Podstawy prawa cywilnego - ćwiczenia
Spis treści
Lekcja organizacyjna (17.02.2009)
Paweł Petasz, ppetasz@yahoo.com
793-793-633
26.II, 5.III - nie ma zajęć
Odpowiedzi ustne co tydzień
Sala 3056
ĆWICZENIA DO ODROBIENIA
1 kwietnia
godzina 15.00 - 16.30
SALA 3083
artykuł 115 KP - słowniczek wyrażeń ustawowoych
Lekcja numer 1 i 2 (17.02.2009 - 12.03.2009)
Prawo karne
- zbiór przepisów zawierających normy określonego zachowania
- jest to określona dziedzina nauki (doktryna, dogmatyka prawa karnego)
- przedmiot wykładany na studiach wyższych.
A. Prawo karne materialne (określa materię, czyli podstawowe zasady) - zespól przepisów zawierających normy prawne regulujące czym jest przestępstwo, kto może być podmiotem przestępstwo. Określa typy przestępstw i zasady odpowiedzialności karnej. Określa sankcje - kary i środki karne. Źródłem prawa karnego materialnego jest przede wszystkim kodeks karny, ale także różne ustawy, głównie administracyjne.
B. Prawo karne formalne - zespół przepisów zawierających normy prawne określające przebieg i etapy procesu karnego, który jest wysoce sformalizowany (dlatego formalne). Źródłem tego prawa jest kodeks postępowania karnego.
C. Prawo karne wykonawcze - zbiór przepisów zawierający normy prawne regulujące wykonywanie orzeczeń w sprawach karnych. Źródło - kodeks karny wykonawczy.
Podział prawa karnego materialnego
A. Prawo karne powszechne
- dot. przestępstw
- dot. wykroczeń
B. Prawo karne specjalne
- wojskowe
* przestępstwa popełnione przez żołnierzy w związku z wykonywaniem służby wojskowej (delicja militaria)
* żołnierz odpowiada za przestępstwa powszechne
* źródłem tego prawa są przepisy części wojskowej kodeksu karnego
- skarbowe
* ochrona interesów fiskalnych państwa
* przestępstwa podatkowe, celne, dewizowe
* źródło - kodeks karny skarbowy
- prawo karne nieletnich dewiantów
* dot. osób, które nie ukończyły w chwili czynu 17 lat.
* źródło - ustawa o postępowaniu karnym wobec nieletnich z 1982 roku.
Międzynarodowe prawo karne a prawo karne międzynarodowe
MPK - zajmuje się takimi kwestiami jak zbrodnia ludobójstwa, przeciwko ludzkości, przeciwko pokojowi, zbrodnie wojenne, zwalczanie produkcji i międzynarodowego handlu narkotykami, zwalczanie handlu żywym towarem. Źródło - umowy międzynarodowe dwu - i wielostronne, powszechnie przyjęte zwyczaje i zasady prawne w relacjach międzynarodowych.
PKM - zajmuje się sprawami karnymi, w których występuje element obcy, czyli cudzoziemiec. Poza tym reguluje sprawę zasady współpracy organów sprawiedliwości różnych państw.
Nauki pokrewne i pomocnicze dla prawa karnego
Pokrewne - nauki penalne (karne). Mają większy stopień niezależności od prawa karnego.
- kryminologia - jest to nauka o przestępstwie i przestępcy. Bada ich na gruncie karnym i socjologicznym. Działem k. jest etiologia kryminalna, która bada przyczyny przestępczości.
- wiktymologia - nauka o ofiarach przestępstw. Bada, jacy ludzie są ofiarami jakich przestępstw.
- penologia (pena - kara) - nauka o karze kryminalnej. Bada cele i istotę kar, oraz jej funkcje. Zwana też jest socjologią kary.
- penitencjarystyka - nauka o metodach wykonywania kar i środków izolacyjnych.
- polityka kryminalna - bada działalność organów państwa w sferze wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.
- kryminalistyka (spór w doktrynie, czy to jest nauka pokrewna czy pomocnicza) - jest nauką o metodach wykrywania przestępstwa i przestępcy. Dzieli się na technikę kryminalistyczną (daktyloskopia) i taktykę kryminalistyczną (metody prowadzenia przesłuchań)
Pomocnicze - nie muszą mieć charakteru penalnego
- Medycyna sądowa - bada zmiany powstałe na ciele pokrzywdzonego wskutek przestępstwa
Kwalifikacja prawna czynu
- psychiatria sądowa - bada zaburzenia psychiczne sprawców przestępstw.
- seksuologia sądowa - wyodrębniła się w drugiej połowie XX w. z psychiatrii sądowej. Bada zaburzenia seksualne sprawców przestępstw na tle seksualnym.
Systematyka kodeksu karnego
Obecny kodeks został uchwalony 6 czerwiec 1997, wszedł w życie 1 września 1998.
Dzieli się na część ogólną, szczególną i wojskową
Ogólna - zawiera podstawowe zasady prawa polskiego, definicje, rodzaje kar, definicja przestępstwa
Szczególna - opisuje typy przestępstw oraz grożące za nie kary
Wojskowa - opisuje zasady odpowiedzialności karnej dot. żołnierzy, oraz poszczególne przestępstwa wojskowe i kary za nie grożące
Części dzielą się na działy, rozdziały, artykuły
Definicja przestępstwa
W KK nie ma jasnej definicji przestępstwa.
Przestępstwo - jest to czyn kryminalnie bezprawny, społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomym i zawiniony. Brak któregoś z elementów powoduje, że nie ma przestępstwa.
Zewnętrzne zachowanie się człowieka, polegające na działaniu lub zaniechaniu.
Trzeba zaznaczyć, że czyn jest kryminalnie bezprawny, bezprawny na gruncie prawa karnego [zakazany pod groźbą kary kryminalnej przez obowiązującą ustawę i nie jest objęty kontratypem]. A nie tylko bezprawny, bo w takim wypadku może być bezprawny na gruncie np. prawa rolnego.
Kontratyp - okoliczność wyłączająca kryminalna bezprawność, np. obrona konieczna.
Szkodliwość społeczna - większość przestępstw godzi w pokrzywdzonego, ale też w porządek prawny.
Art. 1 par 2. KK - „Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma”
Zawinienie
Dwie formy zawinienia
A. Wina umyślna [umyślność]
- zamiar bezpośredni [dorus directus]
Postać winy umyślnej., w której sprawca chce popełnić przestępstwo
* zamiar bezpośredni nagły [dorus directus repentinus]
Polega na tym, ze osobnik chce popełnić przestępstwo pod wpływem chwili
* zamiar zamierzony [dorus directus premeditatus]
Sprawca chce popełnić przestępstwo po namyśle
* zamiar ewentualny [dorus eventualis]
Sprawca nie tyle chce, co godzi się na przestępstwo
Sprawca nie chce, ale godzi się na przestępstwo
Istotą jest godzenie się na przestępstwo
- zamiar pośredni
B. Wina nieumyślna [nieumyślność]
- lekkomyślność [luxuria albo nieumyślność świadoma]
* forma nieumyślności polegająca na tym, że sprawca nie chce ani nie godzi się na przestępstwo, jednak przewiduje możliwość jego popełnienia i bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie.
- niedbalstwo [negligentia albo nieumyślność nieświadoma]
* postać winy nieumyślnej, w której sprawca w ogóle nie zdaje sobie sprawy że może popełnić przestępstwo. A możliwość taką powinien i mógł przewidzieć.
Przy obu formach winy nieumyślnej sprawcy można przypisać odpowiedzialność karną, dlatego, że naruszył on reguły ostrożności wymagane przy danych okolicznościach.
C. Wina mieszana/kombinowana [culpa doro exorta]
- połączenie umyślnego zachowania z nieumyślnymi skutkami (art. 158 par. 2 KK)
* bójka z skutkiem śmiertelnym [umyślne - pobicie, nieumyślne - spowodowanie śmierci]
Przestępstwa bez ofiar
Nie występuje pokrzywdzony.
- prostytucja
- kazirodztwo (w przypadku pełnoletniości obu stron)
Podziały przestępstw
1.
- przestępstwa z działania
- z zaniechania
- z działania i z zaniechania jednocześnie
2.
- przestępstwa materialne [skutkowe]
* do ich znamion ustawowych należy określony skutek. Jeżeli ten skutek nie nastąpił, może wystąpić co najwyżej usiłowanie przestępstwa.
- przestępstwa formalne [bez skutkowe]
* skutek nie należy do ustawowych znamion, czyli do zaistnienia przestępstwa wystarczy samo zachowanie się sprawcy opisane w ustawie.
Znamiona ustawowe - są to cechy danego zachowania opisane w przepisie ustawy karnej.
Lekcja numer 3 i 4 (19.03.2009 - 26.03.2009)
Zbrodnie i występki (Art. 7 KK)
Zbrodnia - przestępstwo zagrożone dolną granicą kary wynosi co najmniej 3 lata pozbawienia wolności
Występek - czyn zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności, albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc
Podmiot przestępstwa [sprawca]
Może to być tylko osoba fizyczna, poczytalna, w odpowiednim wieku.
* w chwili czynu musi być poczytalny,
* posiadać 17 lat,
* w wyjątkowych sytuacjach 15 lat, jeżeli popełnił jedno z 9 ciężkich przestępstw, i spełnia określone, dodatkowe warunki określone w art. 10 par. 2 KP
Art. 134 KP - zamach na życie prezydenta RP
Art. 148 KP - zabójstwo, zabójstwo kwalifikowane
Art. 156 KP - ciężki uszczerbek na zdrowiu, także ze skutkiem śmiertelnym
Art. 163 KP - spowodowanie niebezpiecznych zdarzeń
Art. 166 KP - piractwo morskie i powietrzne
Art. 173 KP - katastrofa w ruchu morskim, powietrznym lub lądowym
Art. 197 KP - zgwałcenie, w tym zgwałcenie wspólne [zbiorowe]
Art. 252 KP - wzięcie zakładnika
Art. 280 KP - rozbój
* nieletni może otrzymać góra 2/3 maksymalnej, przewidzianej ustawowo kary
* osobie poniżej 18 roku życia nie można dać dożywocia
Przedmiot przestępstwa
Jest to dobro prawne, w które sprawca godzi swoim czynem. Dobro to jest wartość materialna lub niematerialna, posiadająca ochronę ze strony państwa przed jej bezprawnym naruszaniem.
Przedmiot czynności wykonawczej
Jest to obiekt materialny na którym sprawca wykonuje swoje przestępstwo.
Casus
Gwałt, zabójstwo, fałszerstwo dokumentu
Przedmiot przestępstwa - wolność seksualna, życie ludzkie, wiarygodność dokumentu
Przedmiot czynności wykonawczej - ciało człowieka , ciało ludzkie, papierowy dokument
Formy stadialne popełnienia przestępstwa [etapy popełnienia przestępstwa]
1. Przygotowanie (art. 16 par. 2 KP)
- co do zasady nie jest karalne, chyba że ustawa stanowi inaczej
2. Usiłowanie (Art. 13 KP)
- przesłanki
* zamiar popełnienia przestępstwa,
* bezpośrednie zmierzanie do dokonania,
* dokonanie nie następuje
- usiłowanie nieudolne
* zamiar popełnienia przestępstwa
* bezpośrednie zmierzanie do dokonania
* brak dokonania, ponieważ dokonanie od samego początku nie było możliwe, o czym sprawca nie wiedział
3. Dokonanie
* swoim zachowaniem wyczerpał wszystkie ustawowe przesłanki określonego czynu zabronionego
Postacie zjawiskowe
Opisują współdziałanie osób w przestępstwie
jedno-sprawstwo
- sam, osobiście sprawca dokonuje przestępstwa
współsprawstwo
- co najmniej dwóch współsprawców, którzy działają wspólnie i w porozumieniu
* porozumienie zawarte przed lub w trakcie przestępstwa (porozumienie dorozumiane)
* porozumienie dot. wyboru przestępstwa, jego czasu i miejsca, podział ról w przestępstwie
* współdziałanie oznacza, że przestępcy mogą wykonywać różne role, ale odpowiedzą za to samo przestępstwo
* eksces współsprawcy - sytuacja w której jeden z współsprawców złamał istotne postanowienia porozumienia; pozostali współsprawcy nie odpowiedzią za eksces, jeżeli nie będzie można im przypisać żadnej postaci winy umyślnej
* zasada nieakcesoryjności odpowiedzialności karnej (art. 20 KP) - każdy odpowiada SA swoje czyny niezależnie od czynów innych współsprawców
sprawstwo kierownicze
- istnieje sprawca kierowniczy i sprawca bezpośredni
- sprawca kierowniczy wydaje polecenie popełnienia przestępstwa
- sprawca kierowniczy sprawuje ogólny nadzór nad przebiegiem przestępstwa
* sprawca kierowniczy odpowiada w granicach zagrożenia karnego przewidzianego za przestępstwo które polecił sam wykonać
sprawstwo polecające
- jest sprawca polecający i sprawca bezpośredni
- sprawca polecający wydaje polecenie wykonania określonego przestępstwa
- sprawca bezpośredni jest uzależniony w sposób formalny lub faktyczny od sprawcy polecającego
* nie ma elementu nadzoru
* uzależnienie formalne - np. pracownik, uczeń
* uzależnienie faktyczne - np. dłużnik,
podżeganie (art. 18 par. 2 KP)
- wina umyślna, tylko w zamiarze bezpośrednim
- forma podżegania nie jest ważna, ponieważ ustawodawca nie określił definicji „nakłaniania”
* można nakłaniać słownie, pismem, gestem
- podżegać odpowiada w granicach w granicach przewidzianych za sprawstwo
- nie jest możliwe podżeganie nieumyślne
pomocnictwo
- możemy podzielić pomocnictwo na psychiczne i fizyczne(art. 18 par. 3)
- jest to zamiar bezpośredni, zamierzony lub ewentualny
* fizyczne - dostarczenie narzędzi, środka transportu
* psychiczne - udzielanie rad, informacji, wsparcie psychiczne, utwierdzanie sprawcy w zamiarze
- pomocnictwo musi zaistnieć przed przestępstwem, lub najpóźniej w jego trakcie; pomoc po przestępstwie to nie jest pomocnictwo, tylko osobne przestępstwo określane jako poplecznictwo lub paserstwo
* poplecznictwo - pomoc po przestępstwie, np. ukrywanie
* paserstwo - sprzedaż rzeczy skradzionych; może być umyślne lub nieumyślne
- sąd fakultatywnie może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary za pomocnictwo
Sprawstwo na zlecenie (nienormowane w polskim PK)
- sprawca nie nadzoruje, nie kieruje, a wykonawca nie jest uzależniony
* w Polsce kwalifikuje się to jako podżeganie
Czas i miejsce popełnienia przestępstwa
-
- czas popełnienia przestępstwa może być tylko jeden
* żeby ustalić, pod władzą jakiej ustawy karnej był przestępca w danym czasie, i czy w ogóle było to w tym czasie przestępstwo
* do określenia wieku przestępcy, czy może odpowiadać karnie
* żeby ustalić, czy nie nastąpiło przedawnienie
kontratypy
pytanie - formy stadialne i postacie zjawiskowe