Makroekonomia - jest nauką o gospodarce jako całości.
Inflacja - to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie.
Bezrobocie - jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujących pracy i jednocześnie nie mających zatrudnienia.
Gospodarka otwarta - gospodarka prowadząca wymianę z innymi krajami
Eksport netto - różnica między eksportem a importem
Podatki pośrednie - podatki od wydatków (od wartości dodanej).Podatki nakłada się, aby móc sfinansować 2 rodzaje wydatków - wydatki na dobra i usługi
Płatności transferowe - to wypłaty, które nie wiążą się z dostarczeniem w zamian jakichkolwiek dóbr czy świadczeniem usług
Podatki bezpośrednie - nakładane są przez państwo na dochody (płace, czynsze, odsetki i zyski)
Gospodarka zamknięta - gospodarka nie prowadząca wymiany z zagranicą
Makroekonomia gospodarki otwartej - jest to analiza gospodarki, w której ważną rolę odgrywają transakcje za zagranicą.
Produkt krajowy brutto (PKB) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich właścicielem.
Wartość dodana - jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego (danego) procesu produkcji.
Dobra finalne - to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (inwestycyjne) - np. maszyny - nabywane przez przedsiębiorstwa.
Dobra pośrednie - to dobra częściowo przetworzone, które stanowią nakład w procesie produkcji w innych przedsiębiorstwach, gdzie są zużywane.
Inwestycje - są to zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa
Oszczędności - to ta część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług.
Zapasy - to dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwie na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.
PKB w cenach czynników wytwórczych - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.
PKB w cenach rynkowych - jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi.
Rozporządzalne dochody osobiste - są to dochody jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wypłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu, są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności.
Eksportem(X) - nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicą.
Import (Z) - to dobra, które są produkowane za granicą i tam nabywane na potrzeby gospodarki krajowej.
Produkt Narodowy Brutto (PNB) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.
Amortyzacja - zwana inaczej zużyciem kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia.
Dochody netto z własności za granicą - nadwyżka wpływu dochodów z własności czynników produkcji zatrudnionych za granicą nad odpływem dochodów majątkowych uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju
Dochód narodowy - jest to produkt narodowy netto wytworzony w gospodarce. Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB w cenach czynników produkcji.
Deflator PNB - jest to stosunek nominalnego PNB (w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym (w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika.
Realny PNB (per capita) na 1 mieszkańca - jest to realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców w kraju.
Dobrobyt ekonomiczny netto - miernik produkcji społecznej korygujący PNB o wartość produkcji pozarynkowej i czasu wolnego, opracowany przez W. Nordhausa i J. Tobina
Produkcja potencjalna - jest to wielkość produkcji, którą wytworzyłaby gospodarka, gdyby wszystkie czynniki produkcji zostały w pełni wykorzystane.
Rozporządzalne dochody osobiste - są to dochody jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wypłaty transferowe otrzymywane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednie płacone państwu, są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności.
Funkcja konsumpcji - obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.
Konsumpcja autonomiczna - część wydatków konsumpcyjny, która nie jest zależna od poziomu dochodów
Krańcowa skłonność do konsumpcji - jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję.
Popyt inwestycyjny - oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyn) oraz stanu zapasów.
Popyt globalny - jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu.
Krańcowa skłonność do oszczędności - jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na oszczędności.
Równowaga krótkookresowa - na rynku dóbr przy stałych cenach i płacach istnieje wtedy, kiedy popyt globalny lub inaczej - planowane globalne wydatki dokładnie zrównają się z faktycznie wytworzoną produkcją.
Mnożnikiem - nazywamy stosunek zmiany produkcji w punkcie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych.
Paradoks zapobiegliwości - jest to zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającej równowagę. Nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi; nadal muszą się one równać planowanym inwestycjom.
Polityka fiskalna (inaczej budżetowa) - to decyzje państwa dotyczące wydatków i podatków.
Polityka stabilizacyjna - obejmuje działania państwa zmierzające do utrzymania wielkości produkcji blisko poziomu zapewniającego pełne wykorzystanie czynników wytwórczych (pełne zatrudnienie).
Deficyt budżetowy - można określić jako nadwyżkę wydatków państwa nad jego dochodami.
Dług publiczny (narodowy) - jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych.
Mnożnik zrównoważonego budżetu - to mechanizm polegający na tym, że wzrost wydatków państwa, któremu towarzyszy taki sam wzrost podatków, powoduje zwiększenie produkcji.
Budżetem - nazywamy zapis planu wydatków i sposobów ich finansowania : określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa.
Automatyczny stabilizator - jest to taki mechanizm w gospodarce, który zmniejsza podatność PNB na wstrząsy.
Bilans handlowy - jest to wartość eksportu netto. Gdy eksport jest większy od importu, następuje nadwyżka handlowa. Gdy import przewyższa eksport, gospodarka wykazuje deficyt handlowy.
Krańcowa skłonność do importu (KSI) - obrazuje jaka część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydać na dodatkowy import.
Ograniczenia budżetu - bezpośrednia kontrola wielkości importu przez rząd
Budżet pełnego zatrudnienia - wielkość deficytu budżetowego obliczona przy założeniu pełnego zatrudnienia; wskaźnik oceniający stan finansów państwa
Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.
Stopa dyskontowa - jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Operacje otwartego rynku - występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.
Potrzeby finansowe sektora publicznego ( PPSP ) lub inaczej - deficyt sektora publicznego - jest to suma deficytu budżetu centralnego i budżetów terenowych oraz deficytu w gałęziach znacjonalizowanych.
Koszt alternatywny - danego dobra to ilość innych dóbr, z których trzeba zrezygnować, aby wytworzyć dodatkową jednostkę danego dobra.
Motyw transakcyjny - trzymania pieniądza odzwierciedla fakt niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie.
Popyt na pieniądz - to popyt na zasób pieniądza w ujęciu realnym (w skrócie: realny zasób pieniądza ).
Motyw przezorności - polega na tym, że z góry decydujemy się trzymać pewien zasób pieniądza na pokrycie nieprzewidzianych wydatków, których dokładnego rodzaju nie jesteśmy jeszcze w stanie przewidzieć.
Motyw portfelowy utrzymania pieniądza - to niechęć ludzi do ryzyka. Ludzie są skłonni poświęcić wyższą przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego portfela inwestycyjnego, który przyniesie niższą, ale dającą się łatwiej przewidzieć stopę zysku.
Nominalną podaż pieniądza - kontroluje bank centralny. Jeżeli przyjmiemy założenie upraszczające, że ceny dóbr są stałe, to możemy uznać, iż bank centralny kontroluje także realną podaż pieniądza, kiedy uchylimy założenie o stałości cen, zobaczymy, że zmiany ilości pieniądza w ujęciu nominalnym prowadzą zwykle do zmiany poziomu cen. Bankowi centralnemu jest wówczas znacznie trudniej kontrolować realną podaż pieniądza.
Rynek pieniądza - znajduje się w równowadze wówczas gdy wielkość zapotrzebowania na realny zasoby pieniądza jest równa wielkości zaoferowanej.
Mnożnik kreacji pieniądza - obrazuje wielkość zmiany zasobu pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę (np. 1 funt ).
Koszt alternatywny (koszt utraconych możliwości ) utrzymywania pieniądza - to odsetki utracone w wyniku trzymania aktywów finansowych w postaci pieniędzy (gotówki ), a nie w formie oprocentowanych obligacji.
Operacje otwartego rynku - występują wtedy, kiedy bank centralny zmienia wielkość bazy monetarnej, kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku.
Ostatnia instancja kredytowa - to instytucja zdolna do udzielania pożyczek bankom i innym instytucjom finansowym w sytuacjach, kiedy panika na rynkach finansowych zagraża całemu systemowi finansowemu.
Stopa dyskontowa - jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Stopa rezerw jest to stosunek rezerw do wkładów.
Stopa rezerw obowiązkowych - jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.
Efekt majątkowy (bogactwa) - polega na przesunięciu wykresu funkcji konsumpcji w górę (w dół) pod wpływem wzrostu (spadku) zasobów majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia (spadku) wydatków na każdy, poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.
Funkcja popytu inwestycyjnego - obrazuje zależność między planowanymi przez przedsiębiorstwa inwestycjami a poziomem stopy procentowej.
Wypieranie - polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod wpływem wzrostu wydatków państwa, który powoduje zwiększenie popytu globalnego i w konsekwencji - wzrost stopy procentowej.
Krzywa IS - jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze.
Krzywa LM - jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i dochodu przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze.
Zarządzanie popytem - polega na wykorzystaniu polityki pieniężnej i polityki fiskalnej w celu stabilizacji dochodu na wysokim przeciętnie poziomie.
Mechanizm transmisyjny - mechanizm, za pośrednictwem którego zmiany podaży pieniądza oddziałują na popyt globalny
Teoria dochodu permanentnego - teoria konsumpcji stworzona przez M. Friedmana, według której wydatki na konsumpcję nie zależą od poziomu bieżącego dochodu rozporządzalnego, lecz od przeciętnego dochodu osiąganego w długim okresie
Teoria cyklu życia - teoria konsumpcji opracowana przez A. Ando i F. Modiglianiego, zgodnie z którą główną zmienną określającą poziom konsumpcji jest przewidywana wielkość dochodów osiąganych w całym życiu
Kombinacja polityki fiskalnej i pieniężnej - różne możliwe kombinacje polityki pieniężnej i fiskalnej
Łagodna polityka pieniężna - rodzaj polityki gospodarczej, w ramach której państwo zwiększa podaż pieniądza i powoduje spadek stopy procentowej
Łagodna polityka fiskalna - polityka gospodarcza polegająca na obniżeniu podatków i zwiększeniu wydatków państwa
Efekt realnych zasobów - jest to zwiększenie popytu konsumpcyjnego wynikające ze wzrostu realnej wartości pieniężnych konsumentów.
Bezrobocie przymusowe - obejmuje osoby skłonne podjąć pracę przy danej płacy realnej, lecz nie mogące jej znaleźć.
Ekonomia podażowa - jest teoretycznym uzasadnieniem polityki gospodarczej której celem nie jest pobudzanie popytu globalnego, lecz stymulowanie globalnej podaży. Opisuje stosowanie bodźców mikroekonomicznych w celu zmiany poziomu pełnego zatrudnienia, wielkości produkcji potencjalnej oraz naturalnej stopy bezrobocia.
Krzywa podaży globalnej AS - obrazuje wielkość produkcji, którą przy każdej cenie przedsiębiorstwa są skłonne wytworzyć. W modelu klasycznym nie występuje iluzja pieniądza, a płace nominalne są elastyczne. Wielkość produkcji nie zależy zatem od cen, a krzywa podaży globalnej przebiega pionowo na poziomie produkcji potencjalnej.
Okresowe zwolnienia - powodują że część pracowników pozostaje przez pewien czas poza przedsiębiorstwem.
Cykl koniunkturalny - polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół długookresowych trendów.
Klasyczny model makroekonomiczny analizuje gospodarkę, w której płace i ceny są doskonale giętkie
Przez Poziom cen rozumiemy przeciętną cenę wszystkich dóbr wytwarzanych w gospodarce
Funkcja popytu makroekonomicznego (krzywa) - opisuje różne kombinacje poziomu cen i dochodu realnego, przy których planowane wydatki są równe faktycznej produkcji, przy stopie procentowej ustalonej na poziomie zapewniającym równowagę na rynku pieniądza.
Płaca realna - jest ilorazem płacy nominalnej i poziomu cen. Informuje ona o ilości dóbr, które można nabyć za daną płacę nominalną.
Krańcowy produkt pracy - jest równy przyrostowi produkcji wynikającemu z zatrudnienia dodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitału rzeczowego.
Zarejestrowana siła robocza (podaż pracy) - to liczba osób, które zarejestrowały się jako chętne do podjęcia pracy. Jest ona sumą liczby zatrudnionych i liczby zarejestrowanych bezrobotnych. tj. osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy.
Naturalna stopa bezrobocia - to odsetek siły roboczej obejmujący bezrobotnych w warunkach równowagi na rynku pracy. Są oni dobrowolnie bezrobotni, gdyż nie chcą podjąć pracy przy płacy realnej zapewniającej równowagę.
Iluzja pieniądza - występuje wtedy, kiedy ludzie nie odróżniają wielkości nominalnych od realnych.
Nakład pracy - w przedsiębiorstwie jest mierzony liczbą roboczogodzin przepracowanych w nim w danym okresie.
Funkcja krótkookresowej podaży globalnej - opisuje zależność między poziomem cen, ustalanych przez przedsiębiorstwa i określanych przez wysokość płac, a wielkością produkcji.
Wydłużenie i skrócenie czasu pracy - działania przedsiębiorstwa kształtujące wielkość nakładów pracy bez zmiany liczby zatrudnionych
Krzywa skłonności do podjęcia pracy - krzywa pokazująca liczbę osób skłonnych do podjęcia pracy przy różnych poziomach płacy realnej
Bezrobocie dobrowolne - sytuacja w której pewna grupa ludzi nie chce podjąć pracy przy danym poziomie płacy realnej
Krzywa podaży pracy - krzywa ilustrująca, jak wiele osób - dla każdego poziomu płacy realnej - chce zasilić zasób siły roboczej
8