UMIEJETNOŚĆ to: praktyczna znajomość czegoś, biegłość w czymś, zdolność wykonywania czegoś; lub gotowość do podjęcia decyzji; to sprawność w wykorzystywaniu odpowiedniej wiedzy przy wykonywaniu określonych zadań lub sprawdzona możliwość osiągania celu przy zastosowaniu zasobów działań skutecznych w określonej sytuacji. Typy umiejętności: - koncepcyjna - to są te, które mają największy udział w intelektualnych, twórczych aspektach funkcj. Jednostek i grup; - społeczne- służą nawiązywaniu i utrzymywaniu porozumiewaniu się, współpracy między grupami i organizacjami; - techniczne - to te, które wiążą się z opanowaniem rutynowych czynności. Umiejętność wg ARGYLE: Argyle wyróżnia dwie kategorie celu (bliższe i dalsze), przedstawia przykład celów dalszych, które ludzie mogą osiągnąć poprzez umiejętności społeczne, które podzielił na cele: 1. Przekazanie wiedzy, informacji lub rozumienia (nauczanie); 2. Zmienianie postaw, zachowań lub przekonań; 3. Uzyskanie informacji (wywiad); 4. Zmianie czyjejś osobowości (wychowanie dzieci, psychoterapia); 5. Praca nad zachowaniem wymagającej współpracy; 6. Nadzorowanie działalności innych (opieka nad chorym); 7. Kierowanie i koordynacja działania w grupie. Umiejętności pracownika socjalnego: 1. metologiczna (udzielanie porad, stosow. Elementów psychoterapii); - formowanie diagnozy socjalnej oraz planu pomocy; - stosowanie w praktyce metod i technik monitorowania; łączenie niektórych metod w zakresie sytuacji lub rodziny. 2. społeczne: komunikacyjne; - nawiązywanie kontaktu; - rozumienie sytuacji osoby lub rodziny; -okazywanie ciepła i empatii; -praca z klientami; - współpraca z wolontariatami; -mediowanie, negocjowanie, - występowanie na forum publ. - Aktywizacja społeczności lokalnej. 3. Stosowanie wiedzy w zakresie prawa: posługiwanie się przepisami prawa; dokonywanie analizy dokumentów dostosowanych do sytuacji i osoby; - uświadamianie uprawnień i sposobów ich egzekucji. 4. Umiejętności wskazywania kompetentnych instytucji; 5. Umiejętności menedżerskie: przewidywanie potrzeb społ., zadbanie o zasoby; organizowanie pracy, kierowanie zespołem; prowadzenie nadzoru; wspomaganie aktywności między ludźmi; stosowanie negocjacji dla osiągnięcia celów; zdobywanie funduszy, publiczne prezentowanie problemów społecznych. 6. Podejmowanie decyzji i szybka interwencja socjalna; 7. Stosowanie w praktyce wiedzy naukowej; 8. Wykorzystywanie zdobyczy techniki w pracy zawodowej. Trzy umiej. Prac. Socj.: - Rozwiązywanie problemów; - porozumiewanie się; - rozwiązywanie konfliktów. PROBLEM: to trudność, z którymi ludzie nie potrafią sobie poradzić; wg. Kozieleckiego jest rodzajem zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego stanu wiedzy. Rozwiązanie jest możliwe dzięki myśleniu produktywnemu, która prowadzi do wzbogacenia wiedzy podmiotu. CECHY PROBLEMU: 1. Każdy problem wywołuje stan napięcia; 2. Odczucie problemu jest stanem subiektywnym dla danego działającego podmiotu; 3. Rozwiązanie problemu wymaga zdobycia nowej wiedzy lub ustalenia nowych sposobów postępowania; 4. Problemy mogą być rozwiązywane na więcej niż jeden sposób. ROZW. PROBLEMÓW WG DEWEY `A: Przebiega on przez stałe etapy; - odczucie problemu; definiowaniu problemu; - poszukiwanie rozwiązań; -wybór rozwiązań; - realizacja; - ocena realizacji rozwiązań. 3 BARIERY PROBLEMÓW: - podporządkowanie się zasadzie stałości; - brak nastawienia badawczego; - brak wrażliwości na problemy. PSYCHOLOGICZNE BARIERY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW: - bariery poznawcze, niezdolność raz przyjętego stanowiska, punktu widzenia; - bariery emocjonalne, przesądy, lęk przed niepowodzeniem, ośmieszenie; - bariery kulturowe, orientacja na stabilność, konformizm i zależność, zgoda na przeciętność. UMIEJĘTNOŚĆ UCZENIA KLIENTA W ROZWIĄZANIU PROBLEMU: jeżeli pracownik i klient socjalny zgodzi się na : - fakt rozwiązania problemu; - pożądanych rezultatów; - wyjaśnienie przyczyny utrzymywania się problemu; - procedur jakie trzeba podjąć dla zmiany sytuacji; - specyficznych działań, które muszą być podjęte dla dążenia tych procedur; - ocena skuteczności działań. KOMUNIKACJA: to sposób porozumiewania się, to postrzeganie określonych norm, zachowań, to również przepływ informacji pomiędzy jednostkami lub grupami; Kom. Werbalna - przekaz informacji za pośrednictwem języka. Komunikacja może być pisana lub mówiona. Kom. Niewerbalna - to przekaz informacji za pomocą gestów, tj. postawa ciała, użycie oczu, mimika, itp. Podstawowe formy komunikacji niewerbalnej: 1. Gestykulacja; 2. Wyraz mimiczny twarzy; 3. Dotyk i kontakt fizyczny; 4. Wygląd fizyczny; 5. Dźwięki parangwilistyczne; 6. Kanał wokalny; 7. Spojrzenia i wymiana spojrzeń; 8. Odległość fizyczna; 9. Pozycje ciała w rozmowie; Komunikacja interpersonalna- to komunikowanie się dwóch osób twarzą w twarz (face to face)
Dokończyć komunikację: ASERTYWNOŚĆ jako umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z inną osobą czy osobami. Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażenie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień, w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia tej drugiej osoby. To umiejętność pełnego wyrażania siebie, mówienia „nie” w sytuacjach kiedy to konieczne, umiejętność przyznania się do własnych błędów. Parafrazować - oddawać w innej formie treść utworu literackiego lub muzycznego; rozwijać, zmieniać czyjąś myśl, treść tekstu. PRZYWIĄZANIE: wg Bowlby-ego to sposób konceptualizacji skłonności jednostek ludzkich do wytworzenia silnych więzi uczuciowych ze „znaczącymi innymi” i wyjaśnienia różnorodnych form „emocjonalnej rozpaczy” oraz zaburzeń osobowości, obejmujących gniew, depresję, niepokój i izolację emocjonalną spowodowaną wymuszoną separacją od osób, do których dziecko jest przywiązane lub ich utratą. Przywiązanie pomaga dzieciom: 1. osiągnąć pełny tkwiący w nim potencjał; 2. dokonać selekcji najważniejszych zjawisk; 3. myśleć logicznie; 4. rozwijać poczucie moralne; 5. stawiać się niezależnym; 6. radzić sobie ze stresem; 7. znosić strach i niepokój; 8. redukować poczucie zazdrości; 10. rozwijać wzajemne relacje w przyszłości. Nieodpowiednie wzory opieki rodzicielskiej wg Bowlby-ego obejmują: 1. jeden lub dwoje rodziców nie reagują na zachowanie dziecka lub je lekceważą; 2. częste przerwy w opiece rodzicielskiej spowodowane pobytem w szpitalu lub innej instytucji; 3. rodzice grożą dziecku, że przestaną je kochać; 4. straszą porzuceniem rodziny, jako metoda dyscyplinująca lub wymuszająca pożądane zachowanie dziecka; 5. grożenie, dziecku, że zabije drugiego rodzica lub sam popełni samobójstwa; 6. wywołanie w dziecku poczucia winy przez stwierdzenie, że jego zachowanie jest lub będzie przyczyną choroby lub śmierci. Potrzeby niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka: 1. dbałość o podstawowe potrzeby fizyczne; 2. obdarzanie uczuciem; 3. bezpieczeństwa; 4. stymulowanie potencjalnego potencjału; 5. przewodnictwo i nadzór; 6. odpowiedzialność; 7. niezależność. Vera Fahlberg - 4 sposoby blokowania się dzieci: 1. opóźnienia rozwojowe w rozwoju fizycznym, psychicznym i poznawczym; 2. dziecko mogło rozwinąć u siebie anormalne wzorce zachowań świadczące o złej adaptacji; 3. nie rozwiązane kwestie oddzielenia mogą spowodować zablokowanie dziecka (gdzie ma być, w jakiej rodzinie); 4. nieodpowiednie wzorce percepcji mogą opóźnić normalne procesy wzrostu i zmian. KONFLIKT to: sprzeczność interesów, poglądów; niezgodność, spór, zatarg, kolizja lub niezgodność z daną sytuacją. Podział konfliktów: 1. indywidualny (1 osoba sama ze sobą) zwany konfliktem dążenie- dążenie (3 kanał TV oglądać naraz); 2. interpersonalny (2 osoby) zwany unikania-unikania lub dążenie-unikanie (ta kobieta mi się podoba, ale ma AIDS); 3. międzygrupowy (pośród grup społecznych, które funkcjonują w ramach jednej organizacji); 4. między organizacyjny (ekolodzy kontra dyrekcja zakładu o czyste środowisko. Pozytywne funkcje konfliktu: 1. motywacyjna - pobudzenie jednostek, grup lub zespołu do większej aktywności, współzawodnictwa; 2. innowacyjna - sprzyjająca wzrostowi inicjatywy, pomysłowości oraz inwencji twórczej w poszukiwaniu nowych rozwiązań; 3. identyfikacyjna - powodująca wzrost świadomości wiedzy o tym, jaki jestem, buduje własną osobowość.
To nie konflikt jest źródłem nieporozumień i walki lecz sposób jego rozwiązania. Negatywne funkcje konfliktu: 1. cierpienie (w przypadku kon. Indywidualnego); 2. dezintegracja -rozbicie spójności zespołu; 3. zużycie energii - skupienie wysiłku i uwagi jednostek, zespołu, grup na konflikcie, co zmniejsza aktywność na realizację celów indywid., grupowych itp. Jak unikać konfliktów: stawianie celów grupowych ponad indywidualne cele jednostek; 2. ustalanie jasnych procedur i reguł organizacyjnych; 3. opracowanie skutecznych procedur rozwiązywania problemów; 4. unikania stwarzania takiej sytuacji, gdzie jedna osoba lub grupa wygrywa względem innej osoby bądź grupy; 5. aranżowanie obu stron w rozwiązywaniu wspólnego problemu; 6. nagradzanie zgodnej kooperacji. Strategie rozwoju Konfliktu: 1. wygrać-wygrać (najlepsze rozwiązanie, brak przegranych); 2. wygrać-przegrać (jedna osoba próbuje wykorzystać drugą osobę, stronę); 3. przegrać-wygrać (tzw. technika podkładania się); 4. przegrać-przegrać (strategia psa ogrodnika, ani ty, ani ja). Umiejętności rozwiązywania konfliktu: 1. zdawanie sobie sprawy ze sposobu swojego prowadzenia konfliktu; 2. unikanie pospolitych błędów w postrzeganiu, które pogłębia konflikt; 3. dbanie o dokładne komunikowanie się; 4. budowanie klimatu zaufania; 5. tworzenie wspólnych rozwiązań; 6. dbanie o konstruktywne określenie konfliktu. PORADNICTWO w pracy socjalnej: poradnictwo zorganizowana forma udzielania porad w jakimś zakresie; działalność poradni; Poradnictwo - uwarunkowane jest etycznymi zasadami poszanowania praw klientów dla samostanowienia oraz podstawowym celem jest usamodzielnienie klientów oraz ukierunkowanie na rozwiązywanie przez nich samych własnych problemów. Wg Kargulowej poradnictwo jest działaniem społecznym polegającym na działaniu dwóch partnerów (badaczy problemu) w określeniu sytuacji społecznej. Sprowadza się nie tylko do ich formalnego udziału w podejmowaniu decyzji , co do dalszych zachowań, ale polega na uczestniczeniu w tym procesie, prowadzenia dialogu i wymaga zdolności wczuwania się. Wynika z tego nie tylko gotowość do wymiany informacji, lecz również przyjmowanych wartości. MEDIACJA: to podstawowa funkcja pracy socjalnej (uczestnictwo 2 stron w konflikcie). Jest zorientowana na rozwiązywanie określonych problemów i planowania jako proces krótkotrwały. W sporze najważniejszym jest sprawiedliwość i uczciwość, a środki zaradcze są ściśle związane z prawem, jakie każda ze stron przyznaje drugiej. Mediacja jest podstawowa funkcją prac. socj. A tą funkcją jest pośredniczenie między jednostkami a społeczeństwem ich dążeniu do samorealizacji. RZECZNICTWO: polega na działalności dla dobra klienta (jednostki lub grupy) albo określonej kategorii klientów potrzebujących należytej pomocy w sytuacji, której istniejące instytucje pomocowe nie wypełniają swoich funkcji. W odróżnieniu od mediacji rzecznictwo nie jest działalnością neutralną. Prac. socj. Występuje w imieniu klienta jako strony słabszej, wobec instytucji i innych sił społecznych, których decyzje maja wpływ na zaspokojenie jego określonej potrzeby. Kiedy należy prowadzić negocjacje: 1. istnieje dwustronna gotowość zawarcia kontraktu; 2. istnieje obszar konfliktu i obszar wspólnoty interesów; 3. dysponujemy odpowiednim poziomem uprawnień decyzyjnych; 4. jesteśmy właściwie przygotowani; 5. mamy obiektywnie cos do zaoferowania i zyskania; 6. nie jesteśmy w stanie silnego napięcia emocjonalnego; 7. nie ma innych możliwości osiągnięcia celu. Efektywny negocjator: 1. Zdolności: - koncentracja na przedmiocie negocjacji; - badanie stanu propozycji, a nie wysyłanie kontrpropozycji; - atakowanie problemu, a nie partnera, unikanie prowokacji; - trzymanie się konfliktów, a nie przesady; - utrzymanie właściwej temperatury emocjonalnej rozmowy; - konstruktywne wyrażanie niezgody; - otwartość na idee i uczucia partnera; - zadawanie pytań, wyjaśnianie, uzasadnianie; - tworzenie precyzyjnych wniosków, umiejętne analizowanie zdobytych wniosków; 2. aspiracje: - dążenie do awansu, uznania i szacunku; - nowoczesność, świadomość postępowego charakteru obowiązku; - przyjmowanie i wykonywanie obowiązków służbowych; - indywidualność; - szanse rozwoju własnej osobowości; - odpowiedzialność własne kompetencje; - godność 3. siła: - umiejętność perswazji; - wartość oferty; - pewność siebie; - wiarygodność.