W lipcowym "Ateście" pisaliśmy ("Do unii z bhp") o dużej międzynarodowej konferencji zorganizowanej w Krakowie przez instytucje francuskie: Ministerstwo Spraw Społecznych, Zatrudnienia i Solidarności, Krajowy Instytut Badawczy Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (INRS) oraz polskie - Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS), Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP). Konferencja była poświęcona podsumowaniu projektu PHARE: Dalsze przyjmowanie i wdrażanie ustawodawstwa Unii Europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Prezentujemy omówienie najważniejszych tematów konferencji.

Jednym z celów projektu oraz tzw. umowy bliźniaczej podpisanej między Polską i Francją był rozwój instrumentów związanych z zarządzaniem bezpieczeństwem pracy oraz wdrażanie do prawa polskiego dyrektyw dotyczących ochrony pracy. W związku z tym przeszkolono grupę 30 polskich ekspertów (12 z CIOP i 18 z Państwowej Inspekcji Pracy), którzy zorganizowali seminaria i szkolenia dla kilku tysięcy pracodawców, związkowców i pracowników służby bhp. Ich pracę podsumowano na konferencji.

Co wdrożono?
Najważniejszym celem projektu PHARE, było wdrażanie do naszego prawa dyrektyw unijnych.
Dyrektywa ramowa (89/391/EWG) o wprowadzeniu środków w celu zwiększenia bezpieczeństwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy zawiera podstawowe obowiązki pracodawców i pracowników w tym zakresie. Pracodawca musi m.in.: zapewnić pracownikom bezpieczeństwo, prowadzić ocenę ryzyka zawodowego, zapewnić kompetentne służby zajmujące się ochroną pracy. Pracownik również odpowiedzialny jest za bezpieczeństwo własne i innych osób; musi m.in. informować pracodawcę o zagrożeniach oraz stosować środki ochrony indywidualnej. Polskie prawo w pełni uwzględnia postanowienia tej dyrektywy. Znajdują się one przede wszystkim w dziale dziesiątym Kodeksu pracy oraz w innych aktach prawnych (np. w rozporządzeniu MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. nr 129, poz. 844 oraz w rozporządzeniu MPiPS z 28 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. nr 62, poz. 285).
Dyrektywa 89/654/EWG dotycząca minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia podczas pracy (pierwsza szczegółowa do dyrektywy ramowej) określa m.in. obowiązki dotyczące zapewnienia odpowiednich instalacji elektrycznych, dróg oraz wyjść ewakuacyjnych, naturalnego i sztucznego oświetlenia, pomieszczeń do wypoczynku dla pracowników zatrudnionych przy pracach szczególnie szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych oraz dla kobiet ciężarnych i karmiących. Postanowienia tej dyrektywy są w pełni wdrożone do prawa polskiego. Znajdują się one przede wszystkim w dziale dziesiątym kp, rozporządzeniu MPiPS w sprawie ogólnych przepisów bhp oraz w rozporządzeniu Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 1999 r., nr 15, poz. 140, ze zm.)¹
Dyrektywa 89/655/EWG, dotycząca minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez pracowników sprzętu roboczego podczas pracy (druga szczegółowa do dyrektywy ramowej; znowelizowana dyrektywą 95/63/EWG) zobowiązuje pracodawcę do upewnienia się, że sprzęt roboczy jest odpowiedni do wykonywania określonych czynności i może być stosowany bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia użytkowników. Uregulowania dyrektywy są w znacznym stopniu wdrożone do prawa polskiego - w szczególności w: rozporządzeniu MPiPS w sprawie ogólnych przepisów bhp, rozporządzeniu Ministra Przemysłu Maszynowego z 2 listopada 1978 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz.U. nr 27, poz. 119)², rozporządzeniu Rady Ministrów z 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. nr 127, poz. 1391). Niektóre ogólne postanowienia dyrektywy zostały wdrożone zmianą rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp (29 czerwca 2003 r. wejdzie w życie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 czerwca 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Dz.U. nr 91, poz. 811). W bieżącym roku ma również zostać wydane rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie minimalnych wymagań bhp w zakresie użytkowania maszyn i innych urządzeń technicznych, co spowoduje pełne wdrożenie postanowień dyrektywy. Wskutek wdrożenia tej dyrektywy pracodawcy poniosą koszty w wysokości 44 mln zł. W związku z tym zostanie wprowadzony trzyletni okres przejściowy (do 31 grudnia 2005 r.) na wdrożenie postanowień dyrektywy dotychczas nieuwzględnionych w prawie polskim.
Dyrektywa 89/656/EWG o minimalnych wymaganiach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia dotyczących stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej w miejscu pracy (trzecia szczegółowa do dyrektywy ramowej) mówi przede wszystkim, że środki ochrony indywidualnej powinny być stosowane w sytuacjach, kiedy nie można uniknąć lub wystarczająco ograniczyć zagrożeń za pomocą środków ochrony zbiorowej lub zmian w technologii albo organizacji pracy. Dyrektywa nakłada ponadto na pracodawców m.in. obowiązki: bezpłatnego dostarczania środków ochrony indywidualnej, zapewnienia, aby spełniały one odpowiednie wymagania bezpieczeństwa, informowania pracowników o zagrożeniach, przed którymi będą chronić te środki. Podstawowe wymagania dyrektyw są wdrożone do prawa polskiego: w kp, rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bhp, w rozporządzeniu Rady Ministrów z 9 stycznia 2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 4, poz. 37), które wejdzie w życie 1 stycznia 2003 r. Pełne wdrożenie nastąpi po zmianie rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.
Dyrektywa 90/269/EWG w sprawie minimalnych wymagań zdrowia i bezpieczeństwa podczas ręcznego przemieszczania ciężarów w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia, zwłaszcza urazów kręgosłupa u pracowników (czwarta szczegółowa) zobowiązuje generalnie pracodawców do podjęcia działań, które wyeliminują konieczność ręcznego przenoszenia ciężarów. Jeśli nie jest to możliwe, pracodawca powinien podjąć odpowiednie przedsięwzięcia techniczne i organizacyjne, w tym dostarczyć pracownikom wyposażenie zmniejszające zagrożenia związane z ręcznym przemieszczaniem ciężarów. Postanowienia tej dyrektywy zostały w pełni przeniesione do prawa polskiego przez rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. nr 26, poz. 313 i nr 82, poz. 930).
Dyrektywa 92/58/EWG w sprawie minimalnych wymagań dotyczących znaków bezpieczeństwa i (lub) ochrony zdrowia w miejscach pracy (dziewiąta szczegółowa) nakłada wymagania w stosunku do oznakowania w zakresie bezpieczeństwa, oznakowania różnych urządzeń i instalacji oraz sygnałów słownych, dźwiękowych i świetlnych. Prawo polskie uwzględnia większość postanowień dyrektywy; pełne wdrożenie nastąpi po zmianie rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp oraz po wydaniu rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie oznakowania pojemników, zbiorników, rurociągów oraz miejsc, w których znajdują się niebezpieczne substancje lub preparaty.
Dyrektywa 2000/39/WE ustanawiająca pierwszą listę indykatywnych dopuszczalnych wartości szkodliwych czynników w miejscu pracy (w związku z realizacją dyrektywy 98/24/WE dotyczącej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed niebezpieczeństwem związanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy) określa dopuszczalne wartości stężeń dla 63 substancji chemicznych. W prawie polskim określone są wartości dopuszczalne dla 54 substancji wymienionych w dyrektywie - reguluje to rozporządzenie MPiPS z 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 79, poz. 513 i z 2001 r. nr 4, poz. 36). W bieżącym roku rozporządzenie zostanie znowelizowane tak, aby objąć pozostałe 9 substancji.

Wspomaganie bhp
W znacznej mierze konferencja była poświęcona również narzędziom wspomagającym zarządzanie bezpieczeństwem pracy, szkolenia, dobór środków ochrony indywidualnej itp. Danuta Roman-Liu z CIOP mówiła o metodach oceny ryzyka zawodowego przy ręcznych pracach transportowych. Danych do takiej oceny może dostarczyć opracowana przez CIOP metoda analizy ruchu, oparta na pomiarze kątów w stawach za pomocą goniometrów. Najprostszą metodą całościowej oceny obciążenia układu mięśniowo - szkieletowego podczas wykonywania czynności na stanowisku pracy jest szacowanie obciążenia układu ruchu przez obserwację wizualną pozycji ciała przy pracy. Najpowszechniej stosowaną metodą tego typu jest OWAS (Ovako Working Posture Analysis).
Narzędzia ułatwiające dobór środków ochrony indywidualnej to m.in.: katalog środków ochrony indywidualnej, zawierający aktualny wykaz środków posiadających certyfikat na znak bezpieczeństwa B - wersja elektroniczna to INFOCHRON; poradnik "Dobór środków ochrony indywidualnej"; program komputerowy rejestracji zagrożeń i oceny ryzyka zawodowego STER, zawierający moduł wspomagający dobór środków ochrony indywidualnej. O obowiązkach pracowników i pracodawców oraz podstawowych zasadach doboru ochron mówiła Katarzyna Majchrzycka z CIOP.
Grzegorz Makarewicz (CIOP) krótko scharakteryzował trzy strony internetowe pod kątem informacji o bezpieczeństwie i higienie pracy. Dość powszechnie znana jest strona samego instytutu www.ciop.pl W ciągu kilku ostatnich lat strona ta zmieniła się znacznie - na korzyść. Witryna poświęcona jest głównie prezentacji działań CIOP i promocji jego produktów. Można tu jednak znaleźć sporo informacji behapowskich przydatnych w różnych obszarach. Dużo więcej na ten temat zamieszcza witryna www.wypadek.pl , która jest jednym z najlepszych polskich serwisów dotyczących wypadków przy pracy i ochrony pracy (więcej na ten temat piszemy w "Witrynce internetowej", s. 49). G. Makarewicz zaprezentował też strony internetowe Krajowego Punktu Centralnego Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy www.bp.edu.pl Strona ta także prowadzona jest przez CIOP. Na konferencji omawiano również m.in. pakiet edukacyjny dla szkół wyższych "Nauka o pracy - bezpieczeństwo, higiena, ergonomia"; komputerowy system wspomagania zarządzania bezpieczeństwem pracy STER.

Robert Kozela

1. 16 grudnia br. wchodzi w życie rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690); rozporządzenie wymienione w tekście traci wtedy moc.

2. 11 sierpnia br. weszło w życie rozporządzenie Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz.U. nr 70, poz. 650); straciło moc rozporządzenie wymienione w tekście (odwoływano się do niego jeszcze podczas konferencji).

---