ŹRÓDŁA TEORII ROZWOJU ZALEŻNEGO:
1.idee, koncepcje i teorie marksistowskie
2.koncepcja podziału świata na kraje sfery u umiarkowanej oraz kraje tropikalne wg Lewisa
3.idea strukturalizmu ekonomicznego
4. systemowa wizja świata Bertalanffy'ego.
5CECH IMPERIALIZMU LENINA:
*koncentracja produkcji i kapitału, prowadząca do powstania monopoli
*fuzja kapitału bankowego i przemysłowego w kapitał finansowy
*duże znaczenie eksportu kapitałów.
*utworzenie międzynarodowych monopolistycznych związków kapitalistów dzielących mdzy siebie strefy wpływów
*zakończenie podziału terytorialnego świata pomiędzy wielkie mocarstwa.
Koncepcja imperializmu(Bucharin)- w ostatniej fazie kapitalizmu dokonuje się proces grabieży i podbojów prowadzonych w imię światowej dominacji kapitału finansowego.
Konceptualizacja paradygmatu (Lukacs)-szczególnego typu właściwość społ. Wynikająca z całościowego charakteru procesu społecznego. Zmiana jednego elementu wywołuje zmiany pozostałych.
2 grupy państw Lewisa:
1.państwa strefy umiarkowanej- art. Przemysłowe, rolnicze. Wydajność siły roboczej jest wyższa niż w krajach tropikalnych, co powoduje stały spadek cen.
2. kraje tropikalne- art. Rolniczo-żywnościowe, nieograniczona podaż siły roboczej przez co niski poziom zarobków.
Koncepcja strukturalizmu ekonomicznego-odczytanie charakteru relacji gosp. Między krajami wysoko rozwiniętymi i zacofanymi.
Koncepcja peryferyjnego kapitalizmu- zaznacza się stała tendencja do pogłębiania stanu nierównowagi zewnętrznej, do zaostrzania bezrobocia, utrwalenia luki w krajach peryferyjnych.
Dyrektywa metodologiczna( Bertalanffy)- dostrzeganie i badanie świata społecznego jako megasystemu obdarzonego wewnętrzną logiką i hierarchią.
Sprzężenie zwrotne- utrzymywanie stanu homeostazy dzięki stałemu napływowi informacji dotyczących ewentualnych odchyleń od owego stanu.
3 NURTY TEORII ZALEŻNOŚCI:
1.teoria absolutnego uzależnienia i zdominowania uzupełniona koncepcją wymiany nierównej i nierównej akumulacji ( podzielenie na państwa centrum i peryferie, metropolie i satelity, rdzeń i obwód. Podstawą pojawienia się kapitalizmu centralnego i peryferyjnego, państw rozwiniętych i zacofanych była zależność kolonialna)
2. koncepcja subimperializmu
3. teorie systemu światowego.
Nurt eksternalistyczny- bada cechy zewnętrzne oddziaływania krajów wysoko rozwiniętych na peryferie.
Nurt internalistyczny- bada cechy wewnętrzne uwarunkowania zacofania.
Internacjonalizacja- uznanie struktur i instytucji ekonomicznych, politycznych i kulturalnych w krajach peryferyjnych i centralnych za komplementarne.
Rozwój zależny- ewolucyjny, niestawialny, wieloliniowy, różnicujący proces zmian społecznych. Ciąg zmian ekonomicznych, politycznych, kulturowo-społecznych jakie zachodzą w państwach peryferyjnych. Warunkowane są zmianami w krajach dominujących.
Rozwój współzależny- wymiana ekonomiczna między państwami, taka organizacja ich polityki wewnętrznej i zagranicznej, oraz wszechstronne przenikanie rozmaitych wzorów i wartości kulturowych między narodami.
Zależność (Santos)- sytuacja, w której rozwój gospodarki pewnej grupy krajów jest warunkowany rozwojem innej gospodarki, która wobec tych 1wszych zajmuje pozycję dominującą.
4 Cechy krajów zależnych:
*struktury są jakościowo różne
* asymetria wpływów
* rozwój krajów zależnych odbywa się pod wpływem bodźców zewnętrznych
* rozwój zależny jest procesem zakładającym brak równouprawnienia.
Zależność (Castells) - społ. Zależne wtedy, gdy jego struktura społeczna na poziomie ekonomicznym, politycznym i ideologicznym wyraża relacje asymetryczne z inną strukturą społeczną.
Wymiana nierówna( Amin, Emmanuel): kapitał jest mobilny w skali międzynarodowej/ siła robocza jest immobilna/ poziom technik produkcji w sektorze kapitalistycznym jest na całym świecie zbliżony.
4 CHARAKTERYSTYKI FORMACJI PERYFERYJNEJ: (Amin)
*przewaga kapitalizmu rolnego w narodowym sektorze gospodarki
*powstanie lokalnej burżuazji handlowej
*tendencja do powstawania rodzimej biurokracji o specyficznym przeznaczeniu
*nie zakończony i szczególny proces proletaryzacji.
Gwałt symboliczny- polega na stale ponawianych próbach przekazania Trzeciemu Światu obcych mu systemów ideologicznych i doktrynalnych, szeroko rozumianych wartości i norm oraz instytucji z europejskich kręgów kulturowych. (środki masowego przekazu)
Dobra dekolonizacja(Cesair)- wyzwolenie od narzuconej przez kolonizatorów roli biernych odbiorców wartości, ideologii/ rekonstrukcja własnej przeszłości/ właściwa autokreacja i odtworzenie typowego dla danego ludu wzorca osobowości)
Subimperializmu (Marini)- jest stadium rozwoju kapitalizmu, jaką przybiera kapitalizm zależny z chwilą wejścia w etap monopoli i kapitału finansowego. Cechują go: ograniczony skład kapitału oraz prowadzenie względnie samodzielnej polityki ekspansji.
4 ETAPY POWSTANIA SYSTEMU ŚWIATOWEGO:
*długi wiek XVI >światowa gosp. Europejska
*lata 1650-1730 > okres recesji.
*rok 1760 aż do 1wojny światowej> szybki rozwój kapitalizmu w przemyśle
*od 1917 do dziś> konsolidacja gospodarki światowej
Teoria Wallersteina: 6 założeń:
*współczesna gosp globalna jest systemem naczyń połączonych i obejmuje rdzeń, półperyferie, peryferie.
*kształt Gosp. Jest wynikiem długiego procesu historycznego
*Gosp. Globalna ma charakter kapitalistyczny
* Gł. Cechą strukturalną jest osiowy podział pracy
*polityczna nadbudowa systemu opiera się na zbiorze tzw. suwerennych państw.
*zmiany w poszczególnych państwach wymuszane są przede wszystkim logiką rozwoju systemu globalnego.