Działalność wody

Siła niszczejącej działalności wody zależy od:

• Jej ilości

• Nachylenia stoku

• Rodzaju materiału skalnego

• Pokrycia roślinnego.

Czynnik rzeźbotwórczy zewnętrzny:

• Działa na powierzchni Ziemi

• Prowadzi do zmian rzeźby

• Ruchy grawitacyjna, woda płynąca, morska, wiatr, lodowiec, lądolód.

Procesy rzeźbotwórcze:

• Erozja - żłobienie powierzchni ziemi, wynoszenia skał pod wpływem czynników rzeźbotwórczych. Niszczenie podłoża.

• Transport materiału skalnego

• Akumulacja - gromadzenie i osadzanie materiału skalnego. Zachodzi w miejscu, gdzie maleje ich prędkość i zmniejsza się siła transportowa.

• Efekt - podłużne, wklęsłe formy rzeźby (doliny rzeczne).

Saltacja - ruch skokowy.

Górny bieg rzeki:

• Pokonuje duże różnice wyskokości

• Duży spadek

• Płynie szybko

• Transportuje dużą ilość materiału gruboziarnisteg, który silnie żłobi podłoże skalne.

• Zachodzi erozja wgłębna (denna) - rzeka pogłębia swoje koryto.

• Dolina rzeczna w kształcie litery V, głęboka, ma strome stoki.

Cecha górskich rzek - otoczaki.

Kanion - dolina o bardzo stromych stokach, głęboko wcięta w podłoże o płytowej budowie. Najgłębszy jest kanion w Peru, a największy w Kolorado.

Progi skalne

• tworzą się gdy rzeka napotyka skały bardziej odporne na zniszczenie.

• Spada z nich w postaci wodospadu.

• Głazy żłobią kotły eworsyjne u podnóża wodospadu. Górna część progu obrywa się => przesuwanie wodospadu w górę rzeki.

Erozja wsteczna - zachodzi w źródłowym odcinku rzeki, powodując cofanie się leja źródłowego.

Środkowy bieg rzeki:

• Maleje jej spadek

• Rośnie ilość wody - wzrasta przepływ

• Dużo materiału - w postaci zawiesiny

• Dominuje erozja boczna

• Dolina jest szersza i płytsza

• Nurt rzeki - miejsce w rzece, gdzie najszybciej płynie i eroduje woda.

Meandry- zakola rzeczne. Rozwijają się aż do przerwania szyi zakola. Powstają na skutek niszczenia brzegów rzeki przez jej nurt.

Jeziora meandrowe (starorzecza) - najbliżej rzeki występują najmłodsze starorzecza.

Dolny bieg rzeki:

• Spadek maleje

• Tworzą się warunki do akumulacji - większość materiału osadzana przy ujściu.

• Stożek napływowy - tworzy się jeśli rzeka uchodzi do innej.

• Delta - tworzy się jeśli rzeka uchodzi do jeziora lub morza. Powstają gdy morze (do którego uchodzi) jest płytkie, nie zachodzą w nim pływy.

• Estuarium (ujścia lejkowate) - powstaje gdy rzeka uchodzi do morza, w którym występują pływy lub silne prądy. Cały niesiony przez nią materiał zostaje zabrany przez morze. Np. Tamiza, Rzeka św. Wawrzyńca.

Podstawa erozyjna - wyznacza poziom ujścia rzeki. To poziom, do którego rzeka zamierza i eroduje. Jej zmiana położenia (podniesienie/obniżenie) powoduje zmiany procesów akumulacji i erozji rzecznej.

---