SURDOPEDAGOGIKA

PODSTAWOWE POJĘCIA

• GŁUCHONIEMY

• GŁUCHY - od 1927r.

• INWALIDA SŁUCHU /INWALIDA NARZĄDU SŁUCHU - lata 60-te

• DZIECKO: GŁUCHE, Z RESZTKAMI SŁYSZENIA, NIESŁYSZĄCE - lata 1957 - 1981

• DZIECKO GŁUCHE, DZIECKO NIEDOSŁYSZĄCE - lata 80-te

• NIESŁYSZĄCY I SŁABO SŁYSZĄCY - od 1993r; na mocy Zarządzenia nr 29 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 1993r (Dz. Urz. MEN nr 9, poz. 36)

• OSOBA Z WADĄ SŁUCHU, Z USZKODZENIEM SŁUCHU

Klasyfikacja uszkodzeń słuchu

Klasyfikacja BIAP

Norma - do 20 dB

Lekki - powyżej 20 do 40 dB

Umiarkowany - powyżej 40 do 70 dB

Znaczny - powyżej 70 do 90 dB

Głęboki - powyżej 90 dB

Medycyna za główne kryterium klasyfikacji przyjmuje lokalizację uszkodzenia i związany z tym typ ubytku słuchu.

Uszkodzenie obwodowe (gdy uszkodzony jest sam narząd słuchu)

• Przewodzeniowe

• Odbiorcze

• Mieszane

Uszkodzenie centralne (dotyczy dalszych elementów drogi słuchowej, aż do ośrodków podkorowych).

Medycyna i pedagogika

(klasyfikacja odnośnie czasu powstania uszkodzenia)

• Prelingwalne - powstałe do 2-3 roku życia

• Interlingwalne - powstałe miedzy 3-5 rokiem życia

• Postlingwalne - powstałe po 5 roku życia

Przyczyny wad słuchu

• Uszkodzenie słuchu występuje u 3/1000 noworodków

• około 20% ma głęboki niedosłuch

• występuje tuż po urodzeniu u około 3% dzieci

• U około 50% noworodków przyczyna jest nieznana lub niemożliwa do ustalenia

• U 25% przyczyną utraty słuchu mogą być czynniki genetyczne

• pozostałych 25% noworodków utrata słuchu może być związana z:

• zakażenie wewnątrzmaciczne

• jak nieprawidłowości budowy twarzoczaszki,

• masa urodzeniowa poniżej 1500 g,

• wentylacja mechaniczna dłuższa niż 5 dni,

• hiperbilirubinemia (żółtaczka),

• leki ototoksyczne,

• bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,

• niska punktacja Apgar (0-4 w pierwszej minucie, 0-6 w piątej)

Czynniki ryzyka utraty słuchu

• leki ototoksyczne: aminoglikozydy i diuretyki

1. amikacyna (Biodacyna, Amikin) - 14%, neomecyna (krople do uszu: Dicortineff), Netilmycyna - 2,4%;

2. gentamycyna - 8,6%, streptomycyna (narząd równowagi)

3. Furosemid

4. kwas etakrynowy

5. Vancomycyna

6. Erytromycyna

7. Azitromycyna

• nawracające stany zapalne ucha środkowego z wysiękiem przez okres minimum 6 miesięcy,

• uszkodzenia słuchu w wywiadzie rodzinnym

• niepokój rodziców/opiekunów dotyczący słuchu, mowy, języka i/lub opóźnienia rozwoju,

• bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i inne infekcje łączące się z ryzykiem zaburzeń neurosensorycznych,

• uraz głowy z utratą przytomności lub pęknięciem czaszki,

• cechy zespołów wad wrodzonych skojarzonych z niedosłuchem,

Wczesna diagnoza

• 90% dzieci urodzonych z wadą słuchu ma słyszących rodziców

• Program Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu

• Obserwacja

• Okres noworodkowy i niemowlęcy

• Okres wczesnego dzieciństwa

• Okres szkolny

Konsekwencje, które wynikają z utraty słuchu zależą od:

• wieku, w którym powstało uszkodzenie analizatora słuchu - bardzo ważne jest to, czy stało się to przed czy po opanowaniu mowy jako środka porozumiewania się

• rodzaju i stopnia utraty słuchu - jaki zakres odbioru różnych częstotliwości został uszkodzony;

• protezowania - czy miało miejsce, kiedy, jak długo trwało i czy obecnie osoba niesłysząca korzysta z aparatów słuchowych lub implantu ślimakowego CI;

• umiejętności wykorzystania posiadanych resztek słuchu - jakie bodźce akustyczne osoba z uszkodzonym słuchem może odebrać i zidentyfikować bez pomocy środków technicznych, oraz przy ich udziale;

• czynników środowiskowych okresu dzieciństwa - czy rodzice byli lub są słyszący, czy była prowadzona rewalidacja przez rodziców, w poradni logopedycznej bądź w innej formie;

• czynników środowiskowych wieku szkolnego - w jakim typie szkoły odbywała się nauka (szkoła dla słabosłyszących, głuchych, szkoła masowa); gdzie dziecko mieszkało (dom rodzinny , internat ); czy czas wolny, w tym wakacje, dziecko spędzało w towarzystwie osób słyszących, czy niesłyszących; itp.

• aktualne warunki rodzinne;

• podstawowe sposoby porozumiewania się z otoczeniem;

• cechy osobowości osoby niesłyszącej - w tym ogólny poziom inteligencji, zdolności kompensacyjne ustroju, motywacje i możliwości w zakresie integracji z osobami słyszącymi itd

Skutki uszkodzenia słuchu

Badania psychologiczne wskazują na pewne aspekty zachowania uważane za skutki głuchoty

• częściowy lub zupełny brak języka werbalnego,

• tendencje do przewagi mechanizmów obronnych w zachowaniu, a szczególnie mechanizmu wyparcia, oraz pewien niedostatek wglądu,

• częściową niedojrzałość psychiczną,

• impulsywność, oraz

• częstsze występowanie pewnych zaburzeń psychicznych, np. zaburzenia procesu identyfikacji, obejmujące m.in. także identyfikację seksualną, częstsze występowanie schizofrenii

Aparaty słuchowe

Pierwowzory aparatów - tuby akustyczne

Aparaty kieszonkowe ze wzmacniaczami lampowymi (ok. 1950 r.)

Najważniejsze typy aparatów słuchowych

• BTE (Behind-The-Ear) - zauszne

• ITE (In-The-Ear) - wewnątrzuszne

• ITC (In-The-Canal) - wewnątrzkanałowe

• CIC (Completely-In-Canal)
  - wewnątrzkanałowe o wysokim stopniu miniaturyzacji

Aparat zauszny

Aparaty wewnątrzuszne

Aparaty zminiaturyzowane

• Zalety typów zminiaturyzowanych:

• są mniej widoczne (małe rozmiary)
  - aspekt psychologiczny

• brak układu akustycznego
  (mniejsze zniekształcenia)

• Wady:

• małe wzmocnienie maksymalne
  (sprzężenia akustyczne)

• trudna obsługa (małe rozmiary)

• u niektórych - zła tolerancja

• wysoka cena

Rodzaje aparatów słuchowych

• Aparaty klasyczne analogowe

(wyposażone w regulator głośności, jednoprogramowe, parametry regulowane ręcznie)

• Aparaty programowane

• Aparaty cyfrowe

Aparaty słuchowe na przewodnictwo kostne

Dla osób z:

• przewlekłymi zapaleniami ucha

środkowego,

• wadami anatomicznymi takimi jak zarośnięcie

kanału ucha zewnętrznego czy niewykształcenie elementów przewodzących ucha środkowego.

• uszkodzeniem przewodzeniowym , u których stwierdzić można widoczną rezerwę ślimakową nie mniejszą niż 30 dB w paśmie częstotliwości, obejmującym zakres mowy,

• ubytek słuchu na przewodnictwo powietrzne jest nie większy niż 50 dB

Implanty ślimakowe

cochlear implants - umożliwiają bezpośrednią stymulację elektryczną zakończeń włókien nerwowych w celu wywołania wrażeń słuchowych

Kryteria implantowania

• Kryteria zastosowania implantów:

• obustronna całkowita utrata słuchu

• klasyczne aparaty słuchowe nie powodują poprawy słyszenia

• brak innych poważnych problemów zdrowotnych

• ukończony drugi rok życia

• gotowość do wzięcia udziału w długotrwałym treningu słuchowym

Budowa implantu ślimakowego

- Mikrofon - zbiera dźwięki z otoczenia

• Procesor mowy - wybiera i koduje dźwięki najbardziej użyteczne w rozumieniu mowy

• Nadajnik - przekazuje zakodowane sygnały do odbiornika

• Odbiornik/stymulator - dekoduje sygnały elektryczne i przekazuje je do elektrod

• Elektroda - przekazuje sygnały elektryczne do zachowanych włókien nerwowych

Działanie implantu ślimakowego

1. Dźwięk jest odbierany przez mikrofon

2. Dźwięk z mikrofonu jest przekazywany do procesora mowy

3. Procesor mowy wybiera i koduje użyteczne dźwięki

4. Kod jest przesyłany do nadajnika

5. Nadajnik przesyła przez skórę kod do odbiornika

6. Odbiornik/Stymulator zamienia kod na sygnały elektryczne

7. Sygnały elektryczne przesłane do elektrod pobudzają włókna nerwu słuchowego

8. Sygnały są rozpoznawane przez mózg jako dźwięki dając wrażenie słuchowe

System Baha

• to zakotwiczony implant na przewodnictwo kostne, 

• sygnał jest przekazywany do ucha wewnętrznego (ślimaka) drogą kostną - za pośrednictwem kości czaszki

• implanty te stosuje się u pacjentów z wadami słuchu typu przewodzeniowego lub mieszanego, którzy nie mogą korzystać z klasycznych aparatów

• dla osób które mają uszkodzone lub niewykształcone części przewodzeniowe: przewód słuchowy zewnętrzny lub ucho środkowe.

• pierwszą operację wszczepu implantu Baha przeprowadzono w Szwecji w roku 1977

• do tej pory korzysta z nich ponad 35 000 osób. 

Sposoby komunikowania się osób
z uszkodzeniami słuchu

Niejęzykowe

1. Przez dotyk

2. Przez czynności

3. Gestowo-mimiczne

4. Dźwiękowe i wibracyjne niejęzykowe

5. Przez wytwory plastyczne

„ Komunikacja totalna”

Językowe

1. Jednojęzykowe

2. Dwujęzykowe

3. Językowe hybrydalne

• Metoda fonogestów jest wzorowana na metodzie Cued Speech opracowanej przez Roberta Orina Cornetta

• została opracowana w 1966 r., po badaniach, które wykazały, że amerykańscy niesłyszący uczniowie
  i studenci:

• Nie umieją czytać i pisać

• Nie znają języka angielskiego

• Polska wersja opracowana została w 1984r

• Fonogesty są to specjalne ruchy jednej ręki (prawej lub lewej), które towarzyszą głośnemu i wyraźnemu mówieniu

• Fonogesty są narzędziem, które pomaga osobie słyszącej mówić tak wyraźnie,
  aby osoba niesłysząca mogła dokładnie zobaczyć wymawiane słowa

• Zasada Cued Speech: Podobnemu na ustach towarzyszy inne na dłoni

• Samogłoskom towarzyszą ruchy dłoni w kierunku określonego punktu w pobliżu twarzy (lokacji) Spółgłoskom towarzyszą umowne układy palców

• W czasie wymawiania sylaby otwartej (połączenia spółgłoski z samogłoską)
  dłoń przyjmuje układ właściwy dla spółgłoski i wykonuje ruch właściwy dla samogłoski

• Wystarczy 5 lokacji i 8 układów palców, aby można było odróżnić wszystkie głoski polskie we wszystkich sylabach

Stosując fonogesty uczymy:

• Uważnego słuchania.

• Odczytywania z ust.

• Nowych słów i ich znaczeń.

• Wzorów wymawiania wyrazów i zdań.

• Samokontroli czynności mówienia.

• Wszystkich bez wyjątku reguł słowotwórstwa i gramatyki.

• Czytania („ze zrozumieniem”).

• Poprawnego pisania.

• Uczestnictwa w rozmowach w sposób eurytmiczny!

---