KINEZYTERAPIA 11
Uczenie się i nauczanie czynności ruchowych
TEORIE UCZENIA SIĘ
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Teoria Conolly'ego - nabywanie częściowych umiejętności tzw. „podsprawności”, które później wbudowywane są w bardziej ogólny program ruchowy, stanowiący zestaw tych podsprawności.
Od czynności prostych do bardziej złożonych.
Teoria Pigeta bądź Poopera -nauka na zasadzie prób i błędów - ćwiczenie czyni mistrza.
Powtarzanie czynności eliminuje błędy a także utrwala nabytą czynność.
METODY NAUCZANIA
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Podział metod pod względem dzielenia czynności:
metoda syntetyczna - ruch uczony od razu w całości
metoda analityczna - ruch podzielony na części, opanowywanie kolejnych fragmentów ruchu
metoda analityczno-syntetyczna - kombinacja między metodą syntetyczną a analityczną
METODY NAUCZANIA
CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Podział z uwzględnieniem zaangażowania ćwiczącego:
metody kreatywne, twórcze - poszukiwanie sposobu rozwiązania problemu ruchowego - stosowane na etapie adaptacyjnym w procesie leczenia rehabilitacyjnego
metody proaktywne, usamodzielniające - główny cel zwiększenie efektywności kształcenia ruchowego poprzez zaktywizowanie ćwiczącego, zadania są częściowo określone przez terapeutę (metody zabawowe, bezpośredniej celowości ruchu, programowanego usprawniania się) - stosowane w późniejszym okresie rehabilitacji w celu uatrakcyjnienia zajęć
metody odtwórcze, reproduktywne - zadania są ściśle określone przez nauczyciela, fizjoterapeutę. Wielokrotne powtarzanie pokazanego lub opisanego przez terapeutę wzorca ruchu - stosowane na początku terapii z pacjentem
PROCES
KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWYCH
Etapy procesu:
Diagnoza - określenie czynności, które dana osoba potrafi wykonać i konfrontacja z przyjętym schematem czynności które powinna wykonywać. Określenie przyczyn dysfunkcji
Prognoza - określenie możliwych do uzyskania rezultatów, ustalenie celów. Ważna jest trafność diagnozy oraz znajomość przebiegu dysfunkcji, jej regeneracji, kompensacji i adaptacji. Prognoza jest zmienna.
PROCES
KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWYCH
Ordynacja - dobór odpowiednich środków terapeutycznych aby uzyskać założone cele
Realizacja - stosowanie środków terapeutycznych zgodnie z przyjętym planem
Ocena uzyskiwanych rezultatów - kontrola - pomiary, testy z zachowaniem tych samych warunków co przy pierwszym badaniu. Wyniki kontroli będą obligowały do ew. zmiany celów, bądź zastosowanych środków.
METODYKA NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Etapowość (poziomy umiejętności, sprawności i wydolności) - osiągnięcie poszczególnego etapu stanowi punkt wyjścia do zdobycia kolejnego
Cele - muszą być określone do każdego etapu, przy czym nadrzędnym celem rehabilitacji jest przywrócenie możliwie pełnej sprawności fizycznej i psychicznej oraz powrót do życia w społeczeństwie
Zadania:
ustalenie rodzaju i stopnia dysfunkcji
określenie bliższego i dalszego celu usprawniania
dobór form, środków i metod postępowania oraz przeprowadzanie odpowiednich ćwiczeń
okresowa kontrola stanu usprawnianego
modyfikowanie na podstawie rezultatu kontroli bliższego i dalszego celu usprawniania
zmianę form, środków i metod
prowadzenie odpowiedniej dokumentacji
Zasady - regulują postępowanie terapeuty:
Zasady nieszkodzenia - ważna znajomość przeciwwskazań do określonych zabiegów oraz dokładna metodyka wykonywania ćwiczeń
Zasada wczesności - kontrola przebiegu rozwoju choroby oraz ingerencja w przypadku zaistnienia nieprawidłowości, zapobieganie powstawaniu niekorzystnych zmian
Zasada kompleksowości - wszechstronne oddziaływanie na pacjenta (także na sferę psychiczną), łączenie różnych sposobów oddziaływania
Zasada systematyczności - zwana także zasadą ciągłości, przerwy w ćwiczeniach niosą za sobą negatywne skutki np. niekorzystne kompensacje
Zasada podmiotowego traktowania osoby usprawnianej oraz zasada świadomego i aktywnego udziału pacjentów - obie te zasady określają pożądane postawy osób biorących udział w procesie.
Zasada dostępności (przystępności) - dostosowanie trudności zadań do aktualnego poziomu motorycznego, sprawności i wydolności pacjenta, stopniowanie w trakcie terapii
Zasada poglądowości - działania zmierzające wyrobienia odpowiednich wyobrażeń ruchowych, wykorzystuje się często pomoce w postaci luster i urządzeń typu biofeedback.
Zasada kolektywności - konieczność przeprowadzania ćwiczeń zbiorowych, jeżeli jest to możliwe; motywacja pacjenta do ćwiczeń w ramach współzawodnictwa oraz spełnienie zasady poglądowości - obserwacja współćwiczących
Zasada trwałości - odnosi się do wcześniejszych zasad - kompleksowości i ciągłości. Postępowanie z pacjentem musi przynieś utrwalenie uzyskanych umiejętności
Zasada współpracy z otoczeniem - od najbliższych osób niepełnosprawnych zależy stosunek pacjenta do ćwiczeń. Niekorzystna jest nadopiekuńczość oraz nadmierne oczekiwania wobec rehabilitowanych osób
Zasada indywidualizacji - reguluje prawie wszystkie powyższe zasady, oznacza indywidualne podejście do pacjenta (lub grupy) - biorąc pod uwagę potrzeby, możliwości i postępy
Formy - organizacja procesu kształcenia ruchowego, zależna od trzech rodzajów czynników:
Czynniki czasowe - określają czas trwania zajęć, ich częstotliwość w ciągu dnia, tygodnia. To również podział czasu przeznaczonego na ćwiczenia na część wstępną, główną i końcową
Czynniki przestrzenne - dotyczą miejsca wykonywanych ćwiczeń: sale gimnastyczne, pływalnie, łóżko chorego, gabinety ćwiczeń indywidualnych itp..
Czynniki organizacyjne - organizacja zadań wykonywanych przez ćwiczących:
forma frontalna - wszystkie osoby ćwiczące wykonują to samo i tak samo zadanie
forma grupowa - ćwiczący podzieleni są na grupy o różnym stopniu sprawności, każda grupa wykonuje inne zadanie (o różnej trudności)
forma grupowo-frontalna - również istniej podział na grupy, przy czym organizacja ćwiczeń ma charakter stacyjny - każdy będzie wykonywał te same zadania
forma indywidualna - każdy ćwiczący ma do wykonania odrębne zadanie
forma grupowo-indywidualna - ćwiczący realizują identyczne zadania, przy czym niektóre zadania realizowane są w trybie indywidualnym
Środki - za ich pomocą realizowane są zadania i poszczególne metody. Zaliczamy do nich:
Bazę materialno-techniczną
Ćwiczenia
Środki metodyczne - objaśnienia, pokaz itp..
BUDOWA JEDNOSTKI ĆWICZENIOWEJ
Podstawową formą organizacyjną prowadzenia różnorodnych ćwiczeń jest „jednostka lekcyjna” trwająca 45 minut. W niektórych sytuacjach czas ten może zostać skrócony bądź wydłużony. W fizjoterapii ok.. 30 min
Każda jednostka ćwiczeniowa składa się z 3 części:
Wstępnej - część organizacyjna, rozgrzewka
Główna - realizacja celu zajęć, poprzez dobranie odpowiednich ćwiczeń
Końcowa - ćwiczenia rozluźniające i oddechowe -cel ustabilizowanie tętna, redukcja produktów przemiany materii nagromadzonych w mięśniach
ZASADY BUDOWY JEDNOSTKI LEKCYJNEJ
Zasada wszechstronności - zapewnienie podopiecznym wszechstronnego rozwoju psychmotorycznego. Pacjent na oddziale wymaga kompleksowej rehabilitacji, a nie tylko leczenia dysfunkcji z znalazł się w szpitalu
Zasada zmienności pracy - umiejętny dobór ćwiczeń oraz ułożenie ich w odpowiedniej kolejności. Bezpośrednio po sobie nie powinny następować ćwiczenia kształtujące tę samą cechę motoryczną lub grupę mięśniową. Powinno zachodzić przeplatanie:
ćwiczeń statycznych dynamicznymi,
ćwiczeń w miejscu z aktywnością zmuszającą do przemieszczenia się,
ćwiczeń trudnych (nowych) łatwymi do wykonania,
ćwiczeń wymagających koncentracji ruchami zautomatyzowanymi
W fizjoterapii zasada zmienności pracy może być trudna do spełnienia, ponieważ w terapii należy się skupić głównie nad cechą motoryczną lub grupą mięśniową, która jest słaba. Dlatego też, aby zbliżyć się do tej zasady zaleca się dobór różnych pozycji i przeplatanie ćwiczeń „innymi” np.oddechowymi.
Zasada stopniowego natężenia wysiłku - przy doborze ćwiczeń oraz prowadzeniu zajęć powinno uwzględniać wiek osób ćwiczących.
Ogólnie natężenie wysiłku powinno wzrastać od początku i w ¾ czasu trwania zajęć osiągnąć maksimum, a następnie się obniżać.
Sterując wysiłkiem zwracamy uwagę np. na :
Liczbę powtórzeń
Wielkość obciążenia bądź odciążenia
Pozycję
UWAGI PRAKTYCZNE
DO WYKORZYSTANIA
PODCZAS PROWADZENIA ĆWICZEŃ
Stworzyć w miarę możliwości jednorodną grupę ćwiczących
Podczas nauczania nowych zadań ruchowych jasno opisać i poprawnie zademonstrować każde ćwiczenie
Optymalnie dostosować stopień trudności ćwiczeń do możliwości funkcjolanych ćwiczących
Nie rozpoczynać zajęć od ćwiczeń statycznych
Nie zaczynać ćwiczeń o bardzo dużej intensywności i dużym stopniu trudności
Ćwiczenia statyczne przeplatać dynamicznymi
Unikać ćwiczeń jednostronnie obciążających układ ruchu
Nie koncentrować się wyłącznie na jednym odcinku ciała
W sposób przemyślany zmieniać pozycje wyjściowe do ćwiczeń
Unikać lokalnego zmęczenia ćwiczeń (ćwiczyć przeciwstawne grupy mięśniowe oraz wplatać ćwiczenia rozluźniające)
Zawsze korygować błędy ćwiczących
W razie małej skuteczności tego typu korekcji wprowadzać ułatwienia, bądź zupełnie z nich zrezygnować
Uatrakcyjniać zajęcia
Nie kończyć gwałtownie ćwiczeń ( w fazie głównej)