ROLA EMPATI W ŻYCIU SPOŁECZNYM 1, fizjoterapia, psychologia

Empatia (gr. empátheia `cierpienie') - w psychologii zdolność odczuwania stanów psychicznych innych istot (empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia poznawcza).Komponent poznawczy empatii, ale bez emocjonalnego, jest istotą decentracji. Osoba nie posiadająca tej umiejętności jest "ślepa" emocjonalnie i nie potrafi ocenić ani dostrzec stanów emocjonalnych innych osób. Silna empatia objawia się między innymi uczuciem bólu wtedy, gdy przyglądamy się cierpieniu innej osoby, zdolnością współodczuwania i wczuwania się w perspektywę widzenia świata innych ludzi. Żyjemy w czasach kiedy coraz szybciej zdaje się zanikać struktura życia społecznego, coraz bardziej rozrywają się więzy między ludźmi , panuje egoizm , przemoc i bezduszność. To wszystko wpływa na rozkład całej ludzkiej egzystencji. Dwa elementy empatia i asertywność odgrywają nieprzeciętną rolę w skutecznym porozumiewaniu się ,które to jest procesem zachodzącym między ludźmi, wówczas gdy wspólnie zapragną wychylić się z pancerza swojej pewności, obojętności i zamknięcia. Należy pamiętać , że będzie to możliwe jeżeli stroną psychiczną człowieka zajmiemy się od najmłodszych lat , bowiem im dziecko młodsze tym ma większy stopień spostrzegania innych ludzi i otaczającego je świata. Szczególny sposób koncentrowania się na dziecku to okazywanie mu miłości . Wtedy możemy stworzyć prawdziwą komunikacje. Jest to reakcja na drugiego człowieka integracja i przeżywanie wspólne problemu współdziałania z dzieckiem . , zdolność wczuwania w jego położenie. Pomocne jest w tym aktywne słuchanie jako sposób słownego reagowania. Jeżeli tylko dziecko zaczyna mówić , aktywne słuchanie sprawia że czuje się ono akceptowane. Ważne jest, aby dzieci już od najmłodszych lat były wdrażane do właściwego zachowania się i odpowiedniego reagowania na pewne zachowania uwzględniając różne punkty widzenia. Istotna jest różnorodność interpretowania tej samej sytuacji przez różne osoby. Koncentracja uwagi na drugim człowieku, ułatwia odczytywanie jego potrzeb i uczuć, pozwala przekroczyć własny, egocentryczny sposób odczuwania. Dzieci podobnie jak dorośli nie lubią wysłuchiwać kazań ani długich wyjaśnień, często wystarczy jedno słowo czy gest zachęcające ich do pomyślenia o problemie i zastanowienia się, co należy uczynić. Osoby posiadające zdolność empatycznego rozumienia i odczuwania emocji, które przeżywa druga osoba, są bardziej wyczulone na sygnały wskazujące, czego oczekują inni lub, jakie są ich potrzeby. Lepiej rozumieją ich zachowanie, mogą ofiarować im emocjonalne wsparcie i skuteczną pomoc. Bez tej umiejętności trudno byłoby ludziom nawiązywać bliskie stosunki, zaspokajać wzajemnie potrzebę miłości, bezpieczeństwa czy akceptacji. Empatia chroni przed fanatyzmem i agresją. Zapewnia harmonię i ciepło w kontaktach międzyludzkich. Sztuka nawiązywania kontaktów polega w dużej mierze na umiejętności kierowania emocjami innych ludzi, na przewidywaniu zachowania innych w różnych sytuacjach. Zdarza się, że to, co mówimy innej osobie, i sposób, w jaki mówimy sprawia, że albo ona albo my czujemy się źle. Posiadając umiejętność empatycznego rozumienia i odczuwania potrafimy popatrzeć na zachowanie innego człowieka, wyobrazić sobie, co on odczuwa - stajemy się bardziej tolerancyjni, cierpliwi, wyrozumiali. Im bardziej jesteśmy otwarci na własne emocje, tym lepiej odczytujemy uczucia innych osób. Emocjonalne dźwięki, które słyszymy w słowach innych, znaczący ton głosu, zmiana postawy, wymowne milczenie - to wszystko możemy odczuć i zauważyć dzięki empatii. Ton głosu jest tak samo ważny jak wypowiadane słowa . Najlepsza metoda może ni poskutkować , jeżeli wypowiemy słowa tonem który tylko informuje. Słowa muszą wyrażać szacunek jak i sygnał wyrażający zaufanie i wspólne odczuwanie. Zamiast pytać dzieci „Kto i dlaczego coś zrobił” lepiej przedstawić problem- np. osoba jest bardzo zmartwiona takim postępowaniem i dodać informacje jak inaczej postąpić. Jeżeli młody człowiek ma negatywny stosunek do jakiegoś zadania należy zrozumieć jego opory stając po stronie dziecka i przyznać że ma trudne zadanie. Powinno się także podać mu pewne propozycje aby je rozważył. Informacja musi być dostosowana do wieku, bowiem dziecko, nastolatek, osoba dorosła ,każda z nich odbierze to inaczej. Im bardziej jesteśmy otwarci na własne emocje, tym sprawniej odczytujemy uczucia innych osób. Emocjonalne dźwięki które słyszymy w słowach innych, znaczący ton głosu, zmiana postawy, wymowne milczenie to wszystko możemy odczuć i zauważyć dzięki empatii. Kluczem do wyczucia emocji innej osoby jest zdolność odczuwania właśnie takich sygnałów niewerbalnych , które stanowią dziewięćdziesiąt procent przekazywanych emocji. Korzeni empatii można doszukać się we wczesnym dzieciństwie . Przykładem może być słyszenie płaczącego dziecka przez inne , które w tym czasie staje się przygnębione i też często zaczyna płakać. Orędownikami poznania człowieka przez siebie i dzięki temu możliwości skutecznego porozumiewania się byli psychologowie humanistyczni. A Combs stwierdza „Aby zrozumieć ludzkie zachowanie trzeba poznać świat percepcyjny jednostki, zrozumieć jak wyglądają rzeczy z jej punktu widzenia.” Psychologowie humanistyczni wierzą że gdy nauczyciel komunikuje swoje zaufanie i akceptuje ucznia on bardziej pragnie uczyć się dążyć do rozwoju, poszukiwać i tworzyć. To wszystko może się zdarzyć kiedy porozumienie opiera się na empatycznym zrozumieniu nauczyciela. Jest ono umiejętnością widzenia świata oczami uczniów , odkrycia co proces uczenia i wychowania dla nich osobiście oznacza. Nie tylko obojętność i bierność uczniów powoduje brak inicjatywy i współpracy w klasie . Konflikty w relacjach: uczeń - nauczyciel , uczeń -uczeń, rzadko rozgrywane są jawnie. Później następuje wybuch niekontrolowany. Wszyscy zgadzamy się że sprawy konfliktowe należy załatwiać od razu. Umiejętność psychologiczna jest bardzo potrzebną, ale ważniejsze są postawy wobec sytuacji konfliktowych i gotowość do otwartego ich rozwiązania najlepiej w sposób empatyczny i asertywny.
Nauczyciel stara się wykorzystać sytuacje trudne do wspólnej analizy zachowań i postaw . To stwarza warunki do lepszego zrozumienia i poznania siebie i innych. Najsilniejszą formą niedefensywnego słuchania jest empatia, czyli zdolność wyczuwania uczuć. Polega ona na emocjonalnym słuchaniu zwanym często „odzwierciedleniem „. Przykładem może być rozmowa dwóch osób z których jedna skarży się na zachowanie drugiej. Ta druga przedstawia tą samą skargę własnymi słowami starając się uchwycić nie tylko myśl ale także towarzyszące uczucia . Jeżeli są one trafnie odzwierciedlone to następuje uczucie prawdziwego zrozumienia . Jest też sztuka niedefensywnego mówienia , która polega na ograniczeniu się do konkretnej skargi i pilnowaniu aby nie przerodziła się ona w atak. To otwarte porozumienie nie dopuszcza żadnych gróźb, obelg ani zastraszenia . Tutaj też skutecznym narzędziem jest empatia i asertywność . Dajemy partnerowi , uczniowi ,dziecku do zrozumienia , że potrafimy spojrzeć na sprawę z jego punktu widzenia, że uznajemy jego prawo do takiego poglądu nawet jeśli nie zgadzamy się z nim. Takie zachowanie pozwala na konkretne i zdecydowane komunikowanie swoich potrzeb przez te osoby. Wzbudzają się uczucia do innych ludzi , nie naruszanie ich praw , a tym samym uznanie ich harmonijnego życia na tzw. swoim terytorium . Asertywność to alternatywa dla zachowań biernego , agresywnego i manipulatorskiego . Dlatego szczególnie dla dzieci i młodzieży jest ważne wprowadzenie lekcji samowiedzy, na których należy im uświadamiać że nie powinno się całkowicie unikać konfliktów , ale wyjaśniać nieporozumienia, przełamywać wzajemną niechęć i urazy zanim doprowadzą do otwartej walki. Uczenie się wyrażania swojego punktu widzenia tak żeby nie doprowadzić do otwartego konfliktu, wyrażanie uczuć wprost, ale w sposób który nie przerodzi się w agresje czy rezygnacje , mówienie nie bez lęku i poczucia winy. Taka szkoła asertywności pozwoli na zawsze na skuteczne porozumiewanie się prawie w każdej sytuacji. Trzeba podziękować tym wszystkim pedagogom i innym którzy przyczynili się do przekazania jak wielką rolę w życiowym, skutecznym porozumiewaniu spełnia empatia i asertywność. Wprowadzenie w przedszkolach i szkołach nauki umiejętności opanowywania złości pozytywnego rozwiązywania sporów opiera się na nauczaniu empatii i asertywności , na wzbudzaniu umiejętności emocjonalnych. Szkoda że w tak niewielu szkołach podjęto się prowadzenia takich lekcji. Myślę że wszyscy powinni zwrócić uwagę na ten aspekt kształcenia , a w szczególności ci co wychowują to co jest jedną z największych wartości w życiu.
Empatia wiąże się ze zdolnością postawienia siebie w sytuacji kogoś drugiego. Stanowi subtelne przeniknięcie do wewnątrz czyjegoś świata. Empatia prowadzi do uświadomienia tego, że współodczuwanie bywa istotniejsze dla porozumienia się z kimś innym niż współrozumienie.
Empatia to zdolność postrzegania zjawisk z perspektywy drugiego człowieka. Wiąże się więc ze świadomością, że uczucia innych ludzi różnią się od naszych i że należy traktować bliźnich z szacunkiem dla ich indywidualnej odmienności.