

„ŚWITEŹ” ( Akcja utworu rozgrywa się w średniowieczu. Utwór rozpoczyna się opisem jeziora Świteź, nad którym według wierzeń miejscowych straszy. Z jego wód słychać odgłosy bitwy o nieznane miasto. Miejscowy szlachcic postanawia zbadać tajemnice Świtezi i wysyła nad nią ludzi, którzy mają dowiedzieć się co powoduje te hałasy. Podczas poszukiwań z jeziora wychodzi dziewczyna. Opowiada historię miasta, które pozostawione bez obrony zostaje zaatakowane przez Nowogródek. Ludność grodu błaga Boga o oszczędzenie im hańby. Dzięki temu miasto zamienia się w jezioro, a ludzie w kwiaty porastające brzeg. Rusi, którzy przybrali kwiatami swoje zbroje i zanurzyli ręce w wodzie natychmiast umarli. Pozostali widząc to szybko uciekli. Po zakończeniu opowieści zjawa znika we zburzonym jeziorze, a ci, którzy chcieli poznać tajemnice jeziora tylko dlatego uszli z życiem , że ich pracę poświęcił ksiądz.

„ŚWITEZIANKA” Jest to historia miłości dwojga ludzi: tajemniczej dziewczyny, o której narrator nic nie wie, oraz młodego chłopca, będącego strzelcem w tutejszym borze. Młody myśliwy spotyka się z młodą dziewczyną nad brzegiem jeziora Świteź. Strzelec składa dziewczynie miłosne przysięgi, chce ją poślubić. Gdy dziewczyna wyraża obawę co do stałości uczuć mężczyzny, młodzieniec przysięga jej wierność kląć się na wszystkie świętości. Dziewczyna ostrzega młodzieńca przed złamaniem przysięgi i zostawia go samego. Strzelec błąkając się po lesie spotyka nimfę wodną wynurzającą się z głębi jeziora. Nimfa kusi strzelca, który w końcu ulega namową. Gdy jest na środku jeziora rozpoznaje w kobiecie swą ukochaną. Dziewczyna wypomina mu wiarołomstwo i zapowiada karę. Dusza młodzieńca zostaje zaklęta w drzewo, modrzew stojący nad brzegiem jeziora, jęczący z żalu za utraconą miłością i szczęściem. Przekonanie o nieuchronnej każe, jaką muszą ponieść wszyscy którzy łamią swe przysięgi

„kto przysięgę naruszy, ach biada jemu, za życia biada! i biada jego złej duszy”

„LILIE” Żona czeka na męża powracającego wraz z dwoma braćmi z długiej wyprawy. Mąż chcąc szybciej spotkać żonę, wyprzedza braci i pierwszy dociera do domu gdzie zostaje zabity przez swoją żonę. Popełnia tę zbrodnię ponieważ boi się kary za zdradę „zbrodnia to nie słychana , pani zabija pana”

Kobieta grzebie męża w gaju i sadzi na jego mogile lilie, natomiast przed przybyłymi braćmi udaje, że czeka na powrót męża. Po popełnieniu zbrodni udaje się do starego świętobliwego pustelnika. Opowiada mu o zbrodni prosząc jednocześnie o pokutę. Powiedziała, że nie żałuje swoich czynów ale boi się kary. Pustelnik boleje nad zatwardziałością serca kobiety, i mówi jej, że tylko mąż może wydać karę, a on przeciesz nie żyje. Bracia zabitego organizują poszukiwania, lecz one nie dają żadnych efektów. Po upływie roku bracia, zaczynają ubiegać się o rękę bratowej. Kobieta nie wiedząc, którego ma wybrać udaje się do pustelnika, starzec radzi jej by okazała skruchę wówczas bóg wybaczy jej winy i wskrzesi jej męża. Kobieta stwierdza, że jest już na to za późno. Pustelnik zatem radzi by kazała obu braciom upleść wianki z zebranych przez siebie kwiatków. Następnie mieli je położyć w dniu ślubu na ołtarzu i ten którego wianek wybierze zostanie jej mężem. Tak też się stało. Jednak gdy kobieta wybrała jeden wianek rozgrzała wielka kłótnia między braćmi. Nagle ukazuje się duch zabitego (wianki zostały uplecione z lilii z jego grobu). Wszyscy grzesznicy zostali ukarani, cała kaplica zapada się pod ziemię. „niema zbrodni bez kary”.

„DZIADY CZ.II” Motto z Hamleta: „Są rzeczy na niebie i na ziemi, o których się nie śniło waszym filozofom” „Dziady” to nazwa uroczystości obchodzonych na pamiątkę dziadów, czyli zmarłych przodków, między pospólstwem w wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandii. Odbywało się to potajemnie w kaplicach lub pustych domach niedaleko cmentarza. Towarzyszyła temu obrzędowi uczta z rozmaitego jadła, trunków, owoców oraz wywoływanie dusz nieboszczyków. Istotą uroczystości było udzielanie pomocy duszom uwięzionym w czyścu. Misterium temu przewidział Guślarz ( wcześniej Koźlarz bo uczta „kozła”) I w pierwszej części pojawiają się duchy lekkie - Józia i Rózi. Droga do nieba jest dla nich zamknięta, ponieważ nie zaznały w swoim życiu nawet o drobinę cierpienia. Pojawiając się na ziemi proszą o ziarnko gorczycy, ponieważ „według Bożego rozkazu, kto nie doznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie”. II pojawiają się duchy ciężkie - duch pana, właściciela wsi. Duch pana pokutuje za okrucieństwo, chciwość i chytrość jakie okazał swym sługom. Morzył ich głodem, a teraz sam cierpi głód. Prosi Guślarza o odrobinę jedzenia i napoju. Jednak gdy zaczyna jeść pojawiają się ptaki nocne, które wydziobują całe jedzenie. Ptaki te to jego słudzy. Od stada oddziela się kruk i opowiada historię swojego życia. Za życia był biedakiem. Po trzy dniowej głodówce zakradł się do pańskiego sadu i zjadł jabłko, za co został ukarany chłostą, która doprowadziła do śmierci biednego kmiecia. Potem głos zabiera sowa. Za życia była biedną wdową obarczona małym dzieckiem i chorą matką. Gdy w wieczór wigilijny przyszła do pana prosić o jałmużnę została wyrzucona za bramę. Nie miała gdzie spędzić nocy i zamarzła. „Kto nie był za życia człowiekiem, temu człowiek nic nie pomoże” III Duchy średnie - duch Zosi.

Dziewczyna zmarła mając 19 lat. Za życia była najpiękniejszą panną we wsi, ale nie chciała wyjść za mąż i drwiła sobie ze wszystkich zalotników. Przez swoje zachowanie nie zaznała „troski, ani prawdziwego szczęścia” i została za to ukarana i choć swobodnie unosiła się między niebem a ziemią, to jednak nigdy: „ani wzbić się pod niebiosa, ani ziemi dotknąć nie może”, mówi , że tak cierpieć będzie ponieważ: „kto nie dotknął ziemi ni razu, ten nigdy nie może być w niebie”

IV Upiór ze skrwawioną piersią.( Gustaw, który pomimo za klinań nie wypowiada ani słowa i nie chce zniknąć). Tylko wpatruje się w oczy młodej pasterki, która również nie odpowiada na pytania Guślarza. W reszcie Guślarz nakazuje wyprowadzić pasterkę z kaplicy. W ślad za nią podąża nieme widmo. LUDNOŚĆ: 1.przekonanie o istnieniu świata niematerialnego 2.ludowe pojmowaniu moralności, za każdy grzech nie uchronnie przyjdzie surowa kara. Czystość i jasność pojęć moralnych ludzi prostych. 3.Czerpanie tematów z folkloru ludowego ( Legendy, podania, tradycje przekazywane ustnie) 4.Obecność bohatera ludowego ( karusia, strzelec z boru) 5.Stosowanie prostego języka. 6.Obecność fantastyki baśniowej.

DZIADY CZ. IV Na pisana w Kownie lata 1821 - 1822.

Akcja utworu zamyka się w trzech godzinach, a a rozgrywa się wieczorem o 21:00 “dopiero co po wieczerzy” w Zaduszki w mieszkaniu Greckokatolickiego księdza.

1 Do domu księdza, który właśnie miał przystąpić wraz z dziećmi do modlitwy, przybywa dziwacznie ubrany pustelnik.

2 Kiedy ksiądz wychodzi, by przygotować przybyszowi posiłek, dzieci zaczynają naśmiewać się z pustelnika i ten jednak napomina je, że może je za to spotkać kara boska. 3 Pustelnik okazuje zainteresowanie książkami znajdującymi się w szafie i wspominając dzieła Goethego - gwałtownie przeklina książki, które złamały mu życie poprzez wpajanie romantycznych ideałów miłosnych (były to książki zbójeckie)4 Na pytanie: od jak dawna tak cierpi? Gość wspomina o przyjacielu pozostawionym na zewnątrz. Po chwili wraca, ciągnąc za sobą gałąź jodły i przedstawia ją jako swojego przyjaciela. 5 Nazywa jodłę - Cyprysem. Zaczyna wspominać ostatnie spotkanie z ukochaną dziewczyną, w czasie którego oznajmił dziewczynie, że musi wyjechać. Panna słysząc to wyznanie przegnała się i uciekła. Próbuje namalować, przedstawić księdzu rozkosz pocałunków ukochanej. 6 Na zarzut, że nic nie rozumie, bo nigdy nic takiego nie zaznał. Ksiądz odpowiada, że miał żonę i dwoje dzieci. Umarli oni przedwcześnie, a on pozostał sam na świecie (Gustaw mu nie współczuje) 7 Pustelnik mówi, że są trzy rodzaje śmierci:*śmierć ciała*rozdzielenie dwojga kochanków*śmierć wieczna, potępienie. Ta druga dotknęła niegdyś Pustelnika. (PIERWSZA GODZINA) 1 Zegar wybija godzinę dziesiątą. Gaśnie jedna ze świec ustawionych na stole. Po chwili daje się poznać jako Gustaw - dawny umiłowany uczeń księdza. Pustelnik oskarża księdza: „Ty mnie zabiłeś - ty mnie nauczyłeś czytać, W pięknych księgach i pięknym przyrodzeniu czytać! Ty dla mnie ziemię piekłem zrobiłeś … i rajem! A to jest tylko ziemia!” 2 Gustaw wróciwszy po latach zastał swój dom smutny i opuszczony. Opowiada o swoim dzieciństwie. Dowiedział się, że jego ukochana zapomniała o nim; nie dawno wyszła za mąż za kogoś innego; co gorsza zaślepiła ją chciwość. 3 Początkowo ma zamiar zabić dziewczynę lecz uświadamia sobie, że nic mu nie obiecywała. Wpada w coraz większą rozpacz i obłąkanie; w końcu wbija sobie sztylet we własną pierś ( DRUGA GODZINA) 11.Zegar wybija godzinę jedenastą. Gaśnie druga świeca. Ksiądz jest przerażony. Gustaw uspakaja Go. 12.Gustaw pyta księdza dlaczego kościół likwiduje zwyczaj obchodzenia “Dziadów”. Duchowny tłumaczy, że tradycja ta sięga czasów pogańskich. Gustaw oskarża go o brak wiary w życie pozagrobowe. Ksiądz orientuje się wreszcie, że gość jest upiorem. 13.Gustaw określa stan w którym się znajduje “…Kto znalazł drugą swojej połówkę istoty, Kto nad śeieckirgo życiem wylatując krańce, Duszą i sercem gubi się w kochance…” Stwierdza, że dopiero po śmierci swojej ukochanej, będzie mógł opuścić ziemię i podążyć za nią. 14.w momencie gdy zegar wybija 24°° wypowiada słowa “… według bożego rozkazu, kto za życia choć raz był w niebie, ten po śmierci nie trafi odraz” (GODZINA TRZECIA) I godzina - miłości II godzina - rozpaczy III godzina - godzina przestrogi GUSTAW: 1.Człowiek, dla którego miłość, to najważniejsza wartość w życiu; jest zdolny do głębokiej miłości 2.Jest indywidualistą, nie zgadza się z pustą rzeczywistością. 3.Jest bardzo wrażliwy ( jego ulubione utwory mają na niego ogromny wpływ) 4.Często ulega tak zwanym huśtawką humorów. Od gniewu, nienawiści po żal 5.Nie jest postacią realistyczną, jest widmem, byłym uczniem księdza 6.Doświadczenie życiowe doprowadziły go do szaleństwa które spowodowało, że oddali się od ludzi odizolował od społeczeństwa Miłość romantyczna - poczucie mistycznej (duchowej) jedności z ukochano, miłość która sprawia, że Gustaw “za życia był w niebie” do głębokiego prawdziwego spełnienia miłości między dwojgiem ludzi nie może dojść za ich życia, tylko po śmierci. Taka miłość bywa za wielka i gdy się ktoś ubóstwia, to jest grzech i za to musi być kara.

SONETY KRYMSKIE - powstały pod wpływem wycieczki, jaką odbył Adam Mickiewicz na Krym w 1825r. Zostały opublikowane w Moskwie w 1826r. razem z sonetami Odeskimi.

“STEPY AKYTMAŃSKIE”

Sonet rozpoczyna się porównaniem rozległego, pełnego przestrzeni stepu do bezmiaru oceanu. Bezpośredni podmiot liryczny opisuje swoją podróż, przez akermański step. Autor opisuje bujne, pełne kwiatów stepowe łąki, przypominające mu fale morskie. kształt krzewów według autora podobne są do wysp koralowych. W dalszej części utworu zawarty jest opis zmierzchu, jak budzące się w bohaterze sonetu lęki, spowodowane zdezorientowaniem w terenie. Podmiot liryczny dociera nad Dniestr, gdzie przysłuchuje się ogromnej ciszy. Autor słyszy jak “motyl kołysze się w trawie”; ”ciągnące żurawie”. Cisza budzi w nim strach. Z założenia sonetu wynika, że główny bohater podróżnik jest osobą samotną, nie posiadającą bliskich. Sonet przepełniony jest metaforami i przenośniami np. “Wypłynąłem na suchego przestwór oceanów”; “Wóz rzuca się w zieloności i jak łódka brodzi” Sonet dzieli się na dwie części opisową i refleksyjną. Zawiera 14 wersów i na 4 strofy i budowę ABBA.

“BAKCZYSARAJ” Sonet ten stanowi okres przemijania tego, co ludzie uważali kiedyś za wielkie wartości. Mickiewicz pisze o dawnej tętniącym życiem, miłością, potęgą i bogactwem pałacu i obecnej jego ruinie. Opisuje kolorowe okna, które czasem zarosły roślinnością; jak i fontannę, która jako jedyna przetrwała; przezwyciężyła niszczącą siłę natury. “W środku sali wycięte z marmuru naczynie; To fontanna haremu, dotąd stoi cała I perłowe łzy sącząc woła przez pustynię …” Sonet ma na celu uświadomienie odbiorcy, że wszystko co jest dziełem człowieka przemija, zaś natura jest wieczna. W “Bakczysaraju” zawarte są: Przenośnie np. “Zmiatane czołem baszów ganki i przedsienia” Epitety np. “okien różno farbnych”, “głuche ściany i sklepienia”, “perłowe łzy” Antytezy np. “jeszcze wielka już pusta girajów dziedzina”.

Motyw pielgrzyma - w literaturze Romantycznej motyw ten realizuje się w sonetach krymskich na dwóch płaszczyznach: 1.dosłownej - poeta relacjonuje to co widział podczas podróży na Kreml, opisuje krajobrazy, zabytki. 2.Przenośnej - poeta odbywa podróż w głąb siebie, swoich uczuć i myśli, snuje refleksje na temat miłosnego życia oraz życia w ogóle “ W bogu historii kultury”. Odbywa także podróż myślą do kraju rodzinnego - Litwy.

DZIADY CZ.III SCENY: scena I - więzienie- realistyczna scena II - wielka improwizacja - fantastyczna scena III - egzorcyzmy - fantastyczna scena IV - dom wiejski pod Lwowem ( widzenie Ewy) - fantastyczna scena V - (widzenie ks. Piotra) cela ks. Piotra - fantastyczna scena VI - sen senatora ( widzenie senatora) - fantastyczna scena VII - salon warszawski - realistyczna scena VIII - Pan senator (bal u senatora) - realistyczna scena IX - noc dziadów - fantastyczna

USTĘP I - na temat Rosji USTĘP II i wiersz do przyjaciół Moskali Więźniowie buntuje się przeciwko zaborcy. Opowiadają różne historie, śpiewają piosenki na temat bohaterskich czynów, które wyzwalają w nich uczucia patriotyczne. Sobolewski spisuje i opisuje obraz, którego był świadkiem w czasie powrotu z przesłuchania. Widział, jak wywożono kibitkami dwudziestu studentów Żmudzkich. Wszyscy byli skłuci łańcuchami i mieli ogolone głowy. Najmłodszy z nich miał ok. 10 lat i nie mógł udźwignąć swojego łańcucha, jednak nadzorujący transport stwierdził, że waga łańcucha jest przepisowa i nie pozwolił ulżyć biedakowi.Mówi o tym, że Rosjanie skazują się na niepowodzenie, ponieważ nie są wstanie „ Myśli boga oszukać”. Uważa, że działania Rosjan, obudzą w Polakach chęć walki przeciwko zaborcą. Niektórzy wątpią w dobroć Boga i jego sprawiedliwość. Konrad również wątpi. Zaczyna mówić o zemście na Carze. PROLOG : W celi Wileńskiego klasztoru Bazylianów przerobionego na więzienie jeden z więźniów przechodzi mistyczną metamorfozę i pisze po łacinie na murze: „Tu umarł Gustaw - tu narodził się Konrad” SCENA I Scena więzienna. W wieczór wigilijny w celi Konrada zbierają się więźniowie za zgodą przekupionego

strażnika. Są tu: Żegota, Jan Sobolewski, ks. Lwowicz, Frejent i inni. Rozmawiają o represjach carskich i beznadziejnej sytuacji więźniów. „Bronić się daremnie - i śledztwo, i sąd cały toczy się tajemnie; nikomu nie powiedzą, za co oskarżony, ten, co nas skarży, naszej ma słuchać obrony, on gwałtem chce nas skarać - nie unikniemy kary”. Jan Sobolewski opowiada wrażenia z miasta, gdyż był dzisiaj wieziony na przesłuchanie. Widział 10 letnie dzieci zakute w łańcuchy i wywożone na Sybir. Pod wrażeniem tych rozmów Konrad popada w stan silnego napięcia psychicznego. Śpiewa buntowniczą pieśń z wymownym refrenem: „Tak! Zemsta! Zemsta! Zemsta na wroga Z bogiem i choćby mimo boga! „ Wygłasza tak zwaną „małą improwizację” - czuje, że wznosi się niby orzeł w przestworzach, między proroki, żeby ujrzeć przyszłe losy świata, ale widok zasłania mu olbrzymi kruk. Nadchodzi zmiana warty, więźniowie uciekają do swoich cel zostawiają Konrada samego. SCENA II Wielka improwizacja - Konrad wygłasza wielki monolog. Jest poetą - czuje w sobie ogromną siłę kreacyjną i wznosi się do boga aby mu wydrzeć „rząd dusz” i poprowadzić naród ku szczęściu. „Chcę ten naród uszczęśliwić, chcę nim cały świat zbawić”.Milczącemu bogu rzuca bluźnierstwa, za chwilę nazywa go carem, (słowo to wypowiada za niego diabeł), Konrad pada zemdlony. SCENA III Egzorcyzmy - do celi Konrada przybywa bernardyn, ks. Piotr, i odprawia egzorcyzmy, aby wypędzić z duszy udręczonego więźnia złe moce. Dwaj archaniołowi ustawiają się u Chrystusa za Konradem. SCENA IV Widzenie Ewy - w domu pod Lwowem Ewa modli się za Konrada, kochała bowiem jego poezję, przeżywa mistyczne uniesienie SCENA V Widzenie ks. Piotra - ks. Piotr ukorzywszy się przed bogiem doznaje widzenia: losy Polski przypominają męczeńską śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa (mesjasza). SCENA VI Sen senatora - w czasie snu senatora Nowosilcowa, dręczą diabły wizją, że wypadł z łask carskich SCENA VII Salon warszawski - zebrała się tutaj śmietanka towarzyska Warszawy: damy, literaci, oficerowie (tak zwane towarzystwo stolikowe), rozprawia po francusku o balach i wyraża żal, że Nowosilcowa musiał wyjechać z Warszawy. Drugą grupę kości stanowi patriotyczna młodzież Polska ( tak zwana towarzystwo przy drzwiach), omawiajaca sytuację polityczną w Polsce i na Litwie. Adolf opowiada zebranym historię Cichowskiego, więzionego przez 5 lat i doprowadzonego do choroby psychicznej. Temat wywołuje niechęć towarzystwa stolikowego, szczególnie literatów. SCENA VIII Bal u senatora - przed balem zjawia się w pałacu niewidoma pani Rollison z błaganiem o łaskę dla uwięzionego syna „On mnie żywił, ze swego szczupłego dochodu - ślepa, on był mnie okiem - panie, umrę z głodu.” Senator obiecuje pomoc, po czym za radom służalców - doktora i pelikana - każe otworzyć okno w celi młodego Rollisona, który zamroczony gorączką wyskakuje na bruk. Bal trwa - obserwujemy paradę popleczników, zdrajców i pochlebców zgromadzonych wokół Nowosilcowa oraz patriotyczną młodzież, której kazano się tu stawić. Bal zakłóca pani Rollison, która przeklina senatora za śmierć syna ( nie wie, że chłopak został tylko ranny) SCENA IX Noc dziadów - na cmentarzu kobieta i Guślarz. Widzą kibitki wywożące więźniów na Sybir. W jednej jest ten, który jako duch zjawił się kiedyś na obrzędzie dziadów w którym rozpoznajemy Konrada. Teraz ma piersi poranione przez nieprzyjaciół, a na czole ranę, którą sam sobie zadał. Kobieta krzyczy do boga, aby ten uleczył Konrada.PROBLEMATYKA Wśród wielkości i różnorodności kwestii podejmowanych przez Mickiewicza w tym dramacie możemy wyróżnić trzy: *martyrologia (dzieje narodu Polskiego) *stan społeczeństwa *próba odpowiedzi na pytania o przyszłe losy Polski. Dwie pierwsze przedstawia poeta w scenach realistycznych. Świadectwo społeczeństwu polskiemu wystawia na podstawie stosunku do zaborcy. Wyróżniamy tu dwie grupy: I. patriotyczna młodzież Polska ciemiężona w więzieniach, wywożona na Sybir, ale solidarna, gotowa do poświęceń i ofiar. Wielu z nich zginęło na zesłaniu. Są to osoby autentyczne, przyjaciele Mickiewicza z okresu Wileńsko-kowieńskiego. Mickiewicz posługuje się ich imionami i nazwiskami. II. organizacje stanowi arystokracja, modne towarzystwo Warszawy i wilna- kosmopolici, ugodowcy zabiegający o łaskę Nowosilcowa, zdolni do zdrady i donosicielstwa. Tu poeta posługuje się często postaciami rzeczywistymi np. w SCENIE VIII występuje doktor - był to ojczym Juliusza Słowackiego doktor Be'cu. Najtrafniejszą opinię o społeczeństwie wyraża Wysocki (Piotr Wysocki jako instruktor Szkoły Podchorążych, był organizatorem powstania listopadowego) w końcowej scenie salonu warszawskiego. Obrazy męczeństwa wyjawiają się z rozmów więźniów w scenie I. opowiadania Adolfa o Cichowskim w scenie VII i losy młodego Rollisona scena VIII. Trzecie zagadnienie czyli przyszłość narodu autor ujmuje w sceny wizyjno -symboliczne: 1. mała i wielka improwizacja 2. widzenie ks. Piotra. Pojawiają się w nich dwie istotne idee: Prometeizm - idea poświęcania się jednostki dla narodu lub ludzkości Mesjanizm - wyraża mistyczną wiarę w posłannictwo własnego narodu wysłanego przez Boga, do wypełniania zbawczej misji. KSIĄC PIOTR - w przeciwieństwie do zbuntowanego Konrada, przyjmuje postawę pokorną. Wyraża ufność w sprawiedliwość planów Bożych i rozumie, że cierpienie narodu wynika z Boskiej misji wyznaczonej Polsce - cierpieniem tym Polska odkupi grzechy świata. Idea mesjańska była nazbyt popularną w romantycznej filozofii i historii. Usiłowano bowiem odnaleźć logiczne uzasadnienie dla dziejów narodu, usiłowano nieść krzepiące pocieszenie po upadku powstania listopadowego oraz z wiarą w sens takiego ogromu cierpień. KONRAD - to postać wyjątkowa w całej literaturze Polskiej. W prologu przechodzi mistyczne przeobrażenie z oblubieńca kobiety ( Gustaw) oblubieńca ojczyzny (Konrad) na murze celi pisze znamienne słowa …. Są to imiona znane z wcześniejszych utworów Mickiewicza (z IV cz. Dziadów i Konrad Walenrod). Ta scena ma przekonać, że wobec nieszczęścia ojczyzny należy zrezygnować z celów jednostkowych i poświęcić się dobru ogólnemu. Konrad uważa, że jest poetą obdarzonym siłą kreatywną, która pozwala mu zmierzyć się z Bogiem, w poczuciu misji prometejskiej (ale jest w tych przedsięwzięciach był samotny z własnego wyboru). Chce uszczęśliwić naród ale bez narodu. Chce mu narzucić własną wizję szczęścia. Idea prometejska w wydaniu Konrada jest piękna, ale niedorzeczna. Konrad jest wielkim patriotą przed, którym należy chylić czoło, ale grzeszy pychą wynikającą z własnej wyjątkowości. W ostatniej scenie widzimy go z raną na czole to rana grzechu pychy, która pchnęła Konrada do buntu i bluźnierstw przeciwko Bogu. Postaci Konrada przeciwstawiony jest ks. Piotr, który z pokorą przyjmuje wyroki Boskie, rozumiejąc ukryty w nich sens. Nasz naród jak lawa, z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi. Plwajmy na tą skorupę i zstąpmy do głębi”.

Są to słowa Piotra Wysockiego ze sceny salon warszawski.

PAN TADEUSZ” Adam Mickiewicz, (okres Paryski). W 1832 - 34r. Wydany został w 1834r. Tłem historycznym utworu jest kompania Napoleońska czyli marsz wojsk Napoleona na Moskwę. Polacy na początku XIXw. wiązali ogromne nadzieje na odzyskanie niepodległości. CZAS I MIEJSCE AKCJI Akcja rozgrywa się na Litwie w dworku Soplicowie oraz w Dobrzynie. Rozpoczyna się latem w 1811r. a kończy się wiosną 1812r. SĘDZIA SOPLICA - gospodarz Soplicowa, brat Jacka, gorący patriota, zachowuje i dba o utrzymanie staropolskich obyczajów i tradycji np. Zachowanie się na przy stole, traktowanie kobiet. Ubiera się po staropolsku nosi kontusz i pas, gospodarskim okiem ogląda wszystkich prac, jest gościnny. Patriota - chce stanąć na czele powstania na Litwie, które chce zorganizować jego brat Jacek.

Pieniacz - nie chce oddać zamku. JACEK SOPLICA - brat sędziego, ojciec Tadeusza. W młodości przeżył głęboki zawód

miłosny, który był powodem jego moralnego upadku - unieszczęśliwił matkę Tadeusza, której nie kocha; zabił stolnika, przez co został ogłoszony zdrajcą. To wywołało u Jacka wewnętrzną przemianę. Dawniej pyszny i butny, teraz stał się pokorny, przyjął nazwisko Robak i w mnisim przebraniu podjął się służby dla kraju. Jest skromny, cichy, konsekwentny, jest patriotą. Gerwazy przebacza mu zabójstwo stolnika, zostaje pośmiertnie zrehabilitowany. CECHY POZYTYWNE SZLACHTY: Etykieta, patriotyzm, obyczajowość, waleczność, odwaga i duża umiejętność posługiwania się bronią. NEGATYWNE CECHY SZLACHTY: Pieniactwo, skłonność do anarchii, pycha, pasywność, brak rozsądku.

„KORDIAN” - J. Słowackiego Czas i miejsce akcji:

*Noc sylwestrowa 1799 *Londyn 1828 *Dover *Willa włoska *Rzym *Mont Blanc *Warszawa AKT I *Kordian piętnastoletni chłopiec cierpi na „jaskółczy niepokój” (brak celu i sensu życia). *Kordian jest zakochany w Laurze, w dziewczynie starszej od siebie. *Po rozmowie z dziewczyną, dociera do niego, że ona nie czuje do niego tego co on do niej. *Kordian wyjawia swój zamiar popełnienia samobójstwa. *Laura martwi się, że potraktowała Kordiana w taki sposób. Martwi się o niego. *Grzegorz przynosi wiadomość o nieudanym samobójstwie Kordiana. AKT II ( podróże) *Londyn jones park. Kordian rozważa nad życiem ludzkim; zachwyca się pięknym ogrodem Jakuba. Rozmyślania zostają przerwane rozmową z miejscowym dozorcom. W Londynie wszystko kupuje się za pieniądze np. krzesła w parlamencie tak jak miejsca w parku. *Dover. Skała nad morzem, młodzieniec czyta fragment „Króla Leara” Szekspira, a następnie wyraża pochwałę dla wielkości dramatopisarza. Scena kończy się cztero wierszem zawierającym refleksję w którym wynika, że Kordian odróżnia poezję od rzeczywistości (rozstanie Kordiana poety z poezją). *Włochy willa. Zmysłowa gra Kordiana i Wioletty. Kordian wystawia piękną Włoszkę na próbę, w której na jaw wychodzi egoizm, przywiązanie do pieniędzy i wygód (jest to rozstanie z kobietami). *Watykan, pałac papieski. Kordian przychodzi prosić papieża o błogosławieństwo dla Polski i Polaków. Papież zbywa go rozmową o rzeczach przyziemnych i rozrywkach. Do rozmowy co chwila włącza się papuga, wypowiadająca wyuczone łacińskie zdania. W końcu papież radzi, aby Polacy pokornie znosili jarzmo zaborców i stwierdza, że wrazie buntu jako pierwszy żuci klęskę na naród Polski. *Mont Blanc. Monolog Kordiana stanowiący podsumowanie jego duchowych i moralnych doświadczeń wyniesionych z wędrówki po Europie. Bohater zdaje sobie sprawę z tego, że rozwiązanie kwestii polskiej może się dokonać jedynie za cenę ogromnego wysiłku moralnego i za cenę życia. Kordian wyobraża sobie Polskę jako zlepek narodów Europejskich gdyż ma ona skupić na sobie cały napór sił wrogich. Polsce przypisuje autor rolę mesjasza, który za cenę ofiary złożonej z własnego życia ma uzyskać zbawienie innych i własne. Następuje głęboka przemiana w umyśle i duszy. W chwili gdy Kordian podejmuje decyzję konkretnego działania zostaje przez chwilę przeniesiony do Polski. *Spisek koronacyjny. Plac przed zamkiem królewskim w Warszawie. Tłum oczekuje na przejście cara i dygnitarzy. Poszczególnymi osobami toczą się rozmowy. *Katedra św. Jana w Warszawie. Car zostaje ukoronowany na króla Polski i przysięga zachować konstytucję. Przy koronacji i wokół cara gromadzą się dygnitarze polscy. *Plac przed zamkiem królewskim. Szlachcic stwierdza, że car nie dotrzyma zaprzysiężonej przez siebie konstytucji. Przedstawiona jest uczta dla ludu, podczas której pojawia się nieznajomy. Zaczyna śpiewać pieśń w której radzi ludowi pogrążyć się w bierności. Wskazuje on też na to, że mała grupka ludzi weźmie czynny udział w walce i w odwecie na zaborcy. *Loch podziemny pod kościołem św. Jana. Odbywa się spotkanie spiskowców. Ma miejsce głosowanie „za” czy „przeciw” zabiciu cara i jego rodziny. Tylko podchorąży i czterej inni spiskowcy w tym starzec z ludu są „za”. Kordian rozgoryczony ujawnia się (wszyscy obecni mają twarze zakryte maskami) ma zamiar poświęcić swoje życie dla ogóły. Wie, że po dokonaniu morderstwa, nie zdoła uciec. *Komnaty zamku królewskiego. Kordian postanawia zabić cara, zmierza do sypialni carskiej, by go zabić. Po drodze jednak toczy wewnętrzną walkę między strachem a imaginacją. W końcu pada zemdlony u progu sypialni. *Szpital dla obłąkanych. Kordian trafia do szpitala dla obłąkanych. *Plac saski w Warszawie. Kordian zostaje przyprowadzony przed oblicze cara i wielkiego księcia. Decyduje się przeskoczyć rząd żołnierzy trzymające uniesione karabiny. Kordian robi to bo mu na życiu nie zależy, myli się jednak, wyrok już dawno zapadł. *Cela klasztorna służąca jako więzienie. Kordian spowiada się i przygotowywuje się na śmierć. Podkreśla walory jednostkowego poświęcenia „ O zmarli Polacy, ja idę do was”. Kordian żegna się z Grzegorzem i zostaje wyprowadzony na rozstrzelanie, przeklina wszystkich żywych Polaków. *Pokuj w zamku królewskim. Wielki Książe prosi cara o ułaskawienie Kordiana w końcu pod groźbami podpisuje ułaskawienie. *Plac marszowy. Kordian zostaje pozbawiony szlachectwa. Pluton egzekucyjny przygotowywuje się do wystrzału. Pojawia się adiutant wielkiego księcia.

Ocena powstania listopadowego: Akcja utworu rozgrywa się w noc sylwestrową1799r. („przygotowanie”), kiedy to z kotła, w którym mieszkają czarownice i diabły wychodzą przywódcy powstania. Tworzonym przez diabłów generałom: Chłopickiemu, Skrzyneckiemu autor zarzuca brak zdolności strategicznych, odwagi, energii i zdecydowania, księciu Adamowi Czartoryskiemu ( człowiek godny) za życia przesadną ostrożności a Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi odmawia prawa do nazywania się poetą („poeta - rycerz - starzec - nic”) generał Krukowiecki, który podpisał w 1831r. akt kapitulacji Warszawy, zostaje nazwany przez Słowackiego zdrajcą. Słowacki dokonuje bezwzględnej krytyki przywódców. PRZYCZYNY KLĘSKI: 1.Błędy przywódców: Chłopicki, Skrzynowski, Krukowiecki - generałowie Niemcewicz, Lelewel - byli autorytetami i zawiedli Czartoryski został pochwalony za swoje czyny 2. Błędy młodych (uosabia ich Kordian) (brak planu politycznego, oddanie władzy starym) choć chcieli dobrze. 3. brak jedności i nie wykorzystanie potencjału tkwiącego w ludzie

„NIE BOSKA KOMEDIA” Zygmunt Krasiński Hrabia Henryk - to typowy bohater romantyczny. Zawiera związek małżeński z przeciętną ale bardzo kochającą go kobietom. Związek bardzo szybko go nuży. Jest wybitnie uzdolnionym poetą, ma poczucie wyższości, pogardza innymi, jest pyszny. Poszukuje idealnej kochanki, dlatego łatwo daje się zwieść dziewicy będącej dla niego usposobieniem „żywej poezji”. Okazuje się ona wcieleniem szatana, a tworzona poezja przez Henryka, jest martwa, ponieważ nie potrafi odróżnić prawdziwej poezji od poetyckiej prozy. Jego żona popada w obłęd; Henryk wyrzeka się poezji, będzie go jednak prześladować przez całe życie ( poetą będzie jego syn Orcio). Henryk ma 36 lat, jest działaczem społecznym, dowódcą arystokracji. Mówi, że kieruje się chęcią obrony wiary i trzci przodków, ale tak naprawdę chce być sławny. W pierwszej części poematu Krasiński stwierdza, że poezja romantyczna doprowadza człowieka do egoizmu i do zatracenia autentycznej miłości. Autor stwierdza, że poezja romantyczna jest zbyt oderwana od rzeczywistości i zagubiona w świecie fantazji. Henryk jako mąż i ojciec ponosi klęskę. Uwiedziony przez widmo dziewicy wysłanej przez złe duchy, zapomina o rodzinie co powoduje obłęd i śmierć żony. Ich jedyny syn Orcio, który okazuje się być prawdziwym poetą - wizjonerem, traci wzrok. Orcio podpisuje wyrok na ojca: „ Za to, żeś nic nie kochał, nic nie czuł, prócz siebie, Prócz siebie i myśli twych, potępi on jesteś - potem pion na wieki”. Henryk ulega trzem pokusom szatana:*dziewica - pragnienie wykorzystania i uznania z życia poezji*orzeł - sława*eden - chęć doznania raju na ziemi.

Występują dwa rodzaje poezji: 1Prawdziwa, gdy człowiek umie kochać, wtedy jest dobrem i pięknem, gwarantuje zbawienie. 2 Fałszywa, gdy ktoś pragnie poezji, nie będąc zdolnym do miłości, nie umie stworzć prawdziwej. Takiego poezja zniszczy. Obóz rewolucji, Pankracy wódz rewolucji - „wcielenie rozumu, ale nie serca”. Leonard - jest to młody fanatyk, adiutant Pankracego Gen. Biachetti - strateg, planuje przejąć władzę po rewolucji i przechrzcić - żydzi, przeszli na chrześcijaństwo ale to fałsz gdy planują przejąć władzę a także kluby zdrajców, rzeźników, chłopów, którzy pragną śmierci panów, królów, kupców i starego boga. Przebieg całej rewolucji jest bardzo krwawy, nie chodzi o to aby zwyciężyć, chodzi tylko o to żeby zabijać, dzieci bawią się uciętymi głowami arystokratów.Wybucha powszechna rewolucja. Rewolucjoniści kierują się zemstą przechsztów, rzeźników i lokajów. Oni chcą rewolucji (rzeźni bez końca), na ich czele stoi Pankracy, który pragnie się spotkać z hrabią Hendrykiem:

„Ja chcę go widzieć - spojrzeć mu w oczy - przeniknąć do głębi serca - przeciągnąć na naszą stronę”. Henryk przybywa do obozu rewolucjonistów. Jego przejście przez obóz przypomina przejście przez piekło: tłumy tańczą pod szubienicą, triumfuje nowa religia, której liturgią jest orgia - jej kapłanem jest Leonard, chłopi pędzą swego pana na szubienice. Pankracy przybywa na zaproszenie hrabiego Henryka do zamku w okopach św. Trójcy, następuje konfrontacja dwóch światów i dwu „wiar”. Wiarą Henryka jest Bug, który ojcom dał panowanie, a łaska jego ojców wykarmiła Pankracych. Wiara Pankracego to jęk wydarty przez rozpacz i boleść tysięcy, to głód, hańba, nędza, poniżenie. W okopach św. trójcy hrabia Henryk zostaje wybrany wodzem obozu arystokracji. Zamek się jeszcze broni, ale to już ostatnie chwile. Książęta, hrabiowie, kobiety żądają poddania zamku. Umiera Orcio trafiony kulom, do zamku wdzierają się rewolucjoniści. Hrabia Henryk rzuca się w przepaść. Rewolucja zwyciężyła. Na dziedzińcu zamku stoi Pankracy. Widzi na niebie słup śnieżnej jasności, „oburącz wspart na krzyżu jak na szabli mściciel”. Pankracy pada martwy ze słowami „Galilejczyku zwyciężyłeś”. Zakończenie „ Nie- boskiej komedii” jest niejasne i daje różne możliwości interpretacji. Katastroficzna wizja świata mogła powstać z przekonania, że historia nie jest dziełem ludzkim lecz wynikiem zamiarów boskich. Potrzebna jest bezpośrednia ingerencja Boga, bo Bóg nie traci kontroli nad światem historycznym, oddanym ludziom we władanie - nie wypuszcza z rąk cugli, nie odkłada na bok miecza każącego. W momencie tylko sobie znanym Bóg ingeruje. Czy po to, żeby zamknąć cykl dziejów człowieka, który nie jest w stanie sam wznieść się do boskości, czy po to, aby dzieje te rozpocząć na nowym, wyższym stopniu rozwoju. Ale na to i tym podobnym pytaniom Krasiński nie daje jasnej odpowiedzi.

„COŚ TY ATENOM ZROBIŁ, SOKRATESIE…” Cyprian Kamil Norwid wiersz powstał w styczniu 1858r z związku ze śmiercią A. Mickiewicza (1855) oraz z sprowadzeniem jego ciała do Paryża. Utwór może podzielić na dwie części. Porusza problem wzajemnego stosunku wybitnej jednostki i społeczeństwa, w który tej jednostce przyszło żyć.

W pierwszej części tego utworu poeta przytacza przykłady wielu wybitnych ludzi (Sokratesa, Dante, Kolumba, Kościuszka itd.), którzy mieli odwagę i siłę wystąpić z nowymi poglądami i za ich pośrednictwem, bądź swymi bezpośrednim działaniami doprowadzić w całej historii ludzkości do wielkich, epokowych przełomów. Za swą śmiałość byli prześladowani. Również po śmierci ich ciała nie zaznały spokoju. Norwid przywołuje postaci : Sokrates, Dante, Kolumb, Kościuszko, Napoleon. Każdy z nich, albo został zabity , albo zginął, albo miał po śmierci dwa groby. Wielcy wybitni ludzie za życia są spychani na margines, negowani przez przeciętne społeczeństwo; dopiero długo po śmierci ich dokonania były docenione. W drugiej części utworu podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Mickiewicza przepowiadając, że zasługi wieszcza, przyszłe pokolenia „inaczej będą głosić”, że w uznaniu dla jego wybitnych dokonań ludzie będą lać „łzy potęgi drogiej”.

„BEMA PAMIĘCI ŻAŁOBNY - RABSOD” Utwór poświęcony pamięci Józefa Bema, bohatera powstania listopadowego(1830-1831), który „za wolność naszą i waszą” walczył we Francji i Portugalii, w czasie wiosny ludów (1848-4849) był po stronie Węgier. Dla Norwida Bem był symbolem najwyższych wartości moralnych i cnót wojskowych. Idea: wolność i bohaterstwo narodów. RABSOD - jest utworem poetyckim utrzymanym w podniosłym stylu, sławiącym najczęściej jakiegoś wielkiego bohatera. W utworze opisana jest wizja pogrzebu Bema - pogrzeb stylizowany jest na sposób rycerski ( Wawrzyny, pancerz zamiast munduru, miecz zamiast szabli), może kojarzyć się również z dawnym pogrzebem słowiańskim - płaczki: obrzędowi towarzyszą lamenty i łkania, co jest dowodem ogromnego przywiązania i szacunku dla zmarłego. Występuje także pochód bojowników wolności, pogrzebowy korowód, to ludzie którzy kierują się pamięciom po zmarłym, jego ideami zdobędą „ujęte snem groby”, spowodują, że „mury jerycha porozwalają się jak kłody”. Celem tym może być ludność, sprawiedliwość.

Bem nie został pochowany w miejscu wskazanym; kondukt żałobny przekroczył czeluść grobową i idzie dalej. Znaczy to, że „nie wszystek umarł”, bo idea pozostała oraz ludzie którzy będą ją realizować.

„KONDRAD WALENROD” - Adam Mickiewicz Motto: „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia - trzeba być lisem i lwem” jest to motto XVIw. książki Machiavellego pt. „książę WALENRODYZM - jest to postawa bohatera romantycznego zaczerpnięta z poematu A. Mickiewicza „Konrad Walenrod” charakteryzują się tym, że bohater oprócz tego, że posiada typowe dla romantyka cechy, dzieła drogą podstępu i zdrady, ale dla dobra ogółu i ojczyzny (nie dla samego siebie). Działanie to staje się przyczyną konfliktu wewnętrznego; prowadzi do jego klęski. Poezja dla narodu jest tym czym holban dla Walenroda. Poezja dla każdego narodu jest łącznikiem między przeszłością a teraźniejszością, zawiera myśli i uczucia narodowe, przechowuje pamięć o dawnych wielkich ludziach, utrwala historię narodu, jego tradycję, kulturę, pobudza patriotyzm „jest arką przymierza między dawnymi a nowymi laty…”. Na dodatek: „płomień rozgryzie malowane dzieje (obrazy), skarby mieczami spustoszą złodzieje, pieśń ujdzie cało!”. KONDRAD WALENROD Jest Litwinem porwanym jako dziecko przez krzyżaków. Wiele lat mieszkał wśród wrogów, wychowywany przez krzyżackiego mistrza. Tęsknota za ojczyzną i nauki litewskiego wajdeloty Halbana, który podsycał w chłopcu uczucia patriotyczne i wzniecał żądzę zemsty, sprawiły, że przy nadarzającej się okazji młodzieniec powrócił do swych rodaków. Tam pojął za żonę córkę księcia Kiejstuta Aldonę. Szczęście rodzinne nie trwało zbyt długo. Świadomy potęgi zakonu, Walter Alf zdecyduje się na podstęp i zdradę. Pożuci dom, żonę i Litwę, wrócił do krzyżaków wraz z Halbanem, jako giermek hrabiego Konrada Walenroda wyruszył do Palestyny. Hrabia zginął w tajemniczych okolicznościach zaś podejrzany o jego zabójstwo Walter Alf ucieka do Hiszpanii. Zdobył tam wielką sławę jako Konrad Walenrod. W Malborku przyjął śluby zakonne i wkrótce został wybrany na wielkiego mistrza zakonnego. Nie w długim czasie doprowadza do klęski zakonu. Jest jednak świadom nieetyczności swego postępowania - popełnia samobójstwo. TRAGIZM: Musi dokonać podwójnego tragicznego wyboru: *między dobrym szczęściem a dobrem ojczyzny *między honorową, lwią walką (przegraną), a niehonorową, lisią ale zwycięską

„HYMN” (Smutno mi Boże ...) - Juliusz Słowacki 1836 w czasie podróży morskiej do Aleksandrii. Słowacki był emigrantem skazanym na życie z dala od ojczyzny. Sporo podróżował m.in. do Włoch, Grecji, Egiptu czy Palestyny, co

potęgowało uczucie oddalenia od kraju.

„HYMN” jest wierszem z którego wyłania się obraz poety - tułacza; poety - pielgrzyma. Podmiot liryczny skarży się, że jest wygnańcem, i że jego kości spoczną w obcej ziemi:

„ żebym był jak pielgrzym, co się w drodze trudzi przy blaskach gromy, że nie wiem , gdzie się w mogiłę położę…”. Swój ból poeta podkreśla zakończeniem każdej strofy utworu:

„ smutno mi Boże” Bo: 1.Jest z dala od ojczyzny. 2.Już prawie nie pomięta rodzinnego domu. 3.Wie, że nie wróci. 4.Niw wie, gdzie będzie pochowany 5.Nieodczuwa żadnej radości życia i czuje się niedoceniony 6.Wie, że „Modlitwa nic nie pomoże”. Ale w finale - przestaje mówić o sobie tylko; rozumie, że w 100 lat po nim ludzie tak samo będą się smucić. Ale - nie umie jeszcze pogodzić się z tym, niema w nim pokory! ( tylko nie krzyczy jak Konrad). „ Mnie od mogiły Termopilskiej gotów odgonić legion umarłych spartanów”. Poeta analizuje także przyczyny, jakie doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej i do kolejnych ich rozbiorów. Za główny powód osłabienia państwa, Słowacki uważa uwięzienie „angielskiej duszy” narodu polskiego przez „czerep rubaszny” szlachetczym, krępującym wszelką myśl demokratyczną i niepodległościową. Polska była panią i papugą narodów, Polacy zaś zapatrzeni w obce wzory zatracili związek z tradycją. Szlachta przestała czuć się Polakami, efektem tego były rozbiory, ponieważ nikt nie był wstanie oddać życia za ojczyznę, z którą nie czuł się związany. Następnie poeta nawiązuje do Termopili. Wypomina Polakom, że było ich wielokrotnie więcej nisz spartan (300) a nie potrafili zjednoczyć i wspólnie stawić czoła najeźcom.

Słowacki daje także wskazówki: Polacy, aby być silni muszą się zjednoczyć i przezwyciężyć rozbicie wewnętrzne; w swoim postępowaniu muszą kierować się rozumem i wytrwale dążyć do celu. Poeta pamięta, że i on zawiódł w godzinie próby: „mówię, bom smutny - i sam pełen winy”.

„GRÓB AGAMEMNONA” J. Słowacki Utwór wyraźnie dzieli się na dwie części .Pierwsza część zawiera bezpośrednie nawiązanie do pobytu poety w grobowcu i do refleksji, jakie atmosfera tego miejsca na nim wywarła: „ bom o to wstąpił w grób Agamemnona i siedzę cichy w kopule podziemnej”. Pobyt w grobie Agamemnona nasuwa podmiotowi lirycznemu skojarzenia z „Iliadą” Homera i z mitologicznymi bohaterami. Homer dla słowackiego to najznakomitszy poeta grecki, symbol doskonałości i kunsztu artystycznego. Słowacki wyraża smutek z powodu niezrozumienia jego poezji przez współczesnych i mówi o nie doskonałości własnych wierszy w porównaniu z poezją Homera. Słowacki przywołuje dwa miejsca bitw: Termopile i Charonnę. Termopile to wąwóz w którym 300 spartan zatrzymało całą armię Persów. Wszyscy spartanie zginęli, ale stali się na wieki symbolem poświęcenia dla ojczyzny. Cheronna to miasto, gdzie w wyniku przegranej bitwy z Macedończykami , Grecja utraciła niepodległość. Cheronna dla poety to symbol wstydu, poczucia klęski narodowej, również dla Polski. Druga część „grobu Agamemnona” ma wyraźnie charakter polityczny . poeta dokonuje zestawienia starożytnej Grecji i dziewiętnastoletniej Polski. Słowacki porównuje klęskę powstania listopadowego do klęski Greków pod Heronną , odmawiając jednocześnie Polakom prawa porównania z bitwą pod Termopilami.

„LALKA” - B. Prusa *Obiektywny i trzecio osobowy narrator. *Ukazanie codziennego życia, człowieka w jego środowisku(mieszkańcy Powiśla) *W powieści także zaistniała prezentacja i analiza wszystkich warstw społeczeństwa polskiego: Arystokracja : Tomasz Łęcki, Izabella, baron Krzeszewski, prezesowa Zasławska, baron Dalski, pani Wąsoska i Starski. *degeneracja moralna i społeczna *pogardliwy stosunek do ludzi niższego pochodzenia *brak zainteresowania sprawami kraju. ( książę Tomasz Łęcki dużo mówi nic nie robi) *bierność *niechęć do pracy

*wewnętrzna pustka kobiet ( Izabela i Ewelina Janocka) *zubożenie i maskowanie pożyczkami. Mieszczaństwo: Polacy, Rzecki, Szprot (ajent handlowy), radca Węgrowicz, Wokulski. *Pozbawieni inicjatywy i przedsiębiorczości. *Negatywne nastawienie do Żydów i Niemców. *Zazdroszczą utciwego sposobu życia, zdobywania pieniędzy. *Hazard, pożyczki i nie utciwość. Żydzi: Henryk Szlangbaum, doktor Szuman. *Solidarni *Umieją dbać o swoje interesy

Niency: Jan Mincel i jego synowie, Jan i Franc *oszczędność *sumienność *pracowitość. Inteligencja: studenci naukowcy, pani Stawska, Geist, Ochocki i studenci Maleski i Padkiewicz *swoimi umiejętnościami i wykształceniem próbują zarobić na utrzymanie (pani Stawska musi utrzymać matkę i córkę) *studenci żyją w skrajnej nędzy *naukowcy traktowani są jako nieszkodliwi dziwacy. Biedota miejska: mieszkańcy Powiśla, Wysocki, Maria i Węgiełek *nędza, głód, ciężkie warunki życia, demoralizacja, degeneracja *zanikają ludzkie warunki a powracają zwierzęce instynkty Problematyka Otwarta kompozycja, czytelnik nie poznaje dalszych losów Wokulskiego Wielowątkowość: *Miłość *Losy trzech pokoleń idealistów *Klasy społeczne Analiza wewnętrzna bohaterów

Rzecki - idealista polityki i pracy Wokulski - idealista miłości

Ochocki - idealista nauki Pierwsze wydanie tej powieści było 1890r. Znaczenie tytułu powieści : * Izabela Łęcka - „Lalka” - postawa bohaterki *Proces o lalkę *Rzecki wystawia na wystawie zabawki Program pozytywistów Polskich

*praca u poctaw - podniesienie poziomu umysłowego i kulturowego najniższych warstw społecznych *praca organiczna - działanie na rzecz rozwoju wszystkich dziedzin życia społecznego a szczególnie przemysłu i handlu. *Emancypacja kobiet - wyzwolenie kobiet z przesądów o nierówności płci, danie im szansy rozwoju intelektualnego, przygotowanie do samodzielnego życia. *Równouprawnienie mniejszości narodowych - głównie kwestia asymilacji żydów. *Kult wiedzy i nauki. Miejsce akcji: Warszawa Paryż Zasławek WOKULSKI: Pochodzi z rodziny szlacheckiej. Rodzina ta straciła majątek, jest sam z ojcem. Aby się utrzymać znalazł sobie pracę w winiarni u Hoppfera. Należał do szlachty zdeklasowanej. Obudziły się w nim ambicje, chciał się wybić. Miał herb szlachecki lecz musiał pracować. Do winiarni przychodzili studenci w śród nich Rzecki. Zainteresowali się Wokulskim, zaczęli go uczyć by przygotować go do wstąpienia do szkoły przygotowawczej. Zamieszkał u Rzeckiego. Po szkole przygotowawczej dostał się na studia (szkoła główna). Po roku porzucił studia, bo chciał wsiąść udział w powstaniu styczniowym w 1863r. Rzecki nie brał udziału w powstaniu styczniowym (B. Prus uważał, że odzyskanie niepodległości drogą zbrojną nie ma sensu, trzeba pracować (praca organiczna i u poctaw) pomagać biedocie, nauczać). Wokulski został zesłany na Syberię do Irkucka na 7 lat. Na zesłaniu prowadził działalność naukową, wysyłał wyniki tych działań za co dostał nagrodę w wysokości sześciuset rubli. Wrócił do Warszawy, kupcy nie dali mu pracy. Pomógł mu Rzecki poznając go z Minclami. Jan Mincel ożenił się z Małgorzatą. Jan umarł, Małgorzata zakochała się w Wokulskim. On jej nie kochał, sprzedał się za pieniądze. Małgorzata umarła. Wokulski miał 45 lat jak owdowiał. Słabo interesował się sklepem, chciał zajmować się nauką nie handlem. Rzecki prowadzi sklep. Wokulski w pokoiki na górze zamknął się w swoim laboratorium. Rzecki, aby uchronić Wokulskiego przed przepracowaniem wysyła go do teatru, gdzie zobaczył Izabele, w której zakochał się od pierwszego wejrzenia, choć wiedział, że jest zbyt biedny i niema szans na względy u arystokratki. Wyjechał na wojnę na Bałkany do Bułgarii. Powiększył swój majątek prawie pięć razy. Przeniósł się na krakowskie przedmieście, gdzie otworzył sklep z „lepszymi” towarami. Znów Rzecki prowadził mu ten sklep.

Stara się pozyskać względy Tomasza Łęckiego. Gdy adoratoży Łęckiej dowiedzieli się o bankructwie jej ojca i rodziny zostawili ją. Nie umiała rozumować w sferze majątkowej. Uważała, że pieniądze spadają z nieba. Nie została nauczona aby przewidzieć konsekwencji swych działań. Nie wie co robić

nie ma wyczucia. Wokulski przegrywa pieniądze grając w karty z jej ojcem, wykupuje weksle, a także drobiazgi zastawione przez Łęckich, chodzi do teatrów, uczy się angielskiego. Powoli wtapia się w arystokrację, ale powoli dociera do niego beznadziejność arystokracji. Izabela czuje się kupowana i chce go zrazić do siebie, chce mu pokazać, ze nie da się tak łatwo kupić. Łęcka i Starski flirtują po angielsku przy Wokulskim. Wokulski wyjeżdża do Paryża z Suzinem (Rosjanin) tam widzi w jakim wielkim opóźnieniu jest Warszawa za Paryżem. Zachwycają go ulice, architektura, przemyślany plan budowy plan budowy, ludzie, kafejki. W tym czasie była wystawa techniki w Paryżu. Trafia do doktora Geista, wcześniej profesora uniwersytetu, który został wyrzucony bo chciał odkryć metal lżejszy od powietrza i machinę latającą. Próbkę takiego metalu, lżejszego od wody podarował Wokulskiemu, który chciał zostać w Paryżu z Geistem. Otrzymuje list od pani Zasławskiej z informacją, że Łęcka będzie w Zasławiu, i że on jest zaproszony (użyła podstępu żeby zeswatać z Izabelą). Kochała się w stryju Wokulskiego, ale bała się mezaliansu. Myślała, że Izabela także się boi. Była tam także Wąsowska, której podobał się Wokulski. Izabela zrozumiała, że Wokulski nie jest taki zły, kobiety się nim interesują. Węgiełek w ruinach zamku opowiada legendę o księżniczce z igłą w głowie; skarbach i smokach; kandydat przestraszył się królewny i zginoł. Wokulski spytał się Izabeli: obudzisz się moja królewno? Izabela odpowiedziała: nie wiem, może. Chciała by żeby Wokulski sprzedał sklep, Rzecki nie był z tego zadowolony. Sklep stracił swój ekskluzywny charakter. Wokulski jako narzeczony Izabeli, z nią i z jej ojcem jechał do Krakowa a wraz z nimi jechał Starski, który zaczął się obściskiwać z Izabelą. Wokulski pod pretekstem pilnego telefonu wysiadł na stacji. Chciał się zabić Wysocki go uratował. Wąsowska chciała koniecznie mieć z nim romans; jego serce jednak nie było wolne. Dostał wieści, że Izabela prowadza się z inżynierem. Rzecki umiera. Dochodzą wieści, że Wokulski wyjechał do Moskwy, skąd miał zamiar poprzez Chiny i Indie dotrzeć do Ameryki, inni twierdzą, że wysadził się dynamitem w ruinach zamku w Zasławiu. Sklep Wokulskiego kupił Żyd Szlangbaum (Rzecki sprzedaje sklep i umiera). Izabela Łęcka wstąpiła do zakonu. Cechy Wokulskiego: *pozytywistyczne:zainteresowanie nauką; zainteresowania społeczne; przedsiębiorczość *romantyczne: zamknięcie w sobie, wyobcowanie, samotność, utrudnione kontakty z ludźmi; fakt wzięcia udziału w powstaniu styczniowym; sposób traktowania kobiet, idealizacja miłości; stawianie sobie bardzo wysokich celów; ambicja i duma; bardzo poważne traktowanie siebie; wielka wrażliwość; próba samobójcza Prus zdefiniował „Lalkę” jako powieść o idealistach na tle społecznego rozkładu *pasożytnicza arystokracja stanowiąca antywzór *mieszczaństwo Polskie pozbawione przedsiębiorczości i chęci do pracy *Żydzi wyizolowani *Inteligencja nie liczna, biedna, a niekiedy anarchizująca (studenci) 5.Biedota opuszczona i powoli ulegająca procesowi demoralizacji (przestępczość) 6.Nauka bez znaczenia, naukowcy nie potrzebni 7.Kobiety nie pełnią satysfakcjonującej roli w społeczeństwie 8.Całkowity upadek wartości. IGNACY RZECKI: Pochodził z rodziny mieszczańskiej o silnych tradycjach patriotycznych, wychowany w kulcie Napoleona. Walczył w rewolucji Węgierskiej w 1848r. Zarządza sklepem Wokulskiego. Typowy romantyk i idealista, kryształowo utciwy, sumienny, życzliwy dla ludzi. Prowadzi pamiętnik. Umiera na atak serca w swoim mieszkaniu przy sklepie Wokulskiego.

„ZBRODNIA I KARA” Fiodora Dostojewskiego Upalny lipiec w Petersburgu. Student Rodion Raskolnikowa dokonuje zbrodni na Lichwiarce Alonie Iwanownie i jej siostrze Lizawiecie. Zabijając je siekierą i kradnie trochę biżuterii. „Okazuje się, że wszystkiego jest osiem sztuk: dwa małe puzdereczka z kolczykami czy z czymś w tym rodzaju (nie przyjrzał się należycie), dalej - cztery nie wielkie futeraliki safianowe; jeden łańcuszek był po prostu owinięty w papier gazetowy; jeszcze coś w gazetowym papierze zdaje się, że order ...”. Po tym czynie zapada w chorobę, którą znajomi biorą za przeziębienie i przemęczenie. „Nie można jednak powiedzieć, by przez cały czas chory był zupełnie nieprzytomny: był to stan gorączkowy, połączony z majaczeniem i z pół przytomnością”. Niebawem otrzymuje wezwanie z policji. Osłabiony zgłasza się do cyrkułu ale okazuje się, że został wezwany w banalnej sprawie, długu nie zapłaconego gospodyni. Raskolnikowa mdleje, co wzbudza zainteresowanie sędziego śledczego Porfirego Pietrowicza. Do Petersburga przyjeżdża Piotr Pietrowicz Łużyn, narzeczony siostry Rodiona - Duni, ma sprawy do załatwienia przed weselem. Odwiedza przyszłego szwagra, ale ten zachowuje się wobec Łużyna opryskliwie sądząc, że to małżeństwo ma być „kupieniem” Duni. Mimo iż rzekomo odnaleziono sprawcę zabójstwa, który przyznał się do zbrodni, śledczy Porfiry Pietrowicz przesłuchuje Rodiona, instynktownie wyczuwa w nim zbrodniarza. Rozkolnikow był świadkiem wypadku ulicznego - pod kołami pojazdu zginął pijak Siemion Marmieładow. Student odwiedza wdowę dając jej pieniądze otrzymane od matki. Tam poznaje córkę Marmieładowów, Sonię, którą bieda zmusiła do prostytucji. Z nieoczekiwaną wizytą zjawia się u Rodiona matka i siostra Dunia. Razkolnikow, bardzo nie zadowolony pozostawia je pod opieką Dymitra Prokowicza Razumihina, któremu Dunia przypadła do gustu. Wkrótce też zjeżdża do Petersburga Arkadiusz Swidrygajłow - już wdowiec - ma wyrzuty sumienia i chciałby ofiarować Duni 10 tyś. Rubli. Rodion zabrania ich przyjmować. Dunia zrywa zaręczyny z Łużynem ponieważ ten żąda od niej zaniechania kontaktów z bratem.

Podczas stypy u Marmieładowów Łużyn oskarża Sonię o kradzież 100 rubli, które jej wcześniej nie znacznie wsunął do kieszeni. Chciał w ten sposób sprawić przykrość Rodi, ale był świadek tego niecnego czynu - Andrzej Siemianowicz Liebiezatnikow. Przy każdym przesłuchaniu Perfirym a Rodionem toczy się swoista gra. Porfiry przypomina , że niedawno Raskolnikowa opublikował artykuł, w którym klasyfikuje ludzi według najprostszych opozycji, na „wyższych” i „niższych”, na „Napoleonów” i „wszy”, dowodząc, że wybitne jednostki mają prawo do zbrodni w imię dobra ludzkości. Raskolnikow częściej odwiedza Sonię. Razem czytają biblię. Rodion jest pod wrażeniem wielkiej i głębokiej wiary Soni. Sfidrygajłow chce zmusić Sonię do małżeństwa, a gdy ta zdecydowanie odmawia popełnia samobójstwo strzałem z pistoletu. Raskolnikow powodowany miłością do matki i Duni a przedewszystkim głęboką wiarą Soni, która wskazuje mu drogę pokuty - zgłasza się do sędziego i wyznaje, że jest mordercą. Wyrok: 8 lat katorgi. Dunia i Razumichin pobierają się, wkrótce umiera chora matka Rodiona. Sonia i Raskolnikow wyjeżdżają razem na zesłanie. Tam na Syberii sięga po ewangelię i ponownie czyta ulubiony fragment o wskrzeszeniu Łazaża. Idea powieści „Zbrodnia i kara” uważana jest za jedną z najwybitniejszych powieści psychologicznych. Dostojewski z metodyczną precyzją ukazuje stan psychiczny bohatera zarówno przed jak i po zbrodni. Jest to właściwie studium lęków i depresji nerwowych, napięć wewnętrznych człowieka, który dopiero później zacznie badać psychoanaliza, zajmując się interpretacją stanów podświadomości. „NAD NIEMNEM” - Elizy Orzeszkowej Bohaterowie Benedykt Korczyński Właściciel majątku w Korczynie. Wychowany na romantycznych ideałach patriotyzmu i demokratyzmu, teraz zmuszony zapomnieć o nich. Swoją ciężką pracą walczy o utrzymanie ziemi i zapewnienia godziwego życia rodzinie. Boryka się z wieloma trudnościami: kontrybucje narzucone przez zaborców po powstaniu styczniowym zmusiły go do zaciągnięcia długów i zastawienia w hipotekę domu; spór z Bohatyrowiczami o łąkę, prowadzący do procesu sądowego; groźba sprzedaży lasu w celu spłacenia posagu siostry; konflikt

z synem Witoldem, który próbuje pogodzić ojca z Bohatyrowiczami i jako pozytywista sympatyzuje z chłopami; coraz mniej rozumiany przez żonę, dla której stał się hreczkosiejem bez kulturalnych aspiracji. Sympatia Orzeszkowej jest oczywiście po stronie Benedykta. Swoją pracą i wyrzeczeniami ratuje on „ziemię”- placówkę polskości przed rosyjską konfiskatą. Justyna Orzelska

Główna postać utworu. „Wysoka (...) ubrana była w czarną wełnianą sukienkę, bardzo skromną, która jednak wybornie uwydatniając jej kształtną i silną, w ramionach szeroką, a w pasie cienką kibić zdradzała znajomości żurnalu (...). głowę owiniętą jak heban czarnym warkoczem i twarz śniadą, z purpurowymi usty i wielkimi szarymi oczami śmiało wystawiała na upalne gorąco lata (...). W ogóle ta panna na lat dwadzieścia parę wyglądająca wydawała się uosobieniem piękności kobiecej, zdrowej i silnej lecz dumnej i chmurnej ”. Kuzynka Benedykta. Jej ojciec Ignacy Orzelski zmarnował majątki i teraz oboje „trzymają się klamki” krewnego. Wychowana we dworze, otrzymała niewielkie wykształcenie, w sam raz dla panien. Wcześniej odkrywa jałowość życia w prowincjonalnym dworku. Zawiodła się w miłości do Zygmunta. Znajomość z Janem Bohatyrowiczem przeobraża Justynę: chce dzielić trudy życia u koku ukochanego mężczyzny mimo iż oznacza to „degradację” stanową. Dokonała wyboru, na który 20 lat temu nie zdecydowała się Marta - teraz zgostniała, z poczuciem przegranego życia. Teofil Różyc Arystokrata, potomek starego rodu. Bywalec wielkiego świata. Z otrzymanego po ojcu spadku (milion rubli), przehulał za granicą 600 tysięcy. Jego posiadłość Wołoszczyzna - w zupełnej ruinie. Nie interesują go sprawy narodowe oraz własnego majątku. W kraju przebywa rzadko, objeżdża okoliczne dwory. Typ dekadenta i nihilisty. Kontakt z życiem i ludźmi łączy się u niego z uczuciem znudzenia. Ożywienia szuka w morfinie i łatwych romansach.

Witold Korczyński Syn Benedykta, uczeń szkoły „organicznej”, porte - parole autorki (narrator, podmiot liryczny lub bohater utworu, który prezentuje poglądy samego autora). Pozytywista próbujący realizować idee pozytywizmu w Korczynie. Usiłuje godzić skłócone rody Korczyńskich i Bohatyrowiczów. Brak porozumienia z ojcem prowadzi do pokoleniowych konfliktów. Witold nie akceptuje salonowego wychowania siostry Leoni, popiera decyzję Justyny. W sensie literackim postać papierowa, uosobienie pozytywistycznego rozsądku. Jan Bohatyrowicz Syn powstańca z 1863r. 30- letni mężczyzna, szlachetny, wychowany przez stryja Anzelma na tradycyjnych wartościach: szacunku do pracy, patriotyzmu, kultu przodków, umiłowania ziemi. Opiekuje się mogiłami Jana i Cecylii oraz powstańców. Prostolinijny, prostoduszny. „Wysoki i tak zgrabny, jak by go matka natura z lubością i wielkim staraniem na łonie swym wychowała. Tym czasem nieco innego, tylko ciężka praca około zdobywania jej darów, gorące jej żary letnie i dzikie polne powiewy nadały temu ciału taką harmonię i siłę”. Jednocześnie delikatny, układny o specjalnie wyszukanych manierach. Posłuszny wobec stryja, którego darzy synowską miłością. Praca przy której potrafi śpiewać najpiękniej w okolicy, sprawia mu największą radość. Cieszy się dobrą opinią w całym zaścianku. Znakomity materiał na męża dla Justyny. Geneza treści. Powstanie styczniowe zaciążyło na losach wszystkich bohaterów, w sposób bezpośredni lub pośredni. Każda z postaci musi zająć stanowisko wobec tego zrywu niepodległościowego: *po klęsce powstania społeczeństwo nękane było represjami carskimi, *zubożenie, ruina materialna, *utrata nadziei i ideałów (Benedykt). *Życie przeszłością, *Ochrona ziemi jako jeden podstawowych elementów tożsamości narodowej. Grób Jana i Cecylii *symbol początku rodu Bohatyrowiczów, *mogiła od lat była otoczona opieką Bohatyrowiczów, *symbol ciągłości tradycji i historii, - element jednoczący kolejne pokolenia, *Jan był chłopem a Cecylia dobrze urodzoną dziewczyną, *Dzięki ciężkiej pracy udało im się w środku puszczy stworzyć wspaniałe gospodarstwo, *później, stopniowo osada rozrastała się,*Zygmunt August nadał Janowi i Cecylii tytuł szlachecki i nazwisko Bohatyrowiczów (herb- głowa żubra na żółtym polu).Mogiła powstańców z 1863r.: *przypomina czasy zrywu niepodległościowego, *w zbiorowej mogile 40 powstańców, między innymi brat Benedykta Korczyńskiego -Andrzej i ojciec Jana Bohatyrowicza -Jeży, *mogiła to symbol o czynie powstańców, hołd złożony ich patriotyzmowi i odwadze, *nadzieja na zjednoczenie.

Praca i zakorzenienie *W „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej pozytywni bohaterowie, to ci którzy pracują: B. Korczyński, Marta, Justyna, Bohaterowicze. Bohaterowie nie pozytywni, to ci którzy nie pracują, są leniwi i nie mają żadnych pasji: Emilia Korczyńska, Zygmunt. Praca daje poczucie przydatności. Jest bardzo ważna dla samego człowieka jako jednostki. Brak pracy może doprowadzi do choroby lub depresji. *Przywiązanie do prywatnej ojczyzny (zakorzenienie) Orzeszkowa mówi, że człowiek który nie jest zupełnie przywiązany do tradycji, do swojej ziemi nie jest nic wart. Człowiek powinien odczuwać z tak zwaną prywatną ojczyzną, Witold Korczyński lub Bohaterowicze. Przywiązanie do ziemi gdzie się urodziło i wychowało, wartościowy człowiek powinien tęsknić do tego miejsca, a rodzice powinni w nim to zakorzeniać: Zachwyt krajobrazem; przywiązanie do krajobrazu; Przywiązanie do ludzi, sąsiadów; Przywiązanie do historii, tradycji tej ziemi.Zdaniem Orzeszkowej kto nie pracuje nie jest zakorzeniony, jest głęboko nieszczęśliwy.

MENDEL GDAŃSKI” - Konopnicka Stary Żyd, mendel gdański, od 20 lat w tej samej izbie prowadzi zakład introligatorski. Wszyscy jego znają i on ich także. Żona Resia, z którą przeżył 30 lat, umarła także córka Lija, zostawiając wnuka Jakuba, który ma 10 lat i jest gimnazjalistą. Pewnego dnia zapanował na ulicach niepokój, malec przybiegł do domu bez czapki i wyznał, że jakiś obdartus krzyczy za nim: Żyd!, Żyd!. Mendel bardzo się tym rozgniewał, był oburzony, że ktoś woła i przezywa człowieka, który się tu urodził i nie jest obcy i ma prawo kochać to miasto póki uczciwie żyje. Tym czasem docierają wieści, że mają bić Żydów. Ludzie radzą mendlowi uciekać z miasta, ale on nie myśli o tym. Przecież jest u siebie. W uliczce wzmaga się wrzawa. Kamień rzucony z tłumu uderza małego Jakuba w głowę. Dziką hałastrę powstrzymuje młody chłopak z facjatki. Mały gimnazjalista leży za firanką z zabandażowaną głową. Stary mendel siedzi w koncie izby i szeptem układa sobie wszystkie zdarzenia w głowie. Dochodzi do wniosku, że w wieku 67 lat coś w środku w nim pękło i serce umarło mu do tego miasta. Pozytywiści podejmowali często problem antysemityzmu i rozruchów antyżydowskich (Orzeszkowa, Asnyk), wielokroć w tej sprawie mendel gdański staje na przeciw hańbiącego zła, którego się nie lęka, bo ufa w ludzka dobroć. Padł on ofiarą nienawiści nie sensie dosłownym, bo ocalił go przed prawdopodobną śmiercią student z poddasza; jego klęska polega na złamaniu się wiary w człowieka, w humanitaryzm, w system wartości tworzony od wieków. Jego odwołanie się do uczuć ludzkich i rozumu pozostało bez jakiegokolwiek zrozumienia. Zegarmistrz, który odwiedził mendla, przedstawia „argumenty” strony przeciwnej, które brzmią jak urągowiska: „Żyd zawsze Żydem (…) was Żydów lęgnie się jak tej szarańczy, a zawsze to żywioł cudzy…”. Pozytywistyczna teza noweli jest jasna: równość prawa, dla wszystkich bez względu na różnice ras czy wyznań, uszanowanie wkładu w rozwój cywilizacji i kultury polskiej, uznanie historycznej roli w dziejach polski tych „obcych”.

„KAMIZELKA” - B. Prusa Narrator opowiada historię, jakiej został świadkiem obserwując przez okno swego mieszkania sąsiadów z przeciwka. Było ich najpierw troje: mąż, żona i służąca, potem zostało samo małżeństwo. On był skromnym urzędnikiem pochylonym nad pracą nieraz do północy, ona zwykle siedziała przy nim i szyła. W niedzielę wychodzili na spacer trzymając się za ręce. Byli biedni. Pewnego razu on

dostał krwotoku, zaczął chorować. Słabł coraz bardziej, tracił na wadze, a kamizelka stawała się na nim coraz luźniejsza. Aż pewnego dnia radość zagościła na jego twarzy - kamizelka leżała jak ulał, a więc „przestał chudnąć”, choroba zatrzymała się? Niestety chory umarł, a narrator kupił tę kamizelkę od handlarza starzyzną. Okazało się, że nad ściągaczem pracowały dwie osoby: mąż codziennie przesuwał sprzączkę, aby uspokoić żonę, a żona - skracała pasek, żeby mężowi dodać otuchy. Uznana za arcydzieło gatunku i przełożona na wiele języków. Nowela jest opowieścią o czułej miłości pary biednych ludzi. Prus lokalizuje akcję utworu w obrębie jednej kamienicy i koncentruje uwagę na wzajemnym stosunku uczuciowym małżonków. Wydobywa głęboki liryzm z tła szarego, przeciętnego i smutnego życia ubogich ludzi. „Kamizelka” odznacza się niewielkim rozmiarami, zwartą narracją, ale dość dużą rozpiętością czasową akcji. Ważnym elementem kompozycyjnym utworu jest rekwizyt, tytułowa kamizelka.

„GLORIA VICTIS” - Orzeszkowa drzewa na Polesiu opowiadają historię leśnego oddziału powstańczego. Maryś (Marian Tałkowski) i jego siostra Anielka przybywają do miasteczka Poleskiego i tutaj, w szkole, zaprzyjaźnili się z Jagninem. Wkródce Jagmin i Marian wstąpili do oddziału. Staczali walki, przeważnie zwycięskie, dzięki znakomitemu dowódcy Romualdowi Trauguttowi. Jagmin dowodził jazdą. W lasach poleskich doszło do bitwy z przeważającymi wojskami rosyjskimi, w której Marian został ranny. Leżał w namiocie pełnym innych rannych ludzi, namiot został zauważony przez oddziały wojska konnego. Rosjanie z szablami w ręku uderzyli na szpital. Zabity został Marian a wkrótce w bitwie zginął Jagmin. Po latach Anielka przychodzi na zbiorową mogiłę, gdzie spoczywają brat i narzeczony. Wiatr wysłuchawszy opowieści przesyła w przestrzeń i w czas słowa: gloria victis. U schyłku życia Orzeszkowa złożyła hołd powstańcom z 1863r. Dla zwyciężonych świat starożytny miał okrzyk „vae victis” - bieda zwyciężonym. Orzeszkowa przeciwstawia mu słowa oparte na wieże w wartość ofiary „gloria victis” - chwała zwyciężonym. Pamięć o powstaniu przygasała, ale nigdy nie znikła. Autorka przywołuje ją, idealizując powstanie i jego bohaterów. Pisała o roku 1863 bez niedomówień, jawnie. Bohaterami noweli czyniła autentycznych uczestników, powstańczej partyzantki: Jagmiła, Rodowickiego, Traugutta.

Maogła tak pisać po roku 1905 w związku z liberalizacją cenzury. Utwór ma specyficzną konstrukcję o podwójnym planie. Pierwszy plan - przyjmuje formę baśniową: las rozmawia z wiatrem, bór był świadkiem wydarzeń, które się tu wydarzyły i o nich pamięta. Wiatr unosi pamięć o tych wydarzeniach w „przestrzeń i czas”. Drugi plan - to wspomnienie epizodu z powstania. Przyroda tu została ożywiona i obdarzona ludzkimi cechami.

SZKICE WĘGLEM” - H. Sienkiewicz. We wsi Barania Głowa w powiecie Osłowickim osobą najważniejszą jest pisarz gminny Zołzikiewicz. Podoba mu się chłopka Maryśka Rzepowa, więc knuje intrygę. Gdy ogłoszono pobór do wojska, wójt podłorzył w karczmie pijanemu Wawrzynowi Rzepie dokument do podpisania, na którym niepiśmienny chłop stawiając krzyżyki dobrowolnie zgadza się iść do wojska za syna wójta Buraka. Gdy nazajutrz okazało się, że Rzepa padł ofiarą podstępu, w chałupie zapanowała rozpacz. Rzepowa biegnie szukać ratunku. W kościele ksiądz Czyżyk ma dla niej tylko jedną radę - ofiarowanie bogu wszystkich strapień. We dworze pan Skarabiewski oświadcza jej, że teraz (po ustawie uwłaszczeniowej) nie ma wpływy na sprawy chłopów. W urzędzie powiatowym naczelnik uznaje zdesperowaną kobietę z pijaną i każe ją wyrzucić. W drodze powrotnej zaczepia ją pijany chłop, a opierającą się zalotom rani w głowę kamieniem. Zrozpaczona Rzepowa trafia wreszcie do Zołzikiewicza, który właśnie na to czekał. Wraca do domu. Wawrzyn wyczuwa nieszczęście, przyciśnięta do muru Rzepowa wyznaje prawdę. Rzepa w rozpaczy chwyta siekierę i zabija żonę potem podpala zabudowania dworskie. Carski ukaz uwłaszczeniowy z 1864r. oddawał chłopom na własność użytkowane przez nich grunty i pozbawiał szlachtę jakiejkolwiek władzy nad wsią. Sytuację świeżo uwłaszczonego chłopstwa prezentuje obszerny „szkic” Sienkiewicza. Jest to utrzymana niemal w melodramatycznej tonacji historia poszukiwania sprawiedliwości i pomocy przez ciemną i zupełnie nie rozumiejącą okrutnych realiów życia chłopkę Rzepową. Sienkiewicz odsłania stan świadomości chłopstwa, bezbronności, poziom - czy też brak jakiegokolwiek poziomu - intelektualny. Motywem działania wszelkich urzędników gminnych jest korzyść osobista - wójtowie, ławnicy, pisarze gminni nie służą społeczności wiejskiej, wprost przeciwnie - ciągną zyski ze sprawowanych urzędów, żerując bez skrupułów na nierozgarniętych i ciemnych chłopach. Autor nie oszczędza też mieszkańców „białych dworków” (pana Skorobiewski). Uwłaszczony chłop pozbawiony opieki, lub pomocy pana i księdza, pozostawiony jest samemu sobie, a właściwie zdany na łaskę pisarza gminnego, który znajdował we wsi posłuch i zabobony szacunek, ponieważ znał i umiał posługiwać się językiem „urzędowym”.

12

---