Prawo karne

Funkcje:

1. pozytywne - to f. ochronna, panującego porządku prawnego i dóbr prawnych na ochronie których na zależy - P.K. poprzez penalizację (tj kara) - chroni dobra.

2. negatywne - to uboczny skutek wdrażania prawa karnego w życie;

3. prewencyjno-wykonawcze - tj. działanie norm na konkretnego sprawcę pociągniętego do odpowiedzialności karnej (zapobieganie popełnianiu przestępstw poprzez wychowanie lub odizolowanie przestępcy-więzienie)

4. afirmacyjno-motywacyjne - afirmuje pewne dobra i za pomocą pewnych metod zachęca, motywuje do pozytywnych zachowań;

5. represyjne - dolegliwość wyznaczania sprawcy opłaty za popełniony czyn ( ma również na celu wydawać przestępcę)

6. gwarancyjne - gwarancje dla sprawcy przestępstwa, który zostaje pociągany do odpowiedzialności karnej.

I zasada - „nie ma przestępstwa bez kary” (nullum crimen sine lege).

„ prawo nie działa wstecz” - jeśli jest niekorzystne dla sprawcy. ( lex retro non agit).

II zasada - „nie ma przestępstwa bez winy” ( nullum crimen sine culpa).

7. kompensacyjne - naprawcze, kompensacja krzywd i szkód.

Czas popełnienia przestępstwa:

• jest potrzebny, żeby ocenić czy czyn jest przestępstwem, czy nie;

• jak zastosować ustawę ( czy przed nowelizacją, czy po);

• czy sprawca jest zdolny do ponoszenia odpowiedzialności karnej, tj. czy osiągnął wiek 17 lat;

• od kiedy odpowiedzialność karna została oparta na winie trzeba badać stan psychiczny na moment popełnienia przestępstwa.

Definicja - art. 6kk. - to czas, w którym sprawca działał bez względu na to, kiedy nastąpił skutek - to czas zachowania nagannego, np. gwałt - a osoba umiera po 3 m-cach - czas popełnienia przestępstwa - to gwałt..

Zaniechanie działania - np. matka jak zamorzy dziecko poprzez niepodawanie pokarmu - czasem popełnienia przestępstwa - jest ostatni manewr, w którym możliwe było pozytywne zachowanie, aby nie doszło do nagannego skutku.

Przestępstwo trwałe - stan naganny jest wywołany i utrzymuje się przez jakiś czas, czas popełnienia przestępstwa, w tym wypadku to ostatni moment, do którego stan naganny był utrzymywany ( np. broń nabyta w 1990 r. - nakryty na tym fakcie w 2000 r. - to od tego czasu liczy się czas popełnienia przestępstwa).

Przestępstwo ciągłe - art. 12 kk. - sprawca dopuszcza się jednego lub dwóch zachowań w krótkich odstępach czasu ( sprawca - magazynier wynosi sukcesywnie elementy samochodowe, w celu skompletowania samochodu) - czas popełnienia przestępstwa w tym przypadku to ostatni z aktów nagannego zachowania.

Zmiana ustawodawstwa - art.4 kk. - zasadą jest stosowanie zasady nowej do czynów popełnionych pod rządami starej ustawy. Jeżeli się okaże, że stara ustawa jest względniejsza dla sprawcy to ją się stosuje - wyjątek dla zasady działania prawa wstecz - czyli jest korzystniejsze dla sprawcy.

!-Generalna zasada - stosujemy nową ustawę, chyba że stara jest względniejsza dla sprawcy. Względniejsza tzn. wymiar kary jest alternatywny, wybrania rodzaju kary dokonujemy oceny, jaka kara jest za dane przestępstwo pod działaniem starej a nowej ustawy. Zmiana ustawodawstwa nie ma wpływu na sprawy już prawomocnie zakończone.

Terytorialne obowiązywanie ustawy karnej :

- czyli miejsce popełnienia przestępstwa.

Definicja - zasada wszędobylstwa, może być kilka miejsc popełnienia przestępstwa, art.6 - miejsce, w którym sprawca działał lub zaniechał działania. Ma tutaj znaczenie, czy obowiązuje jurysdykcja Polska, która opiera się na zasadzie terytorialności ( art.5 kk.).

- bez względu na obywatelstwo - stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium RP, to obszar lądowy otoczony granicami państwa, słup powietrza do sfery kosmicznej oraz w głąb ziemi do maksymalnej eksploatacji złóż, to polski statek wodny lub powietrzny bez względu na to gdzie się znajduje - decyduje przynależność do portu. Wyjątek, gdy posiadają immunitety konsularny lub dyplomatyczny.

Czyny popełnione poza terytorium RP - art.13 kk. - stosujemy do obywatela RP poza granicami pod warunkiem podwójnej karalności tj. w miejscu popełnienia czynu i w miejscu pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.

Zasada ścigania uniwersalnego tj. represji wszechświatowej art.113, można ścigać każdego człowieka w ramach umów międzynarodowych, który popełnił przestępstwo poza terytorium tj. zbrodnie ludobójstwa, wojenne, terroryzm, handel żywym towarem.

PRZESTĘPSTWO - art. 1 - to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary kryminalnej przez ustawę w czasie jego popełnienia o cechach określonych w ustawie w społecznie szkodliwym stopniu większym lub znikomym.

Dane zachowanie, żeby było uznane za przestępstwo, musi zachować pewne cechy, znamiona.

Przestępstwa nie mogą być uznawane przez organy, czyli w aktach prawnych niższej rangi niż ustawa.

Nie ma odpowiedzialności karnej podmiotów zbiorowych.

Czyn - to zachowanie człowieka sterowane jego wolą.

Czyn może być :

• aktywny (działanie- np. kradzież) lub

• bierny ( zaniechanie np. nie udzielenie pomocy)

WYKROCZENIA - to czyny społecznie szkodliwe w stopniu niższym, niż znikomym.

Mierniki społecznej szkodliwości czynu, należy brać pod uwagę:

1. rodzaj i charakter naruszonego dobra

2. rozmiary szkody

3. sposób okoliczności popełnienia czynu

4. waga naruszonych przez sprawce obowiązków

5. postać zamiaru i motywacja sprawcy.

Czynniki społecznej szkodliwości czynu dzielimy ma:

1. podmiotowy - chodzi o elementy i czynniki związane ze sprawcą

2. przedmiotowy - łączą się z czynem i charakteryzują czyn, zachowanie naganne sprawcy.

Czyny przepołowione np. kradzież :

• o wartości powyżej 250 zł - to przestępstwo;

• poniżej 250 zł - to wykroczenie.

Wykroczenia - tak jak przestępstwo, czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary - inne kary łagodniejsze, wystarczy jakakolwiek społeczna szkodliwość.

WINA - element przestępstwa, zachowanie umyślne, nieumyślne zachowanie. Dla bytu konieczna jest umyślność zachowania sprawcy.

Podział przestępstw z uwagi na ciężar gatunkowy -decyduje stopień szkodliwości czynu oraz kara za dany czyn:

1. zbrodnie ( art.7) - szpiegostwo, zabójstwo, czyn zabroniony, zagrożony kara pozbawienia wolności od lat 3 lub surowszą;

2. występki ( art.7) - kradzież, kara niższa niż 3 lata, czyn zabroniony, zagrożony karą grzywny.

Podział przestępstw z uwagi na kryterium winy( art. 8):

1. umyślne - zbrodnie można popełnić umyślnie, z zamiarem;

2. nieumyślne - zabójstwo przez nieostrożność, nieumyślnie - jest występkiem.

To czyny różnią intencję sprawcy, występki mogą być umyślne lub nieumyślne, jeśli ustawa tak stanowi

Podział przestępstw ze względu na skutek - skutkowość zachowań nagannych:

1. materialne ( skutkowe)

2. formalne ( bezskutkowe)

Skutek - zmiana w świecie zewnętrznym, obiektywnie istniejąca, dostrzegalna z zewnątrz - to rezultat zachowania zewnętrznego, kiedy od tego zachowania się odrywa.

Skutki materialne - np. zabicie człowieka, dopóki nie ma skutku, mówimy o usiłowaniu popełnienia przestępstwa. Przestępstwo skutkowe - żeby kogoś ukarać musi istnieć związek między zachowaniem a skutkiem.

Badanie związku przyczynowego - teoria ekwiwalencyjna - teoria obiektywna, teoria związku przyczynowego, która prowadzi do tego, że jeżeli zachodzi jakakolwiek więź między sprawcą a skutkiem, to można mu przypisać związek.

Na każdy skutek działa szereg warunków:

1. związek przyczynowy - dany rodzaj zachowania prowadzi do skutku;

2. teoria relewancji - teoria specjalnego związku przyczynowego, bazuje na teorii ogólnej, bada istnienie związku przyczynowego:

1. czy dane zachowanie było potrzebne do spowodowania skutku, jeżeli tak;

2. to czy zachowanie było na tyle istotne, że to ono spowodowało skutek badany. Analizując zachowanie funkcję czasownikową

3. - to czasownik, przy pomocy którego ustawodawca charakteryzuje czyn zabroniony.

Podział przestępstw:

1. z naruszenia dobra na niebezpieczeństwo - powoduje śmierć, uszkodzenie ciała, szkodę w mieniu;

2. z narażenia dobra na niebezpieczeństwo - jeżeli ustawodawca obejmuje ochroną poszczególne dobra, zanim do naruszenia dobra dojdzie. Tworzy typy przestępstw z narażenia na niebezpieczeństwo:

1. konkretne narażenie na niebezpieczeństwo - polega na sprawdzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla określonych dóbr i wartości, które grozi realnie. Jest utożsamiany ze zmianami w świecie zewnętrznym i zaliczane do przestępstw skutkowych np. na utratę życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu - zanim do przestępstwa dojdzie.

2. abstrakcyjne narażenie na niebezpieczeństwo - nie jest konkretne, mniej prawdopodobne np. typ przestępstwa porzucenia osoby małoletniej do lat 15 lub osoby nieporadnej.

Typy przestępstw i ich odmiany - naganne zachowanie można je określić , wtedy mówimy o typie przestępstwa. Żeby sformułować typ przestępstwa trzeba podać charakterystyczne cechy, znamiona .

Znamiona dzielimy na :

• kto może być sprawcą

• na czym polega zachowanie naganne

• jakie dobro jest chronione - przedmiot.

TYPY PRZESTĘPSTW ( odmiany) dzielimy na takie:

1. które wpływają na surowszą sankcję - to typ kwalifikowany przestępstwa „ kto zabija człowieka np. ze szczególnym okrucieństwem, wzięciem zakładnika itp. gdy za typ podstawowy przestępstwa grozi 8 lat pozbawienia wolności, to za typ kwalifikowany 12 lat. Z uwagi na następstwa czynu: wina zastrzeżona - kombinowana, kombinacja umyślności z bezmyślnością;

-co do następstwa - nieumyślność;

-co do czynu - umyślność

2. które wpływają na łagodniejszą sankcję - to typ uprzywilejowanych przestępstw

( wypadki mniejszej wagi).

Podział przestępstw z uwagi na podmiot ( czyli na osobę sprawcy):

1. powszechne - może popełnić każdy (określony zaimkiem „kto”);

2. indywidualne - które może popełnić tylko określona klasa podmiotów:

1. właściwe - indywidualna cecha sprawcy wpływa na penalizację danego zachowania np. łapownictwo, dezercja - popełnia nie każda osoba;

2. niewłaściwe indywidualna cecha sprawcy wpływa jedynie na złagodzenie lub zaostrzenie odpowiedzialności karnej np. dzieciobójstwo - tylko ojciec lub matka.

Podział przestępstw z uwagi na tryb ścigania:

1. publicznoskarbowe - ścigane przez urząd prokuratorski, ścigane :

1. z urzędu - większość tego typu przestępstw, obywatel nie musi podejmować starań, aby czyn był ścigany;

2. na wniosek - uwagi na wzgląd na ofiarę sprawcy lub na wzgląd na dobre stosunki między członkami rodziny potrzebny jest wniosek uprawnionego podmiotu tj. pokrzywdzonego. Dzielą się:

• bezwzględnie wnioskowane - to te, których nie można ścigać bez wniosku pokrzywdzonego.

• prywatnoskarbowe - podmiot uprawniony tj pokrzywdzony sam musi sporządzić akt oskarżenia, wnieść go do sądu - przy przestępstwach stosunkowo drobnych, bez interesu publicznego np. zniesławienie, zniewaga, naruszenie nietykalności cielesnej.

Ustawowe znamiona czynu zabronionego ( przestępstwa) - cechy charakterystyczne:

• dane dotyczące podmiotu przestępstw

• określone jest zachowanie naganne.

Ta grupa znamion należy do strony przedmiotowej przestępstwa.

Przedmiot ochrony zamachu- to dobro, które chroni dany przepis przed zamachem na nie, jeżeli patrzymy od strony przestępstwa.

Wyróżniamy przedmiot czynności wykonawczej - to konkretny przedmiot, na który dokonywany jest zamach.

Ogólny przedmiot ochrony norm prawnokarnych - to ogół porządku prawnego w państwie i ogół dóbr indywidualnych.

Rodzajowy przedmiot ochrony grupowy - to przedmiot ochrony wspólny dla grupy przestępstw np. przestępstwo przeciwko ochronie informacji.

Indywidualny przedmiot ochrony wyłania się z poszczególnych przepisów - każdy z typów przestępstw chroni indywidualne dobro - np. bigamia, porzucenie dziecka.

Strony podmiotowej ochrony -to problematyka winy -tj.umyślnie, czy nie, z jakim zamiarem.

BUDOWA PRZEPISU PRAWNO - KARNEGO

Część ogólna - inaczej zbudowana niż szczególna.

Cz. Ogólna - sformułowane typy przestępstw, nie różni się od innych przepisów: definicje, pojęcia.

Cz. Szczególna - przepis składa się:

• z dyspozycji - ustawowy opis zespołu zachowań

• z sankcji - jakie grożą konsekwencje.

Budowa dyspozycji:

1. prosta - składa się z jednego zespołu znamion np. typ przestępstwa bigamii;

2. złożona - składa się z min. 2 zespołów znamion np. znęcanie się - mogą być złożone alternatywnie lub kumulatywnie lub alternatywno-kumulatywnie.

Przykłady: przestępstwa, kiedy muszą być 2 typy znamion - to np.przestępstwo rozboju - kradzież z użyciem przemocy lub groźby jej użycia.

Budowa sankcji:

1. prosta - przewiduje jeden rodzaj kary np. grozi kara 2-12 lat za rozbój;

2. złożona - mogą być alternatywne, kumulatywne lub alternatywno-kumulatywne - do wyboru więcej niż jedna kara. Sankcje kumulatywne są poza kodeksem.

W sankcjach przewidziane są tylko kary, nie ma środków karnych.

Strona podmiotowa przestępstwa - tj. WINA dzielimy na teorie:

1. psychologiczna - stosunek psychiczny sprawcy do czyny, to zamiar, motywy, wina tkwi w głowie sprawcy;

2. normatywne - dwie koncepcje:

1. czysta teoria normatywna winy - możliwość postawienia sprawcy zarzut, czy mógł zachować się zgodnie z prawem;

2. teoria kompleksowa - wina to zarzucalny z punktu widzenia ustawy stosunek sprawcy do czynu nie odrywa się od przeżyć psychicznych sprawcy z możliwością postawienia zarzutu z powodu złego zachowania.

Wina umyślna - ma formy:

• zamiar bezpośredni - gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony;

• zamiar ewentualny - sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i się na to godzi;

• zamiar premedytowania - przemyślany, będzie najsurowiej oceniany;

• zamiar nagły - powstały pod wpływem chwili;

Wina nieumyślna - to brak zamiaru przestępstwa, na skutek zachowania się nieostrożnego.

1)lekkomyślność - świadoma forma winy nieumyślnej przewiduje możliwość czynu zabronionego, lecz myśli, że uniknie;

2)niedbalstwo - nieświadome;

Okoliczności uchylające winę - element winy należy do definicji przestępstwa:

nieletniość; niepoczytalność; niektóre rodzaje błędów; działanie na rozkaz;

działanie w szczególnej sytuacji motywacyjnej.

Okoliczności umniejszające winę: poczytalność ograniczona; błąd zawiniony.

Nieletniość - do ukarania jest potrzebny wiek, do 17 lat - nie podlegają karze, wyjątek art. 10 §2 - kiedy przed 17 rokiem życia - nieletni, którzy mieli 15 lat w chwili czynu, dopuścili się najcięższych przestępstw a środki poprawcze nie przyniosą rezultatu.

Niepoczytalność w czasie czynu - to stan zaburzonej psychiki - przyczyny to:

• choroba psychiczna;

• upośledzenie umysłowe;

• inne zakłócenia czynności psychicznych

Kategorie zabezpieczające przed niebezpiecznym sprawcą przestępstwa:

-lecznicze ( przy ciężkich przestępstwach);

-nielecznicze ( przy drobnych przestępstwach).

Poczytalność ograniczona - sprawca odpowiada karnie, ale kara jest łagodniejsza. Przyczyny takie jak w niepoczytalności, inny skutek psychologiczny - jeden stopień: znaczny stopień ograniczenia poczytalności i jeżeli był w czasie popełnienia czynu to sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Wyłączenie odpowiedzialności przy niepoczytalności i złagodzenie odpowiedniej kary nie stosuje się wobec osób, które wprawiły się w stan odurzenia.

Niektóre rodzaje błędów (art. 28-30) - błąd - to rozbieżność między rzeczywistością a wyobraźnią o tej rzeczywistości, odbijająca się w umyśle sprawcy, który źle odebrał rzeczywistość.

Błąd może polegać na :

• urojeniu - sprawca uważa, że istnieje większa część elementów niż w rzeczywistości;

• nieświadomość - obraz jest pełniejszy, a u sprawcy odbija się część tych elementów (mniej) niż w obiektywnej rzeczywistości.

Rodzaje błędów:

1. błąd co do znamion ustawowych - błąd istotny, który powoduje wyłączenie winy umyślnej;

2. błąd nieistotny - nie dotyczy znamion ustawowych;

3. błąd co do kwalifikacji prawnej czynu - art.28 § 2- błąd, który powoduje, że sprawca jest przekonany, że jego zachowanie wywołuje łagodniejszy wymiar kary a w rzeczywistości jest odwrotnie;

4. błąd co do kontratypu - okoliczności wyłączającej bezprawność czynu np. błędne mniemanie, że się działa w obronie koniecznej;

5. błąd co do prawa - co do faktu, że dane zachowanie sprawcy jest zabronione pod groźbą kary. Sprawca myśli, że to co robi nie jest zabronione - penalizowane.

Błąd nieumyślny - uchyla winę.

Błąd umyślny - umniejsza winę.

KONTRATYP - okoliczności uchylające karną bezprawność czynu - czyli odpowiedzialność karną wtedy, kiedy zachowanie określone które jest zabronione pod groźba kary nie jest zabronione, czyli dozwolone.

Podział kontratypów:

1. ustawowe - uregulowane w ustawach

2. pozaustawowe - nie są unormowane w aktach prawnych w randze ustawy, wynikają ze zwyczajów np. polewanie wodą w lany poniedziałek

3. kodeksowe - w kodeksie

4. pozakodeksowe - unormowane w ustawach innych niż kodeks.

Kodeksowe - kontratyp obrony koniecznej, wyższej konieczności, dopuszczalnego ryzyka związanego z eksperymentowaniem oraz kontratypy sprzężone z innymi przestępstwami w części szczególnej k.c. (np. zniesławienie, jeżeli nastąpiło w określonych warunkach lub w społecznie uzasadnionym interesie.

Pozakodeksowe - kontratyp legalnego przerywania ciąży.

Zgoda w prawie karnym:

*kontratyp ryzyka sportowego, działają w granicach uprawnień i obowiązków.

*kontratyp obrony koniecznej - jeżeli inna osoba szykuje zamach na nasze dobra a ustawodawca nie oczekuje od nas biernego zachowania, ale efektywnego - muszą być określone warunki dopełnione ( obrony koniecznej) np. na zamach bezprawny.

Czy ponosimy odpowiedzialność karną - gdy nie są zachowane warunki obrony koniecznej?

-urojona odpowiedzialność konieczna - gdy zamach rzeczywisty, przeciwstawiliśmy się temu zamachowi, ale popełniliśmy EKSCESY obrony koniecznej - czyli przekroczyliśmy granice tej obrony tj. obrona zbyt wczesna, spóźniona, stan wyższej konieczności - to sprawca popełnia przestępstwo - sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstępuje od wymierzenia kary.

EKSCES - drobne zbyt wczesne - czyli przed zamachem albo nie występował element bezpośredniości zamachu ( eksces - bo może nie dojść do zamachu).

Obrona spóźniona - dokonana po zamachu

Eksces intensywny - gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do popełnionego czynu ( np. w ramach obrony koniecznej tak się bronię, że sprawca jest zagrożony).

Stan wyższej konieczności - dobru chronionemu prawem naszemu lub cudzemu grozi niebezpieczeństwo, jest ono bezpośrednie. Gdy jesteśmy w stanie inaczej uniknąć niż przez poświęcenie innego dobra chronionego prawem - to wolno nam to zrobić, jeżeli dobro poświęcone jest niższe, równe lub wyższe nie rażąco od dobra bronionego.

Różnica między obroną konieczną a stanem wyższej konieczności

- np. gdy ktoś atakuje nas siekierą bronimy się i odbijamy siekierę, która rani sprawcę - to obrona konieczna, ale gdy się schowamy za drogocenny samochód sąsiada i uszkodzi to ten samochód - to stan wyższej konieczności.

Zasady stanu wyższej konieczności:

1. zasada subsydialności - można powołać się na ten stan, jeżeli inaczej niebezpieczeństwa nie dało się uniknąć;

2. zasada proporcjonalności - p0święcić dobra niższe, równe, wyższe ale nie rażąco.

3. Zasada wyłączenia - nie każdy może powołać się na ten stan, nie może poświęcić dobra w takiej samej wartości lub wyższej, ten kto ma obowiązek bronić dobra - to ratownicy, strażacy, lekarze, policjanci.

*Kontratyp dozwolonego ryzyka nowatorskiego - wszelkie eksperymenty łączą się z ryzykiem strat. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w eksperymentowaniu pod warunkiem: jeżeli rzecz ma ważne efekty, korzyść ma istotne znaczenie, a sposób i celowość eksperymentu jest zasadna w świetle obowiązującej wiedzy.

*Kontratyp legalności przerywania ciąży - art. 152, 153 legalna:

1. wzgląd n a życie i zdrowie kobiety ciężarnej ( za jej zgodą);

2. tzw. wzgląd eugeniczny - badania penatalne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego uszkodzenia płodu.

3. Indykacja prawna - kiedy zachodzi podejrzenie, że ciąża pochodzi z czynu zabronionego (gwałt, kazirodztwo).

*Kontratyp ze zniesławieniem - art. 212 - posądzenie o łapówki, zniesławienia tj. wiadomości, które mogą narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu. Zarzut publiczny w takich okolicznościach, że dotrze do dużej grupy osób tj. upowszechnienie zarzutu. Dowód prawny - to co się mówi jest prawdziwe.

*Kontratyp karcenia małoletnich - fizyczne lub psychiczne - polega na narzucaniu działania danej osoby w celach wychowawczych dorosłym względem nieletnich przysługuje prawo wychowywania młodego pokolenia - to prawo jest różne rodzicom a inne dla wychowawców z zawodu: nauczyciele, wychowawcy. Karcenie nie może być nadmierne, czyli wyrządzać małoletniemu krzywd i szkód.

*Kontratyp w granicach dozwolonego ryzyka sportowego - jeżeli dana dyscyplina sportu jest dopuszczona do uprawiania w danym kraju, a zawodnikom przyświeca cel sportowy - jeżeli z tych zachowań wynikają zniszczenia dobra - to sprawca tych szkód nie naraża się na odpowiednią karę.

*Kontratyp w granicach uprawnień i obowiązków - nie jest nigdzie sformułowany - wynikają z całokształtu porządku prawnego. Jeżeli zachowanie jest legalne - w granicach kompetencji, to jeżeli zachowanie dolegliwe dla danej osoby, to nie może ona wymagać ukarania np. działanie komornika, nakaz przeszukania mieszkania.

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA (część ogólna rozdział II):

Formy stadialne - łączą się z drogą przestępstwa - nie karzemy za myśli przestępcze.

Najwcześniejszy moment, który może być przestępstwem to:

1. przygotowanie przestępstwa

2. usiłowanie przestępstwa

3. dokonanie przestępstwa.

Ad 1) Przygotowanie przestępstwa - zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zabronionego:

-personalne przygotowanie - porozumienie z inną osobą w celu popełnienia przestępstwa

-rzeczowa postać przygotowania - uzyskiwanie środków, ich zbieranie, przygotowanie planu działania.

Przygotowanie jest karalne ty6lko wtedy, gdy ustawa tak stanowi - wtedy przygotowuje osobna sankcję. Czynny żal - żeby przestępstwo nie było karalne - art. 131 § 2

Ad 2) Usiłowanie popełnienia przestępstwa - odnosi się do przestępstw umyślnych, to etap do bezpośredniego popełnienia przestępstwa art.13 § 1 - sprawca w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego wykonania, ale wykonanie nie następuje.

Rodzaje usiłowania:

-udolne - może doprowadzić do dokonania czynu, który nie następuje;

-nieudolne - dokonanie jest niemożliwe z przyczyn obiektywnych z czego sprawca nie zdaje sprawy art. 13 § 2.

-usiłowanie nieudolne - dokonanie było możliwe, ale sprawcy się nie udało np. chybiony strzał, zahamowanie lub zaniechanie działania. Kiedy dochodzi do usiłowania przestępstwa - sprawca dobrowolnie zaniechał działania czyli dochodzi do skutecznego ,czynnego żalu - nie będzie podlegał karze - gdy wymuszone zaniechanie - odpowie.

-usiłowanie kwalifikowane - sprawca w razie skutecznego czynnego żalu nie odpowie za usiłowanie popełnienia przestępstwa, ale za to co zrobił np. zranienie

Odpowiedzialność za usiłowanie generalnie jest tak samo karalne jak dokonanie przestępstwa.

Karalność usiłowania nieudolnego w granicach dla dokonania przestępstwa, ale sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

-usiłowanie ukończone - to takie, kiedy sprawca zrobił ze strony wszystko co było niezbędne do dokonania jednak przestępstwa nie dokonał.

-usiłowanie niedokończone - sprawca już rozpoczął zachowanie naganne, ale zaniechał działania, bo ktoś mu przeszkodził.

Przestępstwo formalne - kara już za negatywne zachowanie np. art. 208 - rozpijanie nieletniego.. jeżeli sprawca odstępuje od usiłowania - to jeżeli przygotowanie było karalne, to to odstąpienie powoduje bezkarność - art.17§2.

Ad 3) Dokonanie przestępstwa - pełna realizacja czynu zabronionego.

Formy zjawiskowe popełnienia przestępstwa - są to różne postacie zaangażowania w działalność przestępczą, gdzie sprawca może występować w bardzo ważnej roli przestępczej. Żeby sprawcę ukarać trzeba ustalić co zrobił, w jakiej roli wystąpił.

SPRAWSTWO - wyróżniamy:

• sensu largo - każdy sprawca kto w jakikolwiek sposób wystąpił, naruszył zakaz prawno-karny: kto nakłaniał, pomagał, organizował, kierował, realizował współdziałał w popełnieniu przestępstwa..

• sensu stricto - tzw, sprawstwo sprawcze popełnienia przestępstwa można podzielić na: formy wykonawcze ( sprawstwo główne i współsprawstwo) oraz niewykonawcze ( sprawstwo kierowane i pouczające).

Oraz niesprawcze formy dzielą się na :

• podżeganie - art.18§2i3 - osoba, która chce popełnić przestępstwo, namawia innych;

• pomocnictwo - to osoba sama nie realizuje czynu ale ułatwia popełnienie czynu : kto udziela rady, dostarcza narzędzi.

Sprawca główny wykonawczy - to osoba, która osobiście realizuje znamiona czynu zabronionego, gdy działa sam to jednosprawstwo, gdy działa wspólnie z innymi - działa w warunkach współsprawstwa..

Współsprawstwo - charakteryzuje się tym, że sprawca działa wspólnie w porozumieniu z inną osobą, realizuje nie sam czyn zabroniony, działają w porozumieniu zawartym przed czynem. Może być wyraźne lub dorozumiane. Status współsprawstwa ma ten kto zrealizował część czynu zabronionego.

Sprawstwo równoległe ( koncydentalne) - w tym samym miejscu działają np. dwie osoby, ale bez porozumienia ze sobą.

Sprawstwo - postać niewykonawcza:

1. sprawstwo kierownicze

2. sprawstwo polecające

Istota tych sprawstw polega na tym, że sprawców nie ma na miejscu przestępstwa - oni kierują przestępstwem przez inną osobę.

Ad1) Sprawstwo kierownicze - to mózg przestępstwa, to od sprawcy kierowniczego zależy, kiedy się rozpocznie przestępstwo, kto jaka rolę będzie pełnił, kiedy będzie przerwanie a kiedy zakończenie przestępstwa. Sprawca kierowniczy może być karany jak za pomocnika, za podżegacza .

Ad2) Sprawstwo polecające - to ten, kto wykorzystując uzależnienie innej osoby przez niego poleca mu popełnienie czynu zabronionego. Posługuje się inną osobą jak narzędziem, sprawca polecający będzie odpowiadał tak, jakby sam tego przestępstwa dokonał.

Te dwa sprawstwa łączy wiele ról przestępczych np. sprawca polecający może być jednym ze sprawców wykonawczych a jednocześnie kierujący innymi - dany sprawca odpowie za rolę, którą w danym momencie ocenimy jako bardziej naganną ( będzie surowiej ukarany).

Sprawstwo organizatorskie - sporządza plan działania, dokonuje doboru ludzi , organizuje materiały, Rola organizatorska nie jest zawarta ani w sprawstwie kierowniczym ani w polecającym. Ta rola jest wyodrębniona - obecnie przypisuje mu się rolę pomocniczą.

Wszystkie osoby, które mają status przestępcy odpowiadają stosownie do winy i od stopnia zaangażowania w przestępstwo w granicach swojej umyślności, bądź nieumyślności.

Kategoria współdziałających - to wszyscy, którzy mają jakikolwiek naganny związek, czyli sprawca kierowniczy, polecający, pomocniczy podlega odpowiedzialności karnej za czyn indywidualny, ale wtedy kiedy o tej odpowiedzialności wiedział.

Art.33 - „czynny żal” przy popełnieniu przestępstwa - może skutkować nie podleganiu sprawcy karze. Współdziałający w popełnieniu przestępstwa dobrowolnie przeciwdziałał, taki sprawca nie podlega karze. W przypadku „ czynnego żalu” - gdy sprawa o ukaranie zostanie wszczęta - to osoba taka nie jest pociągnięta do odpowiedzialności.

Prowokator - to osoba, która nakłania do popełnienia przestępstwa po to, żeby skierować na te osobę postępowanie karne, żeby uwikłać w machinę wymiaru sprawiedliwości. Odpowiada za to co uczynił, czyli za nakłanianie do przestępstwa, nawet jeżeli będą przeciwdziałać popełnieniu przestępstwa - to ich sytuacja nie będzie się polepszać.

KARA ( art.32) - są to sposoby reakcji na czyn naganny sprawcy - nie oznacza to, że przy pociąganiu do odpowiedzialności możemy stosować tylko jeden rodzaj karny - jest to katalog środków karnych, które możemy dodać do kary głównej.

Środki probacyjne - to środki, które łączą się np.

-warunkowe zawieszenie wymierzonej kary;

-instytucja warunkowego umorzenia;

-warunkowe zwolnienie z kary pozbawienia wolności.

Szansa dla tych, którzy pomimo nie ukarania za czyn naganny będą przestrzegać porządku prawnego.

Teorie karne - służą racjonalizowaniu stosowania kar i środków karnych

Retrybucja - uzasadnia konieczność ukarania sprawcy przestępstwa odwetem tj. zrównoważenie zła, zadośćuczynienie karze.

Racjonalne spojrzenie na rolę kary w społeczeństwie to celowość, to pokazanie społeczeństwu, że każdy przestępca będzie ukarany i popełnienie przestępstwa się nie opłaca. Chcemy oddziaływać w celu powstrzymania od następnych przestępstw, czyli ma charakter prewencji indywidualnych.

Teorie mieszane - środki te patrzą na karę jako na instrument racjonalnej polityki karnej - ma na celu odpłatę za popełniony czyn, ale kara nie służy osiąganiu celów społecznych.

Kara - to reakcja w imieniu społeczeństwa ferowana przez niezawisłe organy sądowe działające w imieniu państwa - jako reakcja na czyn naganny sprawcy.

Kara kryminalna - gdy jest ukierunkowana na zadanie dolegliwości sprawcy jest racjonalnie ukształtowana:

• kara grzywny - o charakterze ekonomicznym to dochód budżetu państwa;

• kara ograniczenia wolności - o charakterze wolnościowym - polega na pozostawieniu sprawcy na wolności ale sprawca jest skrępowany wolnym czasem i nałożony obowiązek np. pracy lub potrącenia wynagradzania;

• kara pozbawienia wolności - łączy się z koniecznością pobytu sprawcy w więzieniu.

Oprócz kar mamy środki probacyjne- nie są przewidziane w sankcji, stosujemy z ogólnej części k.k., możemy modyfikować kary.

Kary kryminalne są zabezpieczone przymusem państwowym tzn. muszą być bezwzględnie wykonane. Jeżeli kary nie mogą być wykonane to działa system kar zastępczych, np. gdy kara grzywny - a sprawca jest biedny, to zamieniamy na ograniczenie wolności.

KATALOG KAR:

1. Kara grzywny - przy przestępstwach przeciwko mieniu - stosowane raczej w społeczeństwach zamożnych ( kiedy w Polsce drobne przestępstwa popełniają na ogół mniej zamożni). Grzywna w stawkach dziennych może być orzekana w taki sposób, że będzie stanowić równą dolegliwość dla sprawców o różnym stopniu zamożności, a gdy nie będzie ona mogła być wykonana będzie można ją zastąpić inną karą. Grzywna ta jest wprowadzana etapowo. 10-360 stawek dziennych to klasyczna grzywna. Liczba orzekanych stawek dziennych musi być adekwatna do zachowania nagannego sprawcy i do stopnia jego winy. Przy ustalaniu dziennej stawki uwzględnia się dochody sprawcy, możliwości zarobkowe, sytuację ekonomiczną min.10 zł, max.2.000 zł. Karę grzywny , sąd wzywa do uiszczenia w ciągu 30 dni, gdy sprawca nie uiści dobrowolnie to ściąga się w drodze egzekucji, a gdy i to jest nieskuteczne to można zaproponować sprawcy ( gdy do 120 stawek dziennych) odpracowanie grzywny pracą społecznie użyteczną, gdy sprawca nie chce odpracować grzywny ( do której zmusić nie można) - zamienia się niewykonalną karę grzywny zastępczą karą pozbawienia wolności przyjmując :1 dzień=2 stawki dzienne grzywny.

2. Ograniczenie wolności ( art.34§2) - konieczność wykonywania pracy społecznie użytecznej wskazanej przez sąd, skazany nie może zmieniać miejsca pobytu ( nie mylić z zakazem opuszczania mieszkania) - żeby nie uchylać się od kontroli sądu, obowiązek składania wyjaśnień dotyczących odbywania kary np. co robi, czy sprawuje się® przyzwoicie. Czas trwania ogr. wolności min. 1 m-c, max. 12 m-cy, w szczególnych przypadkach do 18 m-cy. Skrócenie tej kary po odbyciu co najmniej połowy kary, gdy sprawca wypełnia należycie nałożone obowiązki i środki.

Obowiązek pracy społ.-użytecznej polega na wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy społecznej wskazanej przez sąd w wymiarze od 20-40 godz. m-cznie. Ten obowiązek pracy może być zastąpiony potrąceniem częściowym wynagrodzenia za pracę ( od osoby, która pracuje) 10 - 25% na rzecz Skarbu Państwa albo na cele społeczne we wskazanym przez sąd okresie tej kary. Sprawca nie może być zwolniony z pracy. Ta kara ma być dolegliwością, ale nie może mu dezorganizować życia. Ta kara została nasycona pewnymi cechami probacyjnymi - przewidziany jest dozór kuratora lub nałożenie obowiązków, o które ta kara może być uzupełniona.

Obowiązki probacyjne ( art.72) przeproszenie, wykonywanie łożenia na inną osobę tj. alimenty, naprawienie szkody.

3. Pozbawienie wolności - izolacja więzienna tzw. zwykła kara pozbawienia wolności, przedział 1 m-c - 15 lat.

Dwie długoterminowe kary:

1. kara jednostkowa pozbawienia wolności - 25 lat ( nie mniej i nie więcej);

2. dożywotnie pozbawienie wolności ( za najcięższe zbrodnie).

Jest wykonywana w zakładach karnych:

• dla młodocianych;

• dla pierwszy raz karanych

• dla recydywistów penitencjarnych

• areszt wojskowy

KATALOG ŚRODKÓW KARNYCH - zadaniem jest albo wzmocnienie presji karnych albo wypełnienie. Środki karne łączą się z dozą dolegliwości ale cele mogą być różne - restytucja, kompensacja szkód, przywrócenie stanu poprzedniego, zadośćuczynienie moralne.

1.Pozbawienie praw publicznych - godzi w honor sprawcy i jego prawa obywatelskie - może być orzeczone tylko w przypadku skazywanych na karę pozbawienia wolności od lat 3 i gdy sprawca dopuścił się przy motywacji i podlegającej publicznemu potępieniu ( utrata prawa do głosowania, utrata prawa do wykonywania pewnych funkcji, utrata stopnia wojskowego) Pozbawienie praw publicznych może trwać min. 1 rok, max 10 lat i obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia, nie biegnie w czasie pozbawienia wolności.

2.Zakaz zajmowania określonego stanowiska - zakaz wykonywania zawodu np. dziennikarza, sędziego, zakaz zajmowania stanowiska np. dyrektora, prezesa ( przy nadużywaniu stanowiska lub zawodu). Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej np. wytwórcza, handlowa, usługowa. Nie może sąd zakazać prowadzenia wszelkiej działalności, tylko w sferze, w której dana osoba szkodzi wykonywaniem działalności innym.

3. Zakaz prowadzenie pojazdów - stosowany ze względów prewencyjnych, zakaz określonego rodzaju pojazdów np. pojazdy drogowe, szynowe, wodne, powietrzne a w przypadku pieszych uczestników ruchu może być orzekany:

1. fakutlatywnie

2. obligatoryjnie - gdy ustawodawca nakazuje sądowi bez względu na to, co sąd w danej sytuacji uważa. Oznacza się w dwóch sytuacjach:

1. tymczasowo 1-10 lat, jeżeli sprawca był w stanie nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia;

2. trwale - w razie ponownego skazania za spowodowanie ze skutkiem śmiertelnym katastrofy, gdy sprawca buł w stanie nietrzeźwym lub zbiegł z miejsca popełnienia. Nierespektowanie tego zakazu jest obwarowane sankcją karną - kara pozbawienia wolności do lat 3.

Przepadek przedmiotów (rzeczy ruchome o charakterze materialnym)- skutkiem przepadku jest przejście na rzecz SP. Część przedmiotów jest spieniężana, a inne są przekazywane na cele charytatywne.

Obligatoryjny - owoce przestępstwa zawsze pochodzące bezpośrednio z niego w myśl zasady, że nikt nie może się wzbogacić w drodze przestępstwa ( o ile nie znajdzie się właściciel rzeczy pochodzącej z przestępstwa.

Fakultatywny - przedmioty, które służyły do popełnienia przestępstwa.

Orzeczenie nawiązki na rzecz SK w przypadku, gdy wartość narzędzi przekracza wagę popełnienia czynu. Gdy orzeczenie przepadku nie jest możliwe(np. gdy sprawca je zniszczy), to ustawodawca przewidział możliwość orzeczenia przepadku równowartości tych przedmiotów ( narzędzi przestępstwa lub owoców przestępstwa). Osobno ustawodawca przewiduje przepadek przedmiotów objętych zakazem wytwarzania, przewożenia (narkotyki). Jeżeli narzędzia przestępstwa lub przedmioty przenoszone nie stanowią jego własności, wtedy przepadek ich można orzec, gdy ustawa tak stanowi, bo z zasady powinna wrócić do właściciela. Jeżeli stanowią współwłasność, to orzeka się przepadek tej części własności (udziału) lub przepadek równowartości części należącej do sprawcy.

Korzyści majątkowe -obejmuje rzeczy ruchome i nieruchomości lub rzeczy, które określonej wartości nie mają np. papiery wartościowe: 1) korzyści pochodzące bezpośrednio z przestępstwa; 2) korzyści pochodząc pośrednio z przestępstwa. Można pozbawić sprawcę korzyści, które zdobył z wielokrotnie używanych narzędzi przestępstwa ( za produkcje narkotyków kupił dom).

Domniemanie przerzucenia ciężaru udowodnienia. - w razie skazania sprawcy ustawodawca uznał, że uzyskanie nie każdej korzyści uzasadnia przerzucenie ciężaru dowodu na sprawcę, ustawodawca ograniczył te sytuację. Mienie objęte we władanie przez sprawcę stanowi korzyści z popełnienia przestępstwa chyba, że sprawca przestawi dowód przeciwny. Te domniemania dotyczą również majątków upłynnianych przez osoby popełniające przestępstwa nawet, gdy sprawca majątku się wyzbył. uważa się w domniemaniu, że rzeczy te upłynnione należą do sprawcy mimo, że są w posiadaniu innej osoby, chyba, że osoby te wykażą, że legalnie uzyskały ten majątek ( np. kupiła od sprawcy).

Środki mające na celu kompensację szkód ofiarom przestępstwa:

1. obowiązek naprawienia szkody - ma charakter obligatoryjny, gdy osoba poszkodowana złoży wniosek o naprawienie szkody - ten obowiązek tylko w niektórych wyliczonych przestępstwach. Sąd musi orzec obowiązek naprawienia szkody albo w całości albo w części. Przepisów k.c. dot. przedawnienia roszczenia lub zasądzenia renty do tych przepisów nie stosuje się. Ustawodawca pozwala orzec sądowi nawiązkę na rzecz poszkodowanego za doznaną krzywdę.

2. nawiązka - jako środek zastępczy oraz samodzielny środek karny ( uczynić zadość i dać coś nadto). Jako samodzielny środek ma charakter represyjny i nie jest orzekana na rzecz pokrzywdzonego lecz na wskazany cel społeczny - w razie skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu jest orzekana. Nawiązka jest zasileniem finansowym - jej wysokość nie może przekraczać 10-krotności najniższego wynagrodzenia. Instytucje te muszą wykorzystywać te środki na wyznaczony cel, instytucje, które znajdują się wykazie sporządzonym przez Min.Fin. Nawiązka może być orzeczona również wobec sprawcy skazanego za jedno z przestępstw przeciwko środowisku. Ta nawiązka na rzecz ochrony środowiska może być orzeczona w wyższym wymiarze od 3-krotności do 20-krotności. Nawiązka z art. 47a w stosunku do sprawców wypadków komunikacyjnych - można ją orzec na rzecz instytucji, której celem działania jest pomoc osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych od 3do100-krotności.

3. Świadczenia pieniężne - konieczność zapłacenia określonej (art.49) kwoty pieniężnej, które może być orzeczone, gdy sąd decyduje się na odstąpienie kary ( do 3-krotności wynagrodzenia najniższego w I instancji). Możliwość orzeczenia tego środka istnieje także, gdy ustawa zezwala.

4. Podanie wyroku do pub licznej wiadomości - ustawodawca pozwala na takie , gdy pozwala na to przepis szczególny k.k. np.art.25 przestępstwo zniesławienia lub skazanie sprawcy w stanie nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia. Nie są to jedyne sposoby kar - są środki probacyjne

Trzy środki probacyjne - mogą być stosowane na różnym etapie postępowania. Mogą one zastępować ukaranie lub modyfikację kary powodując, że dolegliwość jest zmieniona (zmniejszona):

1)warunkowe umorzenie postępowania karnego;

2) warunkowe zawieszenie wykonania kary;

3)warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary ograniczenia wolności.

Wszystkie bazują na pozytywnej opinii.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego - ten środek stosowany jest tylko przez sądy - jest rodzajem reakcji na czyn zabroniony polegający na rezygnacji z postępowania zmierzającego do ukarania go, czyli dania szansy sprawcy i poddania go próbie, czy z tej szansy skorzysta. Może być zastosowana wobec sprawców niegroźnych przestępstw - ustawodawca limituje te przestępstwa - zagrożone karą nie wyższą niż 3 lata pozbawienia wolności. W przypadku gdy sprawca pojednał się z ofiarą lub naprawił szkody, to środek ten może być zastosowany do sprawców, których czyn zagrożony jest kara do 5 lat pozbawienia wolności - czyli średnia przestępczość. Ustawodawca ten środek zezwala stosować wobec sprawcy niekaranego lub karanego za przestępstwa nieumyślne. Ten środek nie może być stosowany, jeżeli sa jakiekolwiek wątpliwości co do winy sprawcy. Jeżeli taki środek jest zastosowany jest to odnotowane w krajowym rejestrze skazanych - aby śledzić jego postępowanie na ten okres próby. Taką osobę można poddać dozorowi kuratora, jeżeli w czasie tego okresu próby:

1. sprawca dobrze się zachował - to umorzenie warunkowe przechodzi w stałe;

2. popełnił nowe przestępstwo umyślne - to wtedy obliguje sąd do podjęcia postępowania umorzonego, oprócz oczywiście postępowania za nowe przestępstwo.Postepowania takiego nie można podjąć, gdy upłynęło 6m-cy od podjęcia postępowania w sprawie nowego przestępstwa.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary - ten środek dotyczy kary grzywny, ograniczenia wolności i kary pozbawienia wolności, ale na powziomie nie wyższym niż 2 lata. Sprawca zostaje skazany na karę kryminalną i postanawia się ją zawiesić. Unika się w ten sposób kosztów związanych z pobytem w zakładzie karnym a także demoralizacji sprawcy. Ten środek dotyczy również sprawcy, który brał udział. Warunkiem zastosowania tego środka jest pozytywna prognoza kryminalistyczna sprawcy. Zawieszenie na okres próby, który wynosi :

1. dla kary wolnościowej ( 1-3 lata);

2. b) pozbawienia wolności (2-5 lat, 3-5 lat dla młodocianego)

Ustawodawca pozwala równocześnie orzec grzywnę mimo, że nie trzeba było jej orzec, od 90 - 180 stawek dziennych. Na okres próbny obarcza się sprawcę obowiązkami probacyjnymi - art. 72 § 1:

1. informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

2. przeproszenie pokrzywdzonego

3. wykonanie ciążącego na sprawcy obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby

4. wykonywanie pracy zarobkowej, nauki lub przygotowanie się do zawodu

5. powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających

6. poddanie się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu

7. powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach

8. inne stosowne postępowanie w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa

Można sprawcę poddać pod dozór kuratora dla młodocianego, multirecydywisty - ten dozór jest obowiązkowy. Te obowiązki probacyjne mogą być orzekane w większej ilości niż, mogą być w okresie próby zmieniane w zależności od potrzeb. Trzeba ocenić ten okres próby:

1. jeżeli pozytywnie - przebiegnie okres próby, będzie mógł skorzystać z zatarcia skazania z upływem 6 m-cy od ukończenia okresu próby;

2. jeżeli negatywnie :

a) sąd ma obowiązek lub może zarządzić wykonanie kary - jeżeli popełnił przestępstwo umyślne podobne tego samego rodzaju lub z zastosowaniem przemocy lub w celu uzyskania korzyści majątkowych , za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności,

b) sąd może - gdy przestępstwo było innego rodzaju lub uchyla się od wykonania nałożonego obowiązku lub grzywny.

Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary - jest to środek probacyjny w związku z efektywnie odbywaną karą pozbawienia wolności, wyjście na wolność, jeżeli sprawuje się dobrze i rokuje nadzieję, że będzie przestrzegał porządku publicznego ( pozytywna prognoza kryminalistyczna), ale i przesłanki formalne:

a)odbycie części orzeczonej kary pozbawienia wolności - z zasady można ubiegać się po odbyciu połowy kary, lecz nie wcześniej, niż po upływie 6 m-cy, w stosunku do recydywistów - 2/3 efektywnie odbytej kary, nie mniej niż na rok, a terroryzm itp. - ¾ nie więcej niż rok, dla niebezpiecznych - 25 lat pozbawienia wolności po upływie 15 lat więzienia, a na dożywocie po 25 latach pozbawienia wolności.

Ustawodawca przewidział podwyższenie sądowi tych progów ( efektywnie odbywania kary) i wyznaczenia na wyższym , surowszym poziomie. WPZ następuje na okres próby min. 2 lata do 5 lat,dla niebezpiecznych okres próby rozpoczyna się od 3-5 lat, a dla dożywocia od lat 10.

Sprawca na WPZ może: a)sprawować się dobrze; b)sprawować się źle- i konieczność odwołania wpz, o tym traktuje kkw. Art.160 i następne o wpz orzeka sąd penitencjarny. Można fakultatywnie odwołać wpz, jeżeli narusza porządek prawny lub uchyla się od obowiązków lub orzeczonych środków. Jeżeli ponownie chce się ubiegać ( art.81) to ustawodawca ogranicza po upływie 1 roku kolejnych kategorii pozbawienia wolności a dla dożywocia - 5 lat. Jeżeli dobrze się zachowuje do końca próby to kończy kare z chwilą wpz, od tego terminu biegnie termin zatarcia. Całość wymiaru orzeczonej kary i środka musi być zrealizowana. Skrócenie okresu - sąd może zwolnić, jeżeli sprawca odbył efektywnie połowę kary, realizował ją, jeżeli sąd skrócił - od momentu skrócenia kary liczy się koniec.

Waga środków probacyjnych - one w Polsce wiodą prym. W 70% wymiar kary jest zawieszany. Są to środki reakcji na czyn przestępczy sprawcy ale są sprawcy, których nie można pociągnąć do odpowiedzialności - niepoczytalność, ograniczona poczytalność. Stosowanie kar wobec tych osób nie jest w stanie ich poprawić, stosowane są więc środki zabezpieczające, które dzielą się na :

1)lecznicze śr. zabezpieczające;

2)nielecznicze śr. zabezpieczające.

Ad1) Lecznicze środki zabezpieczające:

• umieszczenie w zamkniętych zakładach poprawczych

• umieszczenie w zakładach leczenia odwykowego

• zobowiązanie do ambulatoryjnego leczenia w placówce rehabilitacyjnej.

Mamy z nimi do czynienia wtedy, gdy jest to niezbędne bo zachodzi prawdopodobieństwo, że sprawca popełnił ponownie ten czyn. Środki te są orzekane co do zasady bezterminowo, jedynie środki lecznicze w ramach odbywania kary pozbawienia wolności - to można umieścić ich w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego na okres od 3 m-cy do 2 lat. Jest to zaliczane na poczet kary.

Ad.2) Nielecznicze środki zabezpieczające - różnego typu zakazy: niewykonywania zawodu, prowadzenia działalności gospodarczej, prowadzenia pojazdów - po to by uniemożliwić osobie ponowne łamanie prawa.

WYMIAR KAR I ŚRODKÓW - zasady.

Sądy działają w warunkach swobodnego uznania, ale nie dowolnie - są zobowiązane przepisami prawa. Sąd jest limitowany sankcjami - rodzajem kary, ale jest tam minimum i maksimum. Jak sąd orzeka, czym się kieruje? - Ustawodawcy formułują zestaw dyrektyw, wskazań jakimi powinien kierować się sąd przy wyborze rodzaju i wysokości kary Są to:

1. dyrektywy ogólne sądowego wymiaru kar

2. dyrektywy szczególne.

Ad.1)Dyrektywy ogólne - brane pod uwagę przy każdym bez wyjątku akcie kary wobec każdego sprawcy. Sąd musi ocenić stopień winy sprawcy, kara musi być odpowiednia. Miara sprawiedliwości jest stopień winy i szkodliwości czynu:

-czyli kara musi być sprawiedliwa;

-wzgląd na prewencje indywidualną - kara musi być także karą społecznie użyteczną, cele wychowawcze, zapobiegawcze, zapobiegać powrotowi na drogę przestępstwa.

-oddziaływać ogólnie prewencyjnie - w stosunku do ogółu obywateli ( potencjalnych sprawców).

Ad.2.) Dyrektywy szczególne mogą dotyczyć:

-poszczególnych rodzajów kar

-poszczególnych kategorii sprawców;

-przestępstw o określonym ciężarze gatunkowym.

Poszczególne kategorie sprawców - ( art.54)wynika, że młodocianemu i nieletniemu wymierzając karę sąd kieruje się tym, że musi go wychowywać. Dyrektywy szczególne kierują się preferencja i priorytetami - czyli nie izolować sprawców ale starać się ich wychowywać. Dyrektywy szczególne na użytek poszczególnych kar:

1. wobec sprawców, którzy nie ukończyli 18 lat w chwili popełnienia czynu - zakaz dożywocia;

2. ustalając stawkę grzywny należy wziąć pod uwagę dochody sprawcy, sytuacje materialną;

3. zakaz orzekania grzywny, jeżeli dochody sprawcy uzasadniają przekonanie, że jej nie uiści;

Cele tych kar: sprawiedliwościowe i prewencyjne.

Związane z czynami o ciężarze gatunkowym :

*kary zamienne - art. 58 §2 - bewzględna kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania - gdy inna kara lub środek karny nie spełnia celów kary.

*kary średnie - art.58§3 - dla kar średnich, gdy pozbawienie wolności nie przekracza lat 5, można zamiennie stosować - zamiast pozbawienia wolności, na grzywnę lub ograniczenie wolności - §4 stanowi, że tego ni można stosować do sprawcy, który był skazany na karę pozbawienia wolności i siedzi w więzieniu co najmniej 6 m-cy. Są to dyrektywy zwykłego sądowego wymiaru kary.

Są dwa nadzwyczajne wymiary kary:

1. nadzwyczajne złagodzenie kary(art.60) -można sięgnąć do niej w wypadkach przewidzianych w ustawie:

1. ograniczenia poczytalności sprawcy;

2. młodocianemu;

3. nieletniemu

4. oraz § 2 - w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa

Jest to instytucja generalnie fakultatywna, ale w 1 przypadku musi - w przypadku tzw. małego świadka koronnego ( art. 60 §3)

Złagodzenie kary - poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia lub innej kary wg:

• dla zbrodni, nie niżej niż 1/3 dolnej granicy

• dla występku, dolna granica nie niższa, niż 1 rok ograniczenia wolności.

• nadzwyczajne obostrzenie kary - kategoria przestępstw szczególnie groźnych, do których wymiar kary ma zachować się surowiej.

Recydywa :

-ogólna;

-szczególna.

Recydywa ogólna - to osoba taka, która co najmniej jedne raz staje przed sądem i została przynajmniej raz skazana prawomocnym wyrokiem sądu. Recydywista nie może skorzystać ze środków probacyjnych oraz nie może skorzystać z kary wolnościowej ( art. 58§4).

Nadzwyczajne obostrzenie kary to ograniczenie co do wyboru kary z sugestią zawyżenia kary oraz obowiązek wyjścia poza granice ustawowych zagrożeń na niekorzyść sprawcy.

Recydywa szczególna - to możliwość zastosowania nadzwyczajnego obostrzenia kary (art.64§1) - dwa rodzaje: podstawowa; wielokrotna (multirecydywa).

Recydywa specjalna podstawowa - skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności, który po upływie 5 lat, po odbyciu 6 m-cy kary popełnia nowe przestępstwo, za które był już skazany.

Recydywa specjalna - to przestępstwo umyślne tego samego rodzaju, występuje wtedy kiedy pierwsze przestępstwo jest umyślne. Konsekwencje z działania w ramach recydywy specjalnej podstawowej - sąd może wymierzyć karę w wysokości górnej granicy podstawowego zagrożenia zwiększonej o połowę.

Recydywa specjalna wielokrotna ( multirecydywa) - sprawca działa w warunkach wielokrotnego powrotu do przestępstwa - osoba, która min. 3 razy staje przed sądem, która odbywała min. 1 rok kary pozbawienia wolności z poprzednich przestępstw ( musi się to dziać w ciągu 5 lat po obyciu kary), która popełnia przestępstwo kolejne umyślne tylko przeciwko : życiu i zdrowiu, gwałtu, rozboju, kradzieży z włamaniem lub innego przestępstwa przeciwko mieniu ale popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia. Tu sąd wymierza karę pozbawienia wolności ( nie jakąkolwiek) oraz nie może orzec kary na najniższym poziomie, musi orzec powyżej dolnej granicy ( nie dotyczy zbrodni)

- są kary surowsze). Art. 65

- rozciągnięcie przepisów dotyczących wymiaru kar, środków probacyjnych dla multirecydywistów:

*dotyczy sprawców, którzy z popełnienia przestępstw czerpią źródła dochodu ( to przestępcy zawodowi);

*to osoby, które działają w zorganizowanej grupie lub związku ( przestępczość zorganizowana)

*art. 115§20 definicja przestępstwa o charakterze terrorystycznym

PRZEDAWNIENIE SKAZANIA ( art.101-105)

Rodzaje:

1. Przedawnienie karalności przestępstwa - niemożność ścigania sprawców przestępstw i pociągania do odpowiedzialności karnej, gdy od popełnienia minął określony czas w zależności od tego, jakie to było przestępstwo.

2. Przedawnienie możliwości wykonania prawomocnie orzeczonej kary - gdy sprawca miał orzeczoną karę a z jakichś powodów kara ta nie została wykonana - po upływie jakiegoś czasu kary nie wykonane nie mogą być wykonane.

Powody zastosowania przedawnienia:

1. gdy od momentu popełnienia przestępstwa upłynie wiele lat i trudno jest zebrać dowody.

2. gdy dawne przestępstwo - to po latach sprawca jest innym człowiekiem

Terminy przedawnienia:

30 lat - dla czynów stanowiących zbrodnię zabójstwa

20 lat - dla występków zagrożonych karą pozbawienia wolności powyżej 3 lat

5 lat - gdy czyn zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 3.

3 lata - gdy czyn zagrożony jedną z kar wolnościowych

1 rok - przestępstwo z oskarżenia prywatnego, do czasu gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy nie później niż 3 lata o popełnienia czynu.

Art.100 - gdy w ciągu tych terminów przedawnienia wszczęcia postępowania przeciwko sprawcy - to w ciągu 5 lat trzeba te postępowanie ukończyć, bo jeżeli nie to po 5 latach przedawnia się.

Przedawnienie kary - nie można wykonać kary, gdy upłynął określony czas od uprawomocnienia się wyroku, gdy upłynęło:

30 lat - w razie skazania na karę powyżej 5 lat lub karę surowszą

15 lat - kara pozbawienia wolności mniej niż 5 lat

10 lat - gdy kara wolnościowa.

Spoczywanie biegu przedawnienia - gdy prawo nie pozwala na wszczęcie postępowania przeciwko sprawcy - terminy przedawnienia nie biegną. Dla sprawców posiadających immunitety procesowe: parlamentarzyści, sędziowie, prezydent tylko na czas pełnienia funkcji.

Wyłączenie dobrodziejstwa instytucji przedawnienia

-zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości i przestępstwa wojenne nie ulegają przedawnieniu;

- w przypadku popełnienia umyślnych przestępstw: zabójstwa, ciężkiego uszkodzenia ciała, gdy popełnił funkcjonariusz publiczny w związku z pełnieniem obowiązków służbowych

Zatarcie skazania - art. 106 - z chwilą zatarcia skazania uważa się je za nie byłe, a wpis do rejestru skazanych uważa się za wykreślony, nie były. Do zatarcia skazania musi upłynąć określony czas od ukończenia wykonania kary lub darowania kary lub przedawnienia wykonania kary. Zatarcie może nastąpić „ z urzędu” - osoby prowadzące krajowy rejestr karny muszą z urzędu wykreślić z kartotek osoby po upływie określonego czasu.

Z mocy samego prawa zatarcie skazania następuje:

• po upływie 10 lat

• po 5 latach - gdy kara nie wyższa niż 3 lata na wniosek swój lub kogoś innego może ubiegać się o skrócenie okresu zatarcia.

Nie mogą ubiegać się o skrócenie okresu zatarcia osoby skazane na kary wyższe niż 3 lata pozbawienia wolności.

Na kary wolnościowe : - zatarcie po 5 latach- gdy kara grzywny

Po 1 roku - w przypadku skazania z jednoczesnym odstąpieniem od wymierzenia kary.

Art.107§6 - gdy obok kary jest orzeczony środek karny - to zatarcie nie może nastąpić wcześniej, niż te środki karne nie zostaną wykonane.

Ułaskawienie - to prerogatywa głowy państwa tj. prawo łaski - jest niczym ograniczone, wchodzi ono w grę do sprawców przestępstw osadzonych prawomocnymi wyrokami skazującymi - gdy nie ma możliwości rewizji wyroku w toku instancji na wniosek osoby zainteresowanej - może być też z inicjatywy samego prezydenta. Nie ma regulacji tego ułaskawienia, może prezydent skrócić karę, zamienić, warunkowo zawiesić wykonanie kary, darować karę w całości, zatarcie skazania ( po wykonaniu kary) bez upływu określonych terminów do zatarcia.

Amnestia - zbiorowy akt łaski - należy do prezydenta, w drodze ustawy, łagodzi represyjną politykę sądów, rozładowuje tłok w więzieniach. Kształt amnestii jest różny, może dotyczyć wszystkich skazanych ( oprócz recydywistów, terrorystów, zorganizowanej przestępczości) polega na: skróceniu kary, zamianie, zawieszeniu.

Abolicja - uchwalone w ramach ustawy amnestyjnej - „przebacza się i puszcza w niepamięć”. Dotyczy określonych przestępstw i jest stosowana pod warunkiem samodenuncjacji, popełnione przestępstwa między jakimś czasem, a sprawcy sami się zgłoszą, to wobec nich abolicja może być stosowana.

1

---