„Praca socjalna w organizacjach pozarządowych” B. Kromolicka

TEZA: Pomoc społeczna ze strony instytucji kościelnych

System pomocy społ. obejmuje wszelkie instytucje spol, których celem jest udzielanie wsparcia jednostce, rodzinie, czy grupom mającym problemy z samodzielnym zaspokajaniem potrzeb oraz rozw. problemów życiowych.

Polska-3 sektory: a)publiczny b) rynkowy c) pozarządowy. Coraz więcej pomocy realizowanej jest ze strony inst.. pozarządowych. Inst. Kościelne zaliczono do pozarządowych. Instytucja kościelna to podmioty powstające i prowadzące działalność z inicjatywy lub za zgodą władz danego kościoła lub związku wyznaniowego. Polska-Caritas, Eleos, Diakonia. Specyfika inst. Kościelnych-działalnośc pomocowa z poczuciem misji, powołaniem do służby na rzecz drugiego człowieka. Moralne i religijne wezwanie do troski o potrzebujących.

„Przekształcanie przestrzeni społ. Placówki. Studium społeczno- pedag. Na przykładzie żłobków” Telka.L.

TEZA: Organizacja i przebieg zabawy w żłobku

Dzieci same buduja reguły zabaw, ale spotykają się z reg. dorosłych i innych dzieci. Dzieci dążą do zdobycia nowych

umiejętności i doskonalenia ich. Etapy: 1. Kiełkowanie 2. Rozkwit.3. rutyna. W żłobku dzieci bawią się w grupie kilkorga lub kilkanaściorga dzieci. Wskazanie na dyrektywność i jej ustapienie w trakcie zabawy, indywidualizacja kontaktów z dzieckiem, spontaniczność. Nastawienie na dyrektywność ze strony opiekunek (gotowy plan, scenariusz, cel ). Prowadzone badania doprowadziły do umieszczeni placówek na kontinuum dyrektywności-niedyrektywności.

„ Badania w pracy socjalnej/ społecznej” Hetka.

TEZA: Pomoc w rozwoju osobom starszym oraz modyfikacje ich środowiska by pobudzało do rozwoju.

Praca socjalna- działanie praktyczne na rzecz innych osób. Profesja polegaac an wykonywaniu tych działań. Praca socjalna z osobą starszą- działanie praktyczne podejmowane w ramach działania z zakresu pomocy społ. na rzecz seniora, który jest w sytuacji dla niego trudnej. Kompensacja, opieka, pomoc- zależy od problemu seniora. Praca z osobą starszą i jego otoczeniem. Cel- stwarzanie optymalnych warunków do pełnego rozwoju i pomyślnego starzenia. Osoba starsza, świadoma, chętna, aktywna, kreator. Szczegółowa diagnoza potrzeb, szczegółowe rozpoznanie środowiska seniora.Profilaktyka. Praca z indywidualnym przypadkiem.

Lektura 1

Aleksander Kamiński i jego twórczość pedagogiczna. Dyskusja o przeszłości wobec teraźniejszości i przyszłości; red. E. Marynowicz - Hetka, H. Kubicka, M. Granosik

Ewa Cyrańska, „Etos wychowawcy w ujęciu Aleksandra Kamińskiego”

Istnieją trzy typy wychowania: pierwszy z nich to indywidualny kontakt wychowawcy z wychowankiem, drugi to wychowanie zespołowe w grupie zaktywizowanej zespołowo a trzeci dotyczy wychowania w toku ulepszania środowiska jego siłami. Aleksander Kamiński uważa, że dla pedagogiki społecznej najlepszym jest trzeci rodzaj wychowania. Stosunek indywidualny z wychowankiem oraz wychowanie zespołowe są pomocne wobec procesu ulepszania środowiska. Istotna jest aktywna współpraca ludzi i placówek w celu czynienia swego środowiska bardziej wartościowszym, pełniejszym, kulturalniejszym etc. Należy podkreślić też, że umiejętność zachowania własnego „ja” w procesie współdziałania jest tak samo ważna jak szanownie relacji „ja - ty” oraz „my”. Świadome uczestnictwo w aktywnie działającej grupie odznacza się tym, że człowiek działając wspólnie z innymi zachowuje swoją wyjątkowość oraz należy do wspólnoty działania.

Aleksander Kamiński proponuje typy wychowawcy na podstawie różnych kryteriów. Pierwsze z nich to kompetencje i charakter zatrudnienia. Odnosi się ono do wychowawców zawodowych - etatowych, odróżniających się posiadaniem umiejętności i wiedzy zdobytych podczas kształcenia oraz dyspozycyjnością organizacyjną.

Do drugiej kategorii zaliczani są ludzie dobrej woli, społecznicy, którzy cechowani są bezinteresownością, zapałem, gorliwością oraz zaangażowaniem emocjonalnym w podejmowanej działalności społecznej. Kamiński podkreśla, że brak odpowiednich kwalifikacji i umiejętności w tym przypadku jest uzupełniany wymienionymi cechami. Dodaje on, że najlepszą sytuacją byłoby zdobywanie przez nich wiedzy i samokształcenie, lecz bez żadnych zmian w zaangażowaniu.

Pedagogika społeczna rozszerza pojęcie wychowawcy, poza nauczycielami, również i na inne zawody, między innymi na takie jak: lekarze, policjanci, pielęgniarki, pracownicy socjalni, którzy swoje stanowiska i działania wykorzystują w celu kształtowania postaw społecznych, współdziałania. Ta ostatnia grupa określana jest prze Kamińskiego jako inicjatorów ulepszania środowisk lokalnych. W działaniach z indywidualnym przypadkiem powinni oni zwracać szczególną uwagę na działania psycho - wychowawcze, które przyczynia się do aktywizowania jednostki i jej rodziny. Radzi im by uwalniali ludzi od poczucia samotności, bezradności, braku sensu, by budzili siły, które pomogą im ujawnić zdolności i talenty, przyczynią się do radości i szczęścia. W pracy z grupą, wychowawca powinien odznaczać się umiejętnościami przewodzenia, przodowania oraz odpowiedniego podejścia do grupy jako całości.

Zdaniem Kamińskiego, w każdym z przypadków wychowawca ma być nośnikiem wiedzy, musi posiadać umiejętności i kompetencje w zakresie swojej działalności, powinien być życzliwy, komunikatywny, umieć wpływać pozytywnie na innych. Ponadto wielką rolę odgrywają też ich postawy, zaangażowanie emocjonalne, podejście do wykonywanej pracy.

Lektura 2

Geneza i rozwój pedagogiki społecznej; red I. Lepalczyk, J. Nadura, Biuletyn TWWP, Człowiek w Pracy i w Osiedlu 1980/2/3

Bogdan Suchodolski „Heleny Radlińskiej koncepcja wychowania jako poszukiwania sił i pomocy w rozwoju”

Od zarania dziejów pedagogowie na całym świecie tworzyli różne koncepcje wychowania. Jednym z nich była Helena Radlińska, która stworzyła nowy, lecz od lat aktualny sposób rozumienia wychowania, który według niej jest procesem wydobywania sił. Tezę tę udowadnia Bogdan Suchodolski w artykule pt.: „Heleny Radlińskiej koncepcja wychowania jako poszukiwania sił i pomocy w rozwoju”.

Po pierwsze, Radlińska przeciwstawiała się dyrektywom tradycyjnej pedagogiki. Uważała, iż wychowanie jest procesem pomocy w rozwoju człowieka, współdziałaniem w rozwijaniu potrzeb oraz wydobywaniem i wzmacnianiem sił twórczych. W czasach obecnych Suchodolskiemu młodzież także kwestionuje zasady wychowania autorytarnego oraz poszukuje nowych koncepcji życia. Podobnie Radlińska krytykowała ideologów posiadających gotowe wzorce życia.

Duże znaczenie na kształtowanie się pojęcia wychowania według Radlińskiej ma okres okupacji, w jakim przyszło jej żyć. Wtedy to wszelkie instytucje wychowawcze i oficjalne programy budziły powszechną nieufność, więc przyszłość tkwiła w rękach samych ludzi. Co więcej chciano bronić tożsamości narodowej, więc obok walki zbrojnej toczyła się duchowa. W takiej sytuacji proces wychowania stawał się procesem pomocy ludziom, wydobywaniem sił z narodu i budzeniem nadziei na lepsze jutro.

Konsekwentnie, rolę wychowawcy również Radlińska postrzegała w nowy sposób. Jego zadaniem nie było korzystanie z gotowych wzorców, lecz wydobywanie sił z jednostek, przy czym każdy pedagog miał szanować indywidualność wychowanków.

Podsumowując Bogdan Suchodolski w swoim artykule dokładnie ujął istotę koncepcji wychowania Radlińskiej jako procesu wydobywania sił. Doskonale widać, iż mimo biegu lat była ona aktualna w czasach mu obecnych ale i także teraz, w XXI wieku.

Lektura 3

Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna. A. Kamiński

Praca stanowi próbę usystematyzowania przedstawienia pedagogiki społecznej.

Rozdział I, „Pedagogika społeczna” przedstawia genezę pedagogiki społecznej, określa jej miejsce wśród innych nauk, jak również jej ogólną charakterystykę. Pedagogika społeczna jako dyscyplina naukowa zajmuje się osobami i zbiorowościami w każdym wieku, wymagającymi opieki lub pomocy w rozwoju, jak również instytucjami, które zostały powołane do wykonywania tych zadań. W jej skład wchodzą: pedagogika opiekuńcaza, teoria pracy socjalnej, teoria pracy kulturalno - wychowawczej, teoria wychowania pozaszkolnego.

W rozdziale II A. Kamiński omówił pojęcia, stanowiące podstawę teoretyczną pedagogiki społecznej. Zajął się m.in. wychowanie, środowiskiem życia i jego przetwarzaniem, rozpatrzył potrzeby ludzkie, zarówno z punktu widzenia jednostki, jak i całego społeczeństwa. Odniósł się również do pojęć normy, wskaźnika czy modelu, a co za tym idzie określił definicje wzoru i wzorca. Zajął się również problemem diagnozy społecznej, która w prosty sposób prowadzi do pojęć kompensacja, opieka, pomoc czy wspieranie rozwoju, które są podstawowymi zdaniami pedagogiki społecznej. Zajął się również problemem pracowników społecznych, ich wykształcenia i kompetencji.

Kontynuował również zapoczątkowane przez Helenę Radlińską rozważania dotyczące wieku społecznego i jego znaczenia w rozwoju biosocjokulturowym.

A. Kamiński stworzył „kompendium wiedzy” o pedagogice społecznej, omawiając jej podstawowe pojęcia i tworząc bazę pojęciową, która jest niezwykle cenna dla dzisiejszej nauki. Ujednolicone pojęcia, określone kryteria i ściśle zarysowany przedmiot badań ułatwiają to, by pedagogika społeczna stała się z dziedziny praktycznego życia stała się zinstytucjonalizowaną dyscypliną naukową.

Lektura 4

Pedagogika społeczna. Wykład. Podręcznik akademicki t.1 Ewa Marynowicz - Hetka

Podręcznik pełni funkcję informacyjną oraz funkcję stymulującą do debaty na tematy społeczno-pedagogiczne. Przedstawiony został w miarę spójny pogląd na pedagogikę społeczną jako dyscyplinę oraz na pedagogikę społeczną jako orientację działania i równocześnie zaprezentowanie innych ważnych stanowisk teoretycznych oraz problemów praktyki.

W pierwszej części przedstawione są postawy ontologiczne, epistemologiczne i aksjologiczne prezentowanego punktu widzenia na pedagogikę społeczną. W niej także znajdują się uwagi odnoszące się do terminologii, do metodologii, do związków z innymi dyscyplinami. Całość jest tak skonstruowana, aby odnosząc się do bogatego dorobku pedagogiki społecznej, a zwłaszcza jej początków, prezentować zagadnienia w aktualnym kontekście społecznym i w obecnym dyskursie.

Druga część pracy ma przybliżyć czytelnikowi społeczno-pedagogiczną perspektywę orientowania działania w odniesieniu do różnych obszarów, w których działa pedagog społeczny - najogólniej określanych tutaj jako obszar edukacji i obszar pracy socjalnej, nabierającej wymiaru pracy społecznej.

W całej pracy przewija się stanowisko, że pedagogika społeczna, będąc refleksją nad praktyką (nad działaniem w obszarze praktyki), może mieć wiele odmian interpretacji teoretycznej tej praktyki, które są uzależnione od odniesień teoretycznych podmiotu działającego, od kontekstu społecznego i jego zmian, od innych czynników, nie zawsze możliwych do wyodrębnienia z uwagi na wieloaspektowość analizowanej materii. W tej sytuacji można mówić o wielu pedagogikach społecznych, o jej odmianach.

Lektura 5

Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie. Red. T.Pilch, I. Lepalczyk

Grupa rówieśnicza, jako środowisko wychowawcze.

Grupa, jako zjawisko społeczne jest obecna w refleksji człowieka od czasów Arystotelesa. W „Etyce Nikomachejskiej” ustalił on fundamentalną zasadę istnienia grupy, tej małej-rodzinnej, jak i tej wielkiej-państwa. Jest nią więź przyjaźni łącząca członków jakiejkolwiek zbiorowości, która kwalifikuje się do miana zorganizowanej społeczności. Od badań i koncepcji Durkheima oraz F. Tonniesa rozpoczęła się swoista eksploracja refleksji i badań nad rolą grupy w procesie wychowania.

Szczególną postacią grupy w rozumieniu pedagogicznym są grupy rówieśnicze. Nazwa grupy rówieśnicze odnosi się w pierwszym rzędzie do grup dziecięcych i młodzieżowych. Ale nie jest to uprawnione ograniczenie Grupa rówieśnicza jest to organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną-wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo. Jest to, więc najczęściej grupa pierwotna, aczkolwiek mogą i występują bogate formy instytucjonalne grup rówieśniczych np. organizacje młodzieżowe, które mają charakter wtórnych, celowych.

Pedagogika społeczna nie może ograniczać swojej uwagi do grup rówieśniczych pierwotnych, jako że w procesie socjalizacji stowarzyszenia i organizacje młodzieżowe, spełniając formalny warunek rówieśnictwa wiekowego, odgrywają rolę wybitną. Ponadto bardzo często te dwie

struktury: naturalna grupa rówieśnicza i „intencjonalny” zespół rówieśniczy organizacji młodzieżowej krzyżują się.

Grupa rówieśnicza powstaje spontanicznie, bez zamysłu i ingerencji starszych i swą żywiołowością zagarnia każde dziecko, tworząc naturalne mechanizmy regulujące ich wzajemne zachowania, wewnętrzną organizację i pełniąc doniosłe funkcje wychowawcze wobec jej uczestników. W opinii Floriana Znanieckiego dziecięca grupa rówieśnicza-powstała bez udziału dorosłych jest amorficzna w swym kształcie organizacyjnym. Cechuje ją „prostota ustroju” wewnętrznego. Nie posiadając tradycji, wzorców działania, ani zracjonalizowanych celów dąży głównie do zabawy, do spontanicznego wyładowania energii witalnej bez racjonalnych form i sztywnych rytuałów. Obok spontaniczności zachowań grupy rówieśników oraz organizacyjnej prostoty ustroju, cechuje ich ustawiczna zmienność form życia zbiorowego, zabawy, celów. Wynika to z krzyżowania się w życiu grupy zmiennych i sprzecznych nastawień jej członków: przodownictwa, podporządkowania, rywalizacji, współdziałania. Grupa rówieśnicza zaspokaja niezwykle ważną u dziecka potrzebę przynależności i akceptacji. Jeśli dziecko nie doznaje poczucia akceptacji i przynależności we własnej rodzinie gwałtownie szuka go na zewnątrz, płacąc za nie konformizmem i uległością. Grupa rówieśnicza, szczególnie grupa rówieśnicza młodzieżowa tworzy określoną strukturę stosunków międzyosobniczych. Struktura grupy zawiera, co najmniej 3 elementy tworzące istotę stosunków społecznych grupy:

-układ hierarchii wewnętrznej grupy;

-układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych;

-układ i rodzaj więzi między członkami grupy

1.PEDAGOGIKA SPOŁECZNA.Człowiek w zmieniającym się świecie.

red. T.Pilch, I. Lepalczyk Wielowymiarowa geneza zaburzeń przystosowania społecznego.L. Pytka, T.Zacharuk

Liczne teorii wyjaśniają pojawienie się i utrzymanie symptomów nieprzystosowania społ. można podzielić je na t. odwołujące się do czynn. egzogennych (wpływ śr.natur.,negat.dośw.) oraz t. cz. endogennych(niekożystne czyn. biol., psychol.)Wyjaśnienia przycz-skut., ale i wyjaś. funkcjonalne lub struk.(strukt.społ. detrmin. zj. patolog.lub do struk. osobowości).W niektórych wyjaśnienia mikro- makrospoł. W ujęciu mikro - śr. rodz., szkolne, rówieśnicze, zawodowe. Autorzy kolejno opisują rolę czynn. środowiskowych, biopsych. I sytuacyjnych, starając się wykazać, że nieprzystosowanie społeczne i jego pochodne uwikłane są w sieć rozmaitych współzależ. Bardziej o char. probabilitywnym niż determistycznym, prostoliniowym. Teza - prawdopod. nieprzystos. społ. Jest tym większe im więcej w życiu czł. Gromadzi się niekożyst. Czynn. Biopsychicznych, środowiskowych i sytuacyjnych(sytuacja pokusy). Ich szczególna kumulacja i intensywność→nieadekwatnie fukcj. w rolach społ., przejawiać postawy antagonistycznodestrukcyjne, wchodzić w konflikty i wybierać zachowania ekstremalne→negat. oceny społ., potępienie oraz izolację i wyobcowanie. W związku z tym w działalności interwencyjnej o char. społ-pedag., opiekuńczym, wychowawczym i terapeutycznym uwzględnić należy 3 typy kontroli(i jej ewentualne zaburzenia)tj. neurologiczną(typ temper., cechy organizmu), psychologiczną(osobowość, poczucie umiejscowienia kontroli)oraz społeczną(powściągi zew., normy prawne, obyczajowe itp.)

Lektura 6

Pedagogika społeczna. Debata. Podręcznik akademicki t2. Ewa Marynowicz - Hetka

Pedagogika społeczna. Debata.

Od zarania dziejów spotykamy się z innymi. Staramy się z nimi porozumieć, jednakże czasem trudno nam jest zaakceptować osoby, które różnią się od nas. Im więcej występuje różnic, tym częściej tworzy się konflikt. Ostatnimi czasy występuje wiele społeczeństw wielokulturowych dlatego przed systemem edukacji stoi trudne zadanie - edukacja wielokulturowa.

Na początku warto zaznaczyć, iż edukacja wielokulturowa wymaga reformy całego systemu edukacji, łączy się z programem i metodami nauczania. Skupia się na wiedzy, krytyce i działaniu, opierając się na zasadach demokracji. Ma na celu stworzyć warunki współpracy i równowagi w społeczeństwie, naprawić krzywdy mniejszości.

W tak rozumianej edukacji należy kształtować odpowiednie postawy kulturowe na poziomie mikro i makro. Po pierwsze musimy kultywować tradycje przodków i szanować własne wartości. Z drugiej strony należy zakrzewiać solidarność i zasady współżycia społecznego, oparte na demokracji, respektować wartości ogólnoludzkie. Tylko dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu się pierwszej dziedziczonej

tożsamości możemy kształtować tożsamości wtórne, których może być wiele.

Istotne jest również w edukacji wielokulturowej, by uwrażliwiać uczniów na inność. Ważne jest eliminowanie uprzedzeń i stereotypów. Kluczowym zagadnieniem jest tu percepcja subiektywna inności: lęk przed innym, chęć poznania, zbliżenia, co w efekcie prowadzi porozumienia.

Szczególnie ważna w kształceniu do wielokulturowości jest idea tolerancji, która umożliwia tolerancję i umożliwia otwarcie się na innych. Należy wykształcić w uczniach pozytywny stosunek do inności, jednak bez rezygnacji w własnych wartości. Warto dodać, iż Polska intencję tolerancji ma wbudowaną kulturowo, gdyż zawsze były u nas obecne wpływy zarówno z Zachodu jak i ze Wschodu.

Ciągle powstają nowe programy dotyczące wychowania dla pokoju, które skupiają się na rozwijaniu umiejętności pokojowego współistnienia i współdziałania. Próbuje się również realizować programy, których celem jest wykształcenie postawy refleksyjnej wobec inności, rozwijanie tożsamości otwartej, aktywnie interpretującej rzeczywistość. Należy umożliwić uczniom rozumienie siebie i innych, nauczyć szacunku do własnych wartości i jednocześnie otworzyć na inne.

Podsumowując edukacja wielokulturowa służy połączeniu idei dziedzictwa kulturowego z ideą otwartości wobec innych. Należy dbać o jej rozwój, gdyż dzięki doświadczaniu inności, człowiek wzbogaca własną tożsamość.

Lektura 7

Pedagogika społeczna, dokonania-aktualności-perspektywy. Red. S.Kawula

Stanisław Kawula „Pedagogika społeczna w ujęciu Aleksandra Kamińskiego”

Aleksander Kamiński zajmował się w swojej działalności wieloma aspektami pedagogiki społecznej. Stanisław Kawula opisał niektóre zagadnienia, które wybitny pedagog poruszał w swych dziełach. Jednym z nich był postulat iż należy poszerzyć zakres wychowania intencjonalnego. Tezę tę popierał w rozdziale zatytułowanym „Pedagogika społeczna w ujęciu Aleksandra Kamińskiego” znajdującym się w pracy Pedagogika społeczna - dokonania-aktualność-perspektywy.

Kamiński uważał iż wychowanie ma się odbywać nie tylko w rodzinie, szkole czy specjalistycznych placówkach, ale również w takich instytucjach jak szpitale, zakłady pracy, społeczności sąsiedzkie, schroniska turystyczne. A czym według wybitnego pedagoga jest proces wychowania? Przede wszystkim to funkcja życia społecznego człowieka w różnych kręgach, proces odbywający się w bezpośrednich i pośrednich kontaktach międzyludzkich, obejmujący wszystkie etapy życia człowieka.

Kamiński pisał iż z procesem wychowania głęboko powiązane są środowisko i jego wpływy. Zajmował się on problematyką środowiska wychowawczego, które traktował jako zespół dyrektyw działających na wychowanka i warunkujących jego rozwój. Wyróżnił w nim instytucje wychowujące takie jak szkoła czy placówki opiekuńczo-wychowawcze oraz środowiska naturalne, które także pełnią rolę wychowującą. Korzystna byłaby sytuacja, w której środowisko naturalne jakim jest rodzina stała się polem celowych a nie jak dotąd nieintencjonalnych działań wychowawczych. Jest to kolejny sposób na poszerzenie zakresu wychowania intencjonalnego. Jest on możliwy do zrealizowania między innymi w przypadku współpracy szkoły z najbliższym środowiskiem wychowawczym.

Stanisław Kawula pisze o tym co tak właściwie wpływa na owe rozszerzenie środowisk wychowania intencjonalnego. Znaczenie ma tu przede wszystkim przyspieszenie postrzegania indywidualnych potrzeb społecznych oraz innowacyjne działania władz w tym zakresie.

Podsumowując istnieje wiele środowisk, placówek, instytucji, które pełnią bezpośrednią czy pośrednią rolę w wychowaniu. Według Kamińskiego należy poszerzać kręgi wychowania instytucjonalnego, gdyż w istocie proces wychowania odbywa się w różnych sytuacjach życiowych i na wszystkich jego etapach.

PEDAGOGIKA SPOŁECZNA.Dokonania-aktualności-perspektywy

red. Kawula

arykuł A.Olubińskiego

Siły społ.jako kluczowa kategoria p.s.

siły społ (Radlińska) - zespół określonych czynników i wartości funkcj.w środowisku w postaci jednostkowych lub zbiorowych, janwych lub ukrutyvh uzdolnień wyrażajacych się w poztywnym działaniu.

U źródłem polskiej koncepcji sił społ. leżał motyw wyzwoleńczy-patriotyczny

. Zaczeło funkcjonować w :socjologii wychow.,psychol.społ., czy pracy socjalnej

Kamiński kojarzył siły z aspiracjami, ążeniami oraz postawami działaczy społ i zbiorową aktywnośćią oraz pragnieniami

Znaniecki: do analizy teorii wychow. „siły społ - oznaczenie zolności członków do wprowadzenia zmain w ustroju, względnie zapobieżenia zmianom które inni członkowie zamerzają wprowadzić”

Kojarzy siły społ z dążeniem indyw. lub zbiorowym, które wywołują zmianę lub zmianie przeciwdziała

Chałasiński-używał pojęcia sił podczas badań nad procesami upodmiotawiania klasy chłopskiej, fukcj.społ lokalnej i tworzeniem teorii wychowującej społ.

W pracy socjalnej stosuje się pojecie wzmocnienia - sposób w jaki ludzie, instyt. i społecznośc uzyskują panowanie nad swoim życiem.

Siły społ a pedagog sens środowiska wychow.

Rola pedagoga społ/ to wyszukiwanie sił ukrytych lub lub pobudzania sił mniej aktywnych i do odpowiedniego kierowania aktywności oraz energii tkwiącej w siłąch silnych. Ważny jest też typ charakteru społ (osobowść społ.) Istnieje bowiem zależnośc między środowiskiem, instytucją a osobowością.

Proces wychowania w aspekcie sił społ/ można by rozu,ieć głónie kategoriach możliwości realizacji określonych celó-wartości, jako naturalnych sił tkwiących w psychopoł. oraz społ-kult systemie danego środ.

Lektura 8

Pedagogika społeczna i praca socjalna. Przegląd stanowisk i komentarze Red. Marynowicz - Hetka, J.Piekarski, D.Urbaniak - Zając

Ewa Marynowicz-Hetka „Koncepcja pracy społecznej w polskiej tradycji pedagogiki społecznej.”

H. Radlińska nie posługiwała się pojęciem pracy socjalnej i pracownika socjalnego. Stosowała przymiotnik społeczny używając go w dwóch znaczeniach - wyznaczenia celu aktywności i określenia sposobu działania i cel dla społeczności, jako sposób osiągnięcia celu siłami społecznymi

Najszerszy zakres poczynań społecznych wyznacza działalność rozumiana jako aktywność systematyczna, ciągła, zawierająca niezbędne cechy procesu, takie jak antycypacja następstw i racjonalizacja projektowanych działań. Pojecie pracy socjalnej wprowadzone zostało do pedagogiki społecznej z innych dyscyplin: polityki i praktyki życia społecznego. Rodowód związków między pedagogiką społeczną i praca socjalną jest zupełnie odmienny od okoliczności tworzących ten związek w Niemczech, gdzie w pewnym okresie doszło do utożsamienia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej.

Stanowisko A. Kamińskiego odnoszące się do symbiozy pedagogiki społecznej i pracy socjalnej wydaje się dyskusyjne. Przypuszczalnie wynikało z próby adaptacji jednej z amerykańskich koncepcji pracy socjalnej do pedagogiki społecznej, a ściślej do teorii pracy społecznej. Odniesienie koncepcji H. Radlińskiej do współczesnego pojmowania pracy socjalnej powoduje pewne nieporozumienia i stawianie znaków równości między

pojęciem pracy socjalnej i pracy społecznej. W Polsce stanowisko to wydaje się nie uprawiane. Uzasadnione jest wówczas, gdy porównuje się koncepcje pracy społecznej Radlińskiej ze współczesną koncepcją pracy socjalnej. Owa swoistość pedagogiki społecznej i jej przydatność dla pracy socjalnej pojmowanej współcześnie jako działanie społeczne wyraża się w czterech cechach, które skrótowo możemy określić punktem widzenia pedagogiki społecznej:

globalność - pedagogika społeczna spożytkowując wyniki innych nauk urzeczywistnia syntezę o człowieku, wpływ warunków bytu i kręgu kultury na człowieka w różnych fazach jego życia, wypływ ludzi na zapewnienie bytu wartościom, uwzględnienie indywidualnych, jak i zbiorowych potrzeb, dostarczenie podniet rozwojowi*

dynamika - twórczy, aktywny i poszukujący stosunek do rzeczywistości; podstawową kategorią pojęciowa jest przetwarzanie środowiska siłami człowieka w imię ideału;

Pedagogika społeczna, przyjmując uniwersalne wartości, bardzo wyraźnie i konsekwentnie formułuje swe podstawy aksjologiczne. Kategorie wartości: człowiek, naród, wychowanie, twórczość, wola, tolerancja, odpowiedzialność - mogą one stanowić racje dla działania społecznego, jakim jest praca socjalna.

Koncepcja pracy społecznej sytuuje się jako pomysł twórczy i porównywalny ze wcześniejsze rozwijanym promocyjnym modelem pracy socjalnej. Odnosząc się do polskiej tradycji pracy społecznej trudno jest mówić o tak pełnej symbiozie pedagogiki społecznej i pracy socjalnej jak proponował A. Kamiński.

Lektura 9

Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka. Stan i perspektywy, red. E. Marynowicz - Hetka, J. Piekarski, E. Cyrańska

Jerzy Nikitorowicz, „Problemy edukacji regionalnej i międzykulturowej w pedagogice społecznej”

Obecnie wymagane jest, by człowiek odczuwał swą przynależność do zbiorowości lokalnej, w której skład wchodzi, by uświadamiał sobie znaczenie regionalności i przekazywanych wartości przez grupę, której jest członkiem. Edukacja regionalna odnosi się przede wszystkim do nabywania umiejętności i kompetencji w ramach utożsamiania się z wartościami, uczenia się języka wspólnego dla rodziny i społeczności lokalnej oraz szanowania jej tradycji, obyczajów, wartości, osiągnięć w dziedzinie kultury. Człowiek przynależący do określonej grupy ludzi „wtapia się” w nią, w procesie socjalizacji pierwotnej przejmuje pewne wzorce zachowań, postawy, opanowuje język. Dzięki temu, podczas socjalizacji wtórnej, może on porównywać, analizować, interpretować inne, nowe wartości jakie prezentują odmienne grupy z punktu widzenia tej, której jest członkiem.

Najistotniejsze znaczenie ma tu identyfikacja ze swoją grupą. S. Ossowski uważa, że orientowanie się i utożsamianie z rodzimymi korzeniami, jednakie jest z ojczyzną prywatną. To członkowie nadają jej charakter, istnieje ona w rzeczywistości subiektywnej, łączy się z emocjonalnym przywiązaniem do rodzimych stron, domu. Przeciwieństwem jest ojczyzna ideologiczna, której człowiek jest członkiem ze względu na przynależność do zbiorowości żyjącej na określonym terytorium.

Osiąganie wspólnoty kulturowej, tworzenie jednej, ogólnonarodowej przebiega poprzez wcześniejsze utożsamienie się ze swoją najbliższą grupą. Człowiek, znając swoje korzenie i wartości preferowane przez członków tego samego regionu będzie potrafił odpowiednio ustosunkować się do inności, nowości jakie niesie ze sobą dzisiejszy świat. Istotne jest posiadanie umiejętności tolerowania kultury poszczególnych grup, wyrzekania się dyskryminacji i odrzucenia.

Zadaniem państw jest wskazywanie członkom prawidłowych postaw, rozwijanie w nich tolerancji, współpracy. Dlatego tak ważne jest wpajanie dzieciom już od najmłodszych lat, że wartości regionalne, utożsamianie się z grupą rodzimą jest podstawą, ale ważne jest też także odpowiednie podejście do ludzi reprezentujących inne grupy, do znalezienia z nimi wspólnego języka, poszanowanie ich praw i odmienności.

Lektura 10

Pedagogika społeczna - pytania o XXI wiek. Red. A.Przecławska, W.Theiss

Anna Przecławska w swoim artykule zajęła się omówieniem przestrzeń życia człowieka. Przedstawiła je jako coś otwartego, swego rodzaju tworzywo, z którego powstaje środowisko wychowawcze. Każdy człowiek żyje i rozwija się na przecięciu różnych wymiarów przestrzeni. Istnieje przestrzeń fizyczna, czyli najbliższe, fizyczne otoczenie człowieka, przestrzeń społeczna, czyli związki społeczne, które otaczają człowieka i w których uczestniczy, przestrzeń temporalna, którą podzielić można na trzy części: teraźniejszość - jako chwilowe dziś, moment, w którym człowiek aktualnie się znajduje, przeszłość - traktowana wybiórczo i opierająca się na stereotypach i przyszłość - w świadomości ludzi istnieje jako czynnik motywujący do działania. Co ciekawe, Anna Przecławska odrzuca przeszłość historyczną. Oprócz tego wyróżnia jeszcze przestrzeń symboliczną, psychologiczną i moralną. Ta ostatnia jest niezwykle skomplikowana - oprócz niezwykle silnej anomii,

dewaloryzacji tego, co dotychczas było uważane za cenne mamy do czynienia z niezwykle silnym przywiązaniem do postaci, będących wzorami. Doskonałym przykładem jest tutaj postać papieża - Polaka - Jana Pawła II.

W tekście została poruszona bardzo istotna kwestia, jaką niewątpliwie jest poszerzanie się przestrzeni fizycznej. W dzisiejszych czasach internet jest już nie tyle popularny, co wręcz wszechobecny. Tworzy się nowy wymiar przestrzeni, z jaką do czynienia ma człowiek - jest to cyberprzestrzeń.

Anna Przcławska stawia ludzi przed problemami, które są bolączką dzisiejszego świata. Współczesny człowiek nie posiada umiejętności wiązania przeszłości z problemami dzisiejszymi, nie tworzy między nimi związków, bardziej żyje chwilą obecną i przeszłością. Przyszłość nie motywuje ludzi do działania, nie nadaje im kierunku działania,

Zadaniem pedagogiki społecznej jest stworzenie takiego środowiska, które uwzględnia sytuację rozwojową współczesności oraz potrzeby, które może w przeszłości odczuwać człowiek. Musi przeciwdziałać samotności, tworzyć społeczne płaszczyzny odniesienia dla życia każdego człowieka.

Lektura 11

Pedagogika społeczna. Tradycja - teraźniejszość - nowe wyzwania; red. E. Trempała, M. Cichosz

Jadwiga Izdebska, Dom rodzinny - podstawowa kategoria teoretyczna i metodologiczna w pedagogice społecznej.

Zdaniem Jadwigi Izdebskiej, odpowiednie poznanie rodziny, jej cech, warunków funkcjonowania, zależy od uprzedniego, kompleksowego przyjrzenia się domu rodzinnemu. Autorka zwraca uwagę na mnogość znaczenia pojęcia dom. Jego zróżnicowanie wypływa z różnic usytuowania, powstania, przeznaczenia. Tak też są domy modlitwy takie jak: kościoły, kaplice, cerkwie, meczety, klasztory i wiele innych. Najczęściej jednak dom kojarzony jest z miejscem przeznaczonym do codziennego życia i funkcjonowania. Każdy człowiek odczuwa potrzebę posiadania domu, miejsca, w którym będzie czuł się bezpiecznie i swobodnie, miejsca, w którym będzie spędzał czas z najbliższymi, dzielił się troskami i radościami, będzie dorastał i żył.

Jasnym wydaje się fakt, że wspólne mieszkanie jest jednoczesnym zapewnieniem stałości kontaktów, interakcji międzyludzkich członków rodziny, czyli rodziców i dzieci. Ojciec i matka są połączeni ze swoim potomstwem dwojakim rodzajem bliskości: przyrodniczą, która odnosi się do biologicznego aspektu posiadania rodziców i dzieci oraz emocjonalną, silnie związaną z etyczną, aksjologiczną więzią.

Każdy dom jest niejako ubogacony obecnością dziecka, ono nadaje mu sens, rytm, kierunek działania rodziców. To właśnie w domu dziecko zdobywa pierwsze doświadczenia, nabywa umiejętności i kształci je, poznaje, działa. Dom jest azylem, miejscem bezpiecznym, w którym są kochający rodzice, zawsze czekający.

W domu rodzinny kojarzony jest z miejscem spotkań, przede wszystkim świątecznych, dla wielu ludzi czas świąt stanowi ogromną wartość, równającą się ze spędzaniem czasu z najbliższymi, wspólnymi czynnościami. Rodzaj i zakres spotkań zależne są w dużej mierze od charakteru domu, od atmosfery jaką tworzą jego członkowie, od przedmiotów nadających mu charakteru i sytuacji w nim wytwarzanych.

Zagadnienia dotyczące domu rodzinnego mogą być badane zarówno metodami jakościowymi jak i ilościowymi. Podejście jakościowe odnosi się do wejścia „w głąb” danego zjawiska w celu zrozumienia jego sensu i istoty. Dzięki niemu, badacz może zająć się poszczególnymi jednostkami oraz zdarzeniami złożonymi treściowo.

DOM RODZINNY - KATEGORIA TEORETYCZNA:

Pojęcie dom odnosi się do rodziny, środowiska lokalnego, ojczyzny, miejsc duchowych.

Dom to przede wszystkim rodzina, jej domownicy, teren życia dziecka i jego dzieciństwo. Wspólnota rodzinna jest nierozerwalnie związana z domem.

Mówiąc o domu rodzinny mam na uwadze przede wszystkim rodziców i ich dzieci. Charakterystyczną cechą łączącą ich jest bliskość i więź emocjonalna.

Ojciec i matka są dziecku bliskimi w dwóch znaczeniach:

- przyrodniczym - każde dziecko ma biologicznie swojego ojca i matkę

- etycznym - bliskimi są rodzice nawiązujący z dzieckiem intymną więź, rodzice zainteresowani są dzieckiem, jego życiem, rozwojem, edukacją.

Bliskość zarówno uwarunkowana przyrodniczo jak i w postaci aksjologicznej. Wskazuje na stan pożądany w rodzinie.

Intymność domu rodzinnego jest przekazywaniem siebie w myślach, uczuciach i postawach.

Przez intymność rozumieć można:

- sferę osobową, niedostępną współprzeżywania

- jako to, co przeznaczone jest dla najbliższych.

Intymność stosunków między członkami rodziny Mozę mieć różne wymiary, może przejawiać się w stałym, wzajemnym skupieniu uwagi na siebie, w bezpośrednich, regularnych kontaktach, w ujawnianiu uczuć, pomocy, wsparcia.

Intymna wartość dom rodzinnego obejmuje: przestrzeń życia rodzinnego, stosunki międzyludzkie w rodzinie oraz czas rodziny (jest to czas ważnych, niepowtarzalnych zdarzeń, wydarzeń)

Inną cechą domu rodzinnego jest poczucie bezpieczeństwa. Człowiek w domu czuje się bezpieczny, nie grozi mu krzywda, jest „u siebie”.

Otwartość domu: gościnność jest znakiem, zaprasza wiele osób do odwiedzin.

Do otwartego domu wchodzi wiele ludzi, warto go odwiedzać, gdy wszyscy darzą się miłością.

DOM RODZINNY - JAKO KATEGORIA METODOLOGICZNA:

Problem rodziny, domu rodzinnego to problem w pedagogice, którego nie można poddać badaniu kwantytatywnemu. Zagadnienia te, należałoby próbować poznać za pomocą metod jakościowych.

Podejście jakościowe pozwala na podjęcie takich zagadnień, które dotyczą poszczególnych ludzi, jednostkowych przypadków, a także zjawisk złożonych treściowo i znaczeniowo.

Każde badane zjawisko traktowane jest jako swoiste, które nie może być powtórzone.

Zadaniem badań pedagogicznych jest tworzenie warunków i sytuacji ułatwiających „wgląd” zrozumienia każdorazowo określonych zjawisk, występujących w np. rodzinie.

Zagadnienia dotyczące domu rodzinnego, ukrytych zewnętrznych obserwacji mechanizmów, budowanych więzi gromadzonych doświadczeń w domu rodzinnym, należałoby dążyć do ich poznawania poprzez rozumienie (jest procesem, w którym odkrywane są kolejne zasłony w naszym poznawaniu rzeczywistości), ich sensu, wartości znaczenia dla człowieka.

W badaniach dotyczących domu rodzinnego najbardziej przydatne są metody:

- otwarty wywiad pogłębiony - metoda biograficzna - obserwacja uczestnicząca

- badanie dnia codziennego - analiza wytworów i tekstów

Istota metody biograficznej i medycy badania dnia codziennego polega na tym, że ludzie poprzez swobodną rekonstrukcję zadań swojego życia, nadają sami z siebie rangę tym zdarzeniom, kształtując w ten sposób ich indywidualny sens.

Metody te wkładają, że najpierw przyjmujemy doświadczenia człowieka, a potem poddajemy je interpretacji.

Źródłem wspomagającym poznawanie, rozumienie wielu zjawisk występujących w rodzinie, może być jakościowa analiza tekstów (wypracowania, opisy, wiersze, pamiętniki) oraz jakościowa analiza wytworów dziecka (np. prace plastyczne).

Dane o kulturze domu rodzinnego nie są zjawiskami uchwytnymi dla badaczy na drodze, tylko obserwacjami. Najpierw zjawiskami ujmowanymi i interpretowanymi przez doświadczonych i działających świadomie ludzi.

Lektura 12

Profesje społeczne w Europie, Z problemów kształcenia i działania. Red. E. Marynowicz - Hetka, A.Wagner, J. Piekarski

Europejskie wymiary w kształceniu i działaniu profesji społecznych.

Jeśli chodzi o zainteresowanie kategorią „europejski wymiar edukacji” bardzo wyraźne wydaje się tutaj być uzasadnienie pragmatyczne. Zwłaszcza, jeśli chodzi o uzgodnienia europejskie dotyczące wzajemnego uznania dyplomów i kwalifikacji zawodowych. Jeśli sobie uświadomimy, że jednym z walorów unifikacji europejskiej jest możliwość bycia mobilnym zawodowo, również w sensie przestrzennym, to podjęcie prac nad wprowadzeniem standaryzacji kwalifikacji zawodowej, porównywalności dyplomów i certyfikatów staje się niezbędnym wymogiem chwili. Jeśli chodzi o określenie głównych ram „europejskiego wymiaru do pracy socjalnej” należałoby się najpierw zastanowić, kim w ogóle jest żyjący współcześnie w XXI wieku wykształcony człowiek. Człowiek ten to taki, który potrafi „obcować z korzeniami” i potrafi umiejętnie oraz oryginalnie łączyć różne dziedziny, sięgając do przeszłości(Ansart,1996). Jest to wizja edukacji pozwalająca na utrzymanie jedności w różnorodności. Ten wątek dyskusji jest żywo obecny w naukach społecznych, zarówno w Polsce(Suchodolski, Rutkowiak, Kamiński) jak i poza nią. Koncepcja jedyności i różnorodności jest formułowana, jako antidotum na wołanie o jednorodność, która niszczy kultury i jednostkową tożsamość

oraz na globalizację, która nie może sobie poradzić z palącymi problemami w skali makro( np. bogacenie się bogatych i ubożenie ubogich) Koncepcja ta jest obecna także w

działaniach metodycznych pracy socjalnej. I nie chodzi tu tyle o rozwiązywanie problemów w skali makro, ile o spożytkowanie sił społecznych danej społeczności, jednostki do kształtowania własnej tożsamości. W tym ujęciu, po wielu latach także koncepcja pracy społecznej w polskiej pedagogice społecznej nabiera nowego wymiaru i barwy. Myśląc w tym nurcie o edukacji podkreśla się jej funkcje antycypacyjną i promocyjną(rozpoznawanie możliwości i antycypowanie) oraz formacyjną(raczej kształcenie w metodzie niż „napełnienie pustego naczynia”) Pracę socjalną można postrzegać w dwojaki sposób: tradycyjnie, jako „aktywność”
ukierunkowaną na grupy, jednostki znajdujące się w trudnych sytuacjach, polegającą na pomocy, ochronie, rehabilitacji. Zaś pracowników socjalnych sytuuje się odpowiednio w sektorach: pomocy, zdrowia, resocjalizacji, gdzie pełnią różne role od opieki całodziennej, po aktywność w środowisku otwartym.

Obok takiego stanowiska dość tradycyjnego i wyraźnie ograniczającego funkcję pracy socjalnej do normalizacji i adaptacji, znajdujemy otwarte propozycje, które na użytek wyobrażenia sobie czym może być europejski wymiar pracy socjalnej wydają się bardziej przydatne. Jest to wizja bardzo zbliżona do polskiej koncepcji pracy społecznej, której podstawową funkcją jest pomoc jednostce w nawiązywaniu relacji z samym sobą i otaczającym światem. Tak pojmowana praca to raczej pewien rodzaj działania społecznego(aktywności, animacji…) To aktywność ukierunkowana na zmianę i przekształcenie, niż na leczenie, terapię i zapobieganie. Jest to aktywność określana, jako profesjonalna, będąca uogólnioną praktyką, spożytkowująca teorie dyscyplin społecznych i humanistycznych, próbująca analizować zagadnienia wieloaspektowo, choć w sposób wielowątkowy, rozproszony terytorialnie.

Lektura 13

Pedagogika społeczna, Radlińska H.

Pomoc, ratownictwo, opieka

Pomoc społeczna zapewnia możność utrzymania i podnoszenia kultury, spożytkowania wszystkich sił ludzkich. Dopomaga rozwojowi jednostek i wzrostowi wszystkiego, co zostało uznane za dobro. Jedną z najważniejszych dziedzin pomocy jest zapobieganie skrzywieniom rozwoju i wytwarzanie warunków, które ułatwiają rozwój. Metody pomocy to: organizowanie wielkich instytucji, porady w przyjacielskiej rozmowie, ułatwianie zdobycia narzędzi lub materiałów. Pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem, ze współpracą pomagających i korzystających pomocy w pełni za siebie odpowiedzialnych. Pomoc sprzyja istnieniu więzi rodzinnej, przyjacielskiej, koleżeńskiej.

Ratownictwo(inaczej pomoc doraźna) zjawia się w chwilach klęski: powodzi, pożaru, nagłej utraty środków lub wytrącenia poza środowisko. Ratunek przychodzi z zewnątrz, nie liczy się z niczym innym niż konieczność przez los narzucona. Najpełniej urzeczywistnione to zostało w zakresie ratowania dobytku (straż pożarna) i w stosunku do katastrof zagrażających życiu jednostek (lekarskie pogotowie ratunkowe). Wypadki losowe, wśród których odbywa się ratownictwo, zmuszają często do objęcia ofiar katastrofy opieką.

Cechą opieki jest przejmie przez opiekuna odpowiedzialności za losy „podopiecznego”. Opieka - rodzicielska czy społeczna- ubezwłasnowolnia. Ta cecha opieki nakłada wielką odpowiedzialność na jej wykonawców i pociąga za sobą podwójne niebezpieczeństwo: przemocy opiekuna oraz zabijania zaradności i odpowiedzialności podlegającego opiece.

Przykład żywienia:

Pomoc polega na zorganizowaniu planowej, racjonalnej dostawy żywności, na przygotowaniu produktów ułatwiających gospodarstwo domowe, zakładaniu tanich jadłodajni, dowożeniu żywności do miejsc pracy. Ratownictwo w razie głodu czy miejscowego braku produktów dostarcza pożywienia niezbędnego do przetrwania klęski, liczyć się musi z tym co w danej chwili jest osiągalne (dobór produktów i ich przyrządzenie). Opieka nad chorym wybiera mu potrawy wskazane przez lekarza często wbrew przyzwyczajeniom i upodobaniom. Opieka nad ubogim zaopatruje go w produkty lub zmusza do korzystania z kotła masowej kuchni, nie licząc się z zaszczepieniem wyższych przyzwyczajeń kulturalnych.

Pomoc jest powszechna, nie obwarowuje się żądaniem zaświadczeń i przydziałów, troską jej jest przyciąganie, werbowanie zwolenników, propagowanie urządzeń. Ratownictwo wymaga rozpoznania warunków natychmiastowego działania, stwierdza istnienie potrzeby i możliwość ratunku zagrożonemu niebezpieczeństwem, bez względu na jego uprawnienia i przynależność. Opieka poszukuje dokładnej diagnozy, odnajduje przyczyny zła w celu zorganizowania przeciwdziałań, jako metody używa wywiadu opiekuńczego, stwarza instytucje zamknięte. Nie może jednak być powszechna, nie propaguje swych instytucji, broni się raczej przed nadmiernym przypływem proszących.

Ratownictwo jest zależne od istnienia urządzeń pomocy i opieki. Opieka dąży do usamodzielnienia swego klienta, do wprowadzenia go w koleiny zwykłego życia. Pomoc naśladuje nieraz opiekę w sposobie indywidualizowania, koniecznego we wszelkim poradnictwie (prawnym, oświatowym). Zazębianie się metod i typów pracy nie zaciera jednak całkowicie odrębnych cech charakterystycznych.

Lektura 14

Ryszard Wroczyński. Żyć w ludziach i dziełach. Red. E.Kozdrowicz, T.Pilch

Rozdział: Ryszard Wroczyński, Wychowanie poza szkołą

Proces wychowania odbywa się zarówno w placówkach specjalnie do tego stworzonych jak i naturalnych środowiskach, w których to młody człowiek samorzutnie kształtuje swoje poglądy i sposób postrzegania świata. Jednakże R. Wroczyński w swoim artykule: „Wychowanie poza szkołą” zauważa iż, dziś coraz częściej owo naturalne środowisko jest podporządkowane celowym i planowym działaniom wychowawczym. Rozszerza się więc krąg zadań stawianych przez wychowanie.

Należy zapytać skąd taki stan rzeczy? Otóż w czasach, gdy cywilizacja i kultura były mało rozwinięte proces rozwoju społecznego był w znacznej mierze determinowany przez czynniki naturalne. Natomiast wraz z postępem kultury, człowiek uczył się coraz bardziej wykorzystywać nie tylko zasoby naturalne ale i kształtować środowisko. Zapragnął więc planować działania w różnych dziedzinach życia, między innymi w przygotowaniu przyszłego pokolenia do życia.

Dziś wyróżnić możemy trzy rodzaje sytuacji, w których dokonuje się wychowanie:

1. Szkoła - tu proces wychowania przybiera najbardziej formalną postać

2. Pozaszkolne instytucje wychowawcze - które zaspokajają zainteresowania uczniów oraz w pewnych wypadkach ich specjalne potrzeby

3. Środowisko naturalne - sytuacje polegające na bezpośrednim uczestnictwie w procesach życia społecznego Obejmuje przede wszystkim rodzinę ale także otoczenie społeczne, związki rówieśnicze.

Z punktu widzenia powyższych rozważań, najbardziej

interesujące wydaje się być jednak wychowanie w środowisku naturalnym, które ma duży wpływ na kształtowanie się postaw ale również, co istotne, warunkuje w dużej mierze efekty działań wychowawczych szkoły.

Wychowanie w sposób planowy w środowisku naturalnym realizuje się w różnych formach. Gdy mówimy o rodzinie mamy na myśli bezpośrednie poradnictwo dla rodziców czy działalność wydawniczą. Natomiast w przypadku grup rówieśniczych, które kształtują się w sposób spontaniczny i dążą do zaspokajania aktywności młodzieży, mamy do czynienia z celową interwencją wychowawczą, której przykładem mogą być kluby, warsztaty, koła zainteresowań. Tak więc, można zaobserwować iż granica między wychowaniem formalnym charakterystycznym dla wyspecjalizowanych instytucji a wychowaniem przez samo uczestnictwo w różnych sytuacjach w pewnym stopniu zaniknęła.

Podsumowując, wraz z rozwojem kultury i społeczeństw zmienia się zakres i forma wychowania. Szkoła zmienia swój profil. Coraz więcej uwagi poświęca się natomiast wychowaniu pozaszkolnemu, które ma rozwijać zainteresowania młodego pokolenia. Zmieniają się również działania wychowawcze w obrębie środowiska naturalnego. Należy jednak pamiętać, iż te kategorie sytuacji wychowawczych nie stanowią dziedzin wyizolowanych, lecz przenikają się i wzajemnie uzupełniają.

Lektura 15

Pedagogika społeczna, Ryszard Wroczyński

Badania nad wpływem środowiska na wychowanie. i życie człowieka rozpoczęły się na przełomie XIX i XX w. Termin pedagogika społeczna wprowadził Adolf Diesterweg. Ryszard Wroczyński wymienia szereg twórców współczesnej myśli pedagogiki społecznej (są to np. L. Krywicki, H. Radlińska, S. Karpowicz, H. Pestalozzi, Bergeman).

Wychowaniem można nazwać proces wychowywania bądź jego rezultat Autor skupia się na tym pierwszym znaczeniu. W procesie wychowania można wyróżnić dwa rodzaje sprzężonych wpływów występujących równocześnie tj. działania instytucji wychowawczych oraz wpływy środowiska. Wychowanie to planowa i celowa działalność, która daje wiadomości i możliwość dalszego rozwoju. Autor podkreśla, że o rezultatach planowego wychowania decydują nie tylko szczeble edukacji, ale również oddziaływanie pozaszkolne, które kształtuje świadomość, wzorce zachowań i postawy młodych ludzi. Dotyczy to zarówno środowisk lokalnych i rówieśniczych

Autor zajmuje się pojęciem środowiska jako zespołem czynników warunkujących i współwyznaczających procesy rozwojowe człowieka, zwraca też uwagę na jego aspekt biologiczny, geograficzny i społeczny.

.Autor skupia się na fakcie, ze nie wszystkie czynniki środowiska oddziałują na człowieka tak samo. Zależne jest to od charakteru i rodzaju tych składników. Zajmuje się też siłami oddziaływania składników środowiska. Bada rolę środowiska w procesie celowej działalności wychowania oraz organizowania środowiska wychowawczego, tj. planowego wyzwalania w nim bodźców rozwojowych.. Analizuje wpływy wychowawcze, których źródłem jest środowisko. W zbiorowości społecznej środowiska mają różną strukturę formalną i typy więzi. Te właściwości wpływają na funkcje wychowawcze tych zbiorowości.

• w centrum jego koncepcji jest reakcja ŚRODOWISKO-SZKOŁA

• jego pedagogika zorientowana jest głównie na dzieci i młodzież

• pedagogika społeczna przeciwstawił tradycyjnej pedagogice

• kładł nacisk na wychowawczą działalność szkoły i instytucji intencjonalnego środowiska wychowawczego

• zadania pedagogiki społecznej upatrywał w organizacji opieki nad dziećmi w osiedlu mieszkaniowym w czasie pozalekcyjnym

• w organizowaniu środowiska wychowawczego upatrywał doniosłe miejsce dla szkoły otwartej, umiejętnie łączącej w trosce o wychowanie dzieci i młodzieży, nauczycieli i rodziny, instytucje szkolne i pozaszkolne całe środowisko lokalne

• dominuje u niego szkołocentryzacja, środowisko uwarunkowania procesów wychowawczych skoncentrował na szkole, jej funkcjach

• wychowanie równoległe (całość wpływów poza szkolnych, wiąże je z problematyką edukacji permanentnej)

• TEZA: czynniki środowiskowe wywierają silny wpływ, środowisko pozaszkolne ma duży wpływ na kształtowanie się postaw i zachowań, warunkuje rezultaty planowej pracy dydaktycznej i wychowania szkolnego

• trzy środowiska pełnią szczególną rolę:
  1 - rodzicielskie (katalizator, niwelator wstrząsów, trudności przystosowania, rola pomostu, głównie w młodszym wieku)
  2 - lokalne (jednostka spędza w nim niemal całe życie, skupiają się w niej stosunki towarzyskie, zainteresowania zawód, źródło licznych bodźców rozwojowych)
  3 - grupy rówieśnicze (następna droga procesu uspołecznienia)
  

32

---