Psychologia kliniczna

Dziedzina badań i praktyki, która zajmuje się opisem, wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego, określaniem ich przyczyn oraz wypełnianiem zadań praktycznych, polegających na diagnozie zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania profesjonalnych, psychologicznych form pomocy i interwencji.

Psychologia a psychiatria

- różne korzenie i zadania

Psychiatria- jest subdyscypliną medycyny, zajmującą się badaniem, zapobieganiem i leczeniem zaburzeń psychiatrycznych. Bada ich uwarunkowanie genetyczne, biologiczne, ale także psycho -społ. Psychologia jest subdyscypliną filozofii

- różna edukacja i sposób oddziaływań

Edukacja psychiatrów bazuje na medycynie, posiadają oni tytuł lekarza zatem mogą udzielać porad medycznych, zalecać leki, przeprowadzać i zlecać badania.

- psychologia, psychoanaliza

Obszary zainteresowań:

- zdrowie i choroba

- stres i kryzys

- zależność między ciałem, a psychiką

- wpływ czynników psychologicznych na powstawanie chorób psychicznych i somatycznych.

- wpływ czynników psychologicznych na utrzymanie zdrowia psychicznego i somatycznego i zdrowienie ( leczenie)

- psychologiczne metody oddziaływań- interwencja kryzysowa, psychoterapia, poradnictwo, rehabilitacja, psychoprofilaktyka i promocja zdrowia.

Działy:

Szeroko:

- psychologia kliniczna dzieci i młodzieży

- psychologia kliniczna człowieka dorosłego

Zarówno w psychiatrycznej, somatycznej i neurologicznej służbie zdrowia

Wąsko:

- psychologia przemocy

- psychologia zdrowia

- psychologia uzależnień

- psychoonkologia

Historia

Starożytność

- Hipokrates 460 p.n.e.- choroby psychiczne mają przyczynę w dysfunkcjach fizjologicznych

- zaburzenia równowagi pomiędzy płynami w organizmie powodują chorobę.

Humory (płyny w ciele)

I krew- sangwinik ( wesoły i aktywny)

II flegma - flegmatyk ( apatyczny i ospały)

III czarna żółć- melancholik ( smutny i zadumany)

IV żółć - choleryk ( łatwo wpadający w złość, pobudliwy)

Platon 427 p.n.e.- choroby psychiczne mają źródło konfliktach w psychologicznych ( emocjonalnych)

Średniowiecze

- Dekret Papieski z 1484 r- utrata rozumu powinna być uznana za jeden z objawów opętania przez demony, zatem właściwym działaniem jest spalenie osoby na stosie.

Oświecenie

- wielka rewolucja Francuska - Philippe Pinel oddzielił chorobę psychiczną od upośledzenia psychicznego, zdejmuje kajdany z ludzi, którzy byli traktowani jako zwierzęta.

- powstają zakłady, szpitale państwowe, azyle dla psychicznie chorych.

XIX wiek

- Emil Kraepelin i Bleuler- choroby psychiczne mają przyczynę w czynnikach somatycznych ( fizycznych). Koncepcja psychozy, otępienie wczesne, psychoza maniakalno - depresyjna.

- Masmer, Breurer- hipnoza

- Zygmunt Freud- psychologia wykorzystania hipnozy do badania tego, co w nieświadomości założenia

Warstwy psychiki:

1. świadomość

2. przedświadomość

3. nieświadomość

Struktura osobowości:

1. id (przyjemność)

2. ego ( rzeczywistość)

3. superego (moralność, sumienie)

Metoda: obserwacje kliniczne, psychoanaliza, analiza

- podstawowa siła napędowa i energia popędu seksualnego - libido

- fazy zaspokajania potrzeb popędowych: oralna, analna, falliczna, latentna, genitalna

- ryzyko fiksacji - patologia ( nerwica)

Rozwój psychologii klinicznej

Zightner Witner

- 1886 r. otwiera pierwszą klinikę psychologiczną w USA na Uniwersytecie Pensylwania, pomagającą dzieciom z zaburzeniami mowy

- określa psychologa klinicznego jako nowy zawód związany z pomocą, oparty o badanie kliniczne pacjenta.

Rozwój psychologii klinicznej w Polsce:

1. Okres przedwojenny

- sekcja psychologii, Towarzystwo lekarskie

- instytut Higieny Psychicznej

2. Po II wojnie światowej

- Wyższa Szkoła Higieny Psychicznej

- 1950- 1956 likwidacja zawodu, psycholog jako asystent psychiatry

- 1956 reanimacja konferencja Psychologii stosowanej i Psychologii klinicznej.

- lata 60 specjalność psychologii klinicznej na studiach, nowe książki

- lata 70-80 stabilizacja i rozwój

- lata 90 do teraz różnicowanie się psychologii klinicznej, rozwój praktyki, zwrócenie uwagi na zdrowie i psychologia pozytywna

Psychologia kliniczna - podejścia patogenetyczne i salutogenetyczne

Patogeneza versus Salutogeneza

dlaczego człowiek zachowuje zdrowie

-dlaczego człowiek choruje dlaczego człowiek nie czuje się chorym

-dlaczego człowiek czuje się chory

Patogeneza

Czynniki chorobotwórcze:

1. biologiczne- genetyczne, konstytucjonalne i somatyczne

2. psychologiczne- sytuacyjne i osobowościowe

3. społeczno- kulturowe

Współdziałają ze sobą w etiopatogenezie chorób

Współcześnie wykorzystywany jest model podatności - stres:

Bodziec ( stres) - podatność- choroba oraz modele czynników ryzyka (np. WZA)

Salutogeneza

- wymiar zdrowia i choroby

Zdrowie --- Choroba

- czynniki salutogenetyczne:

1. Uogólnione zasoby odpornościowe ( GRR)

2. Stresory

3. Poczucie koherencji ( SOC)

3. Zachowania, styl życia

Ad.1.

Wyjaśniają skuteczne zmaganie się ze stresorami ( model podatność- stres)

- fizyczne i biologiczne

- materialne

- społeczno kulturowe

- właściwości psychiczne jednostki

Ad.2.

Każdy element który do systemu wprowadza entropie, napięcie i sprzeczności

- egzo i endogenne

- psychospołeczne i fizyczno- biologiczne

- krótko i długotrwałe

Ad.3.

Składa się z 3 wymiarów:

- Poczucie sensowności ( stopień w jakim człowiek czuję, że życie ma sens, że przynajmniej część problemów i wymagań otoczenia jest warta wysiłku, poświęcenia i zaangażowania. Sensowność ma wartość motywacyjną)

- Poczucie zrozumiałości ( stopień w jakim człowiek spostrzega bodzcze z którymi się styka jako sensowne poznawczo czyli przewidywalne i wytłumaczalne)

- Poczucie zaradności ( stopień w jakim człowiek spostrzega dostępne zasoy jako wystarczające, by sprostać wymogom stawianym przez życie)

Czynniki wpływające na tolerancję na stres:

1. wsparcie społeczne

2. optymizm

3 szczęście i nadzieja

4. osobowość ( poczucie zaangażowania + aktywna postawa życiowa+ wewnętrzne umiejętności kontroli lub SOC- poczucie koherencji HAROINESS)

5. umiejscowienie kontroli

6. wzór zachowania- typ A, B, C, D

7. czynniki fizjologiczne (reaktywność AUN)

8. historia życia

9. styl radzenia sobie ze stresem

Kim jest psycholog kliniczny?

- osoba pracująca w ramach problematyki zdrowia i choroby

- pracująca w miejscu udzielania usług w zakresie zdrowia psychicznego i somatycznego np. szpitale ( psychiatryczne, somatyczne), poradnie psychologiczno- pedagogiczne, oddziały pobytu dziennego, ośrodki odwykowe, opiekuńczo- lecznicze, rehabilitacyjne

- ukończyła 5 letnie studia mgr

- jest w trakcie lub ukończyła zdanym egzaminem państwowym 4 letnią specjalizację z psychologii klinicznej

- stosuje się do zasad kodeksu etyczno- zawodowego

Psychologia kliniczna a psychopatologia

Psychopatologia = nauka o objawach zaburzeń psychicznych czy: Psychopatologia=

psychologia kliniczna

Definicja zdrowia według WHO

Zdrowie jest pełnym dobrostanem fizycznym, psychicznych i społecznym, Anie tylko brakiem choroby i niedomagania

Norma i normalność

- norma ilościowa

- norma i normalność społeczno- kulturowa ( normalnie jest to co powszechnie, typowe dla danej kultury, także: normy moralne i prawne)

- norma teoretyczna( w odniesieniu do teorii naukowych czy pacjenta cechuje normalny rozwój przewidziany dla tożsamości , czy zaspokaja swoje potrzeby i realizuje własne możliwości, czy spełnia wymagania życiowe?)

Elementy diagnozy zaburzonego zachowania według Seligmana

- cierpienie, ból psychiczny

- nieprzystosowanie do otoczenia

- irracjonalność, nieracjonalność

- nieprzewidywalność i brak kontroli

- rzadkość i niekonwencjonalność

- dyskomfort obserwatora

- naruszenie norm moralnych i ideałów

Międzynarodowe klasyfikacje chorób psychicznych

- DSM - IV

- ICD- 10

DSM- IV

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego - APA 1994 r.

Pięć wymiarów klasyfikacji stanowi pomoc w diagnozowaniu postępowania.

Oś 1- zaburzenia kliniczne

Oś 2 - zaburzenia osobowości, upośledzenia umysłowe, zaburzenia rozwojowe

Oś III- stany ogólnomedyczne

Oś IV- problemy psychospołeczne i środowiskowe

Oś V- poziom przystosowania

ICD- 10

- Międzynarodowa klasyfikacja chorób i problemów Zdrowotnych ICD- 10

- ICD 10 jest opracowana przez WHO i obowiązuje w Polsce od roku 1996.

0- organika, zaburzenia organiczne ( otępienie) choroby mózgu

1- uzależnienia

2- schizofrenie

3- zaburzenia nastroju

4- nerwice

5- zespoły behawioralne

6- osobowość, zaburzenia osobowości dorosłych

7- upośledzenia umysłowe

8- zaburzenia rozwoju

9- zaburzenia zachowania emocji rozpoczynające się w dzieciństwie

0- organiczne zaburzenia dotykają ludzi w podeszłym wieku. Są spowodowane chorobą mózgu ( otępienia m.in. Alzheimer, Parkinson)

1- substancje takie jak alkohol czy narkotyki począwszy od ostrych zatruć po następstwa długotrwałego, szkodliwego używania tych środków czy objawy abstynencyjne.

2- schizofrenia zaburzenia typu schizofrenii i urojeniowe. Charakterystyczne jest stępowanie urojeń i omamów. Urojenia- zaburzenia myślenia, Omamy- nieprawidłowy odbiór zmysłów.

3- zaburzenia nastroju ( afektywne) np. depresja, mania

4. zaburzenia nerwicowe- związane ze stresem i pod postacią somatyczną Fobie, paniczne napady lęku, lęk uogólniony, agorafobię, obie społeczne, lęk paniczny, zaburzenia lękowe uogólnione czy mieszane, zaburzenia obsesyjno- kompulsywne oraz reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne. F- 43 to duża i często występująca grupa zaburzeń obejmująca reakcję na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne. Pojawiają się po przeżyciu KWŻ.

5. zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi np. zaburzenia odżywiania, zaburzenia snu, dysfunkcje seksualne.

6. zaburzenia osobowości zakorzenione i stałe wzorce zachowań, które stanowią znaczne lub skrajne odchylenie od przeciętnego sposobu spostrzegania myślenia, odczuwania i odnoszenia się do innych. Towarzyszą im zazwyczaj poczucie przykrości oraz problemy w funkcjonowaniu społecznym.

7-. ( lekkie, umiarkowane, znaczne i głębokie)

8. ( autyzm lub zaburzenia funkcji poznawczych)

9. rozpoczynają się dzieciństwie i w wieku młodzieńczym ( ADHD, zaburzenia socjalizacji, przywiązania separacji).

Zaburzenia zachowania lub intrapsychiczne

- ISD 10 zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się w dzieciństwie i wieku młodzieńczym ( F90-98)

- kiedy dziecko sygnalizuje, że nie zaspokaja swoich potrzeb i /lub nie spełnia oczekiwań, jakie w stosunku do niego mają dorośli.

- trudno je sklasyfikować (traktowane są szerokie lub wąsko np., zaburzenia emocjonalne, lęk separacyjny)

- często uwarunkowane sytuacyjnie i bardziej podatne na przemijanie.

F 90- 98

- zaburzenia hiperkinetyczne

- zaburzenia zachowania

- tiki

- zaburzeni funkcjonowania społecznego ( np. mutyzm)

Zaburzenia nastroju

- mają bardziej trwały charakter

- nie spełnianie zadań rozwojowych przypisanych poszczególnym okresom rozwoju dziecka

- mniej lub bardziej poddające się terapiom

F 80-89

- specyficzne zaburzeni rozwoju mowy i języka) artykulacji, ekspresji)

- specyficzne zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych ( czytania, poprawnej pisowni)

- całościowe zaburzenia rozwojowe( autyzm, zespól Retta, Zespól Aspergera)

Całościowe zaburzenia rozwojowe

- Jakościowe nieprawidłowości interakcji społecznych i wzorców porozumiewania się

-organiczny, stereotypowy powtarzający repertuar zainteresowań i aktywności

- pojawiają się we wszystkich sytuacjach

- rozwój zwykle zaburzony od niemowlęctwa, a zaburzenia pojawiają się zwykle ciągu pierwszych 5 lat życia

Autyzm

Pojawia się przed 3 rokiem życia, nieprawidłowe funkcjonowanie w 3 sferach:

- interakcji społecznych

- komunikacji

- ograniczony, powtarzający się repertuar zachowań

- 3-4 razy częściej u chłopców.

Zespól Aspergera

- jakościowe nieprawidłowości w interakcjach społecznych

- ograniczony i stereotypowy; powtarzający się repertuar zainteresowań i aktywności.

- nie występuje tu opóźnienie ani upośledzanie ogólnego rozwoju języka i funkcji poznawczych ( normalna inteligencja)

Zespól Retta

- występuje u dziewcząt

- zaczyna się między 7- 24 miesiącem życia dziecka

Po okresie normalnego rozwoju dochodzi do całkowitej lub częściowej utraty sprawności manualnej i mowy wraz z zahamowaniem tempa obwodu głowy. Charakterystyczne stereotypy ; kręcenie palcami, ruchy mycia rąk, ślinienie rąk, hiperwentylacja i utrata celowych ruchów rąk oraz ruchów precyzyjnych. Brak kontroli zwieraczy. Brak angażowania się w interakcje

---