Okolicznik - część zdania, która pełni funkcję określającą czasownik. Uzupełnia czasownik o dodatkowe elementy, bez których wypowiedź jednak byłaby kompletna. Pozostaje on ze swoim członem nadrzędnym w związku przynależności. Odpowiada na pytania miejsca, czasu, przyczyny, celu, warunku, sposobu, przyzwolenia.

Czasami trudno wskazać, czy określona część zdania jest okolicznikiem czy dopełnieniem. Z pomocą przychodzi wtedy reguła, która mówi, że dopełnienie pozostaje ze swoim członem nadrzędnym w związku rządu (okolicznik pozostaje w związku przynależności).

Wyrażanie okolicznika [edytuj]

Okolicznik może być wyrażony w zdaniu:

• rzeczownikiem np. Dokończę to zdanie rankiem.

• bezokolicznikiem np. Poszedł robić śniadanie.

• przysłówkiem np. Zagrał niewłaściwie.

• zaimkiem przysłownym np. Kiedyś to zrobię.

• imiesłowem przysłówkowym współczesnym np. Śpiewał, jąkając się.

• wyrażeniem przyimkowym np. Idę do szkoły.

Rodzaje okoliczników [edytuj]

Okoliczniki miejsca [edytuj]

Nazwa	Przykładowe zdanie
Okolicznik lokatywny miejsca	Maria stała przed domem.
Okolicznik ablatywny miejsca	Marta wróciła z Francji.
Okolicznik allatywny miejsca	Płynę do Szwecji.
Okolicznik perlatywny miejsca	Biegliśmy przez ogród.

Okoliczniki miary [edytuj]

Nazwa	Przykładowe zdanie
Okolicznik czasu	Jutro zrobię to.
Okolicznik częstotliwości	Rzadko zapominam zmieniać wodę u kwiatków.
Okolicznik prędkości	Jechał wolno.
Okolicznik dystrybutywny	Dostaliśmy po dwadzieścia złotych.

Okoliczniki inne [edytuj]

Nazwa	Przykładowe zdanie
Okolicznik celu	Idę po truskawki.
Okolicznik przyczyny	Zmęczył się od jazdy.
Okolicznik skutku	Bezskutecznie ratował psa.
Okolicznik sposobu	Mówił z zaangażowaniem.
Okolicznik porównawczy	Uparł się jak osioł.
Okolicznik warunku	Przy szczęściu może to uczynię.
Okolicznik przyzwolenia	Mimo problemów udało mi się to skończyć.
Okolicznik względu	Jakościowo jest on tragiczny.
Okolicznik czynnika towarzyszącego	Rozstaliśmy się z żalem.

Przydawka (czasami zwana również atrybutem) to część zdania określająca rzeczownik^[1], zaimek rzeczowny. Może być wyrażona przymiotnikiem (np. ładny kwiatek), zaimkiem przymiotnym (np. mój kwiatek), imiesłowem przymiotnikowym czynnym (np. rosnący kwiatek), imiesłowem przymiotnikowym biernym (np. podlany kwiatek), liczebnikiem (np. podlałem już trzeci kwiatek), wyrażeniem przyimkowym (np. sweter z wełny). Przydawka odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? czego? z czego?

Podział przydawek [edytuj]

Ze względu na przynależność do części mowy i typ połączeń składniowych wyróżnia się przydawki:

• przymiotną (wyrażoną przymiotnikiem, zaimkiem przymiotnym, imiesłowem przymiotnikowym)

• liczebną (wyrażoną liczebnikiem)

• rzeczowną (wyrażoną rzeczownikiem w mianowniku)

• dopełniaczową (wyrażoną rzeczownikiem w dopełniaczu)

• przyimkową (wyrażoną wyrażeniem przyimkowym)

Przydawka charakteryzująca a klasyfikująca [edytuj]

Jeśli przymiotnik stoi przed rzeczownikiem, przydawkę określa się jako charakteryzującą, tzn. mówiącą o tezie przygodnej. W przeciwnym przypadku - gdy przymiotnik następuje po rzeczowniku - z przydawką klasyfikującą (wyodrębniającą).

Przykłady:

• karlik większy - (przydawka klasyfikująca) jest nazwą gatunkową i nic nie mówi o wielkości danego osobnika względem innego (nawet najmniejszy osobnik tego gatunku jest karlikiem większym);

• większy karlik - (przydawka charakteryzująca) opisuje fakt, że jeden osobnik jest większy od drugiego, ale nic nie mówi o przynależności gatunkowej (być może chodzi o karlika malutkiego lub drobnego).

---