RACJONALNOŚĆ GOSPODAROWANIA.

Pyt. 1 - Wykaż na czym polega różnica między racjonalnością rzeczową a racjonalnością metodologiczną.

Racjonalność rzeczowa to skuteczność działania, która zależy od adekwatności wiedzy o rzeczywistości, dostępnej działającemu podmiotowi. Wymaga więc, aby zachowania podmiotów gospodarczych były zgodne z poziomem wiedzy osiągalnej w ogóle, tym samym zapewniającym dobór środków najbardziej zgodny z obiektywną rzeczywistością - zjawiskami i prawidłowościami ekonomicznymi. Dlatego racjonalność rzeczowa utożsamiana jest z działaniem skutecznym, zapewniającym realizację korzyści, zależnym od rozwoju wiedzy o rzeczywistości. Jest więc właściwością tej wiedzy. Natomiast właściwością samego działania jest tylko racjonalność metodologiczna. Oznacza ona poprawność wyboru, ale z punktu widzenia takiego poziomu wiedzy, jaki posiada podmiot działający. Oznacza to, że rozumuje i wyprowadza logiczne wnioski w doborze środków w ramach posiadanej wiedzy, bez względu na jej zakres i stopień zgodności z obiektywną rzeczywistością. Reasumując, racjonalność rzeczowa polega na skuteczności działania zależnie od adekwatności wiedzy o rzeczywistości w ogóle, a racjonalność metodologiczna - na poprawnym wyborze przy zasobie wiedzy posiadanej.

Pyt. 2 - Zinterpretuj zasadę gospodarczości.

Zasadę tę formułuje się w dwóch równoważnych wariantach: jako zasadę największej wydajności (maksymalizacja efektu) oraz zasadę oszczędności środków (minimalizacji nakładu). Jest to ogólna zasada racjonalnego postępowania w warunkach kwantyfikacji (wymierności) celów i środków działania, polegająca na tym, że maksymalny stopień realizacji celu osiąga się poprzez maksymalizowanie efektu użytkowego przy danym nakładzie środków albo też minimalizowanie nakładów środków przy danym efekcie użytkowym. Można więc powiedzieć, że według tej zasady postępowanie racjonalne oznacza wybór takiej alternatywy działania gospodarczego, które przy istniejących ograniczeniach zapewnia bezpośrednio lub pośrednio, poprzez minimalizację nakładów, osiągnięcie największego stopnia realizacji celu.

Pyt. 3 - Omów podstawowe założenia racjonalnych zachowań rynkowych podmiotów gospodarczych.

Jednostka zachowuje się racjonalnie, gdy jej postępowanie jest celowe i zdąża do osiągnięcia maksimum zadowolenia, wybierając spośród stojących do dyspozycji alternatywnych rozwiązań to, które da jej największą użyteczność. Tak pojmowane racjonalne zachowanie oparte jest na dwóch aksjomatach : - aksjomacie uporządkowanych preferencji: każda jednostka ma pewien uporządkowany zbiór preferencji. Jednostka potrafi uporządkować różne alternatywne rozwiązania (sytuacje) według swojej skali preferencji;

- aksjomacie optymalizacji: jednostka potrafi wybierać ze zbioru alternatywnych rozwiązań te, które najbardziej preferuje, czyli które leżą najwyżej na jej skali preferencji.

Pyt. 4 - Sformułuj optimum Pareto i wykaż jego przydatność i ułomność z punktu widzenia oceny racjonalności makroekonomicznej systemu gospodarczego.

Kryterium Pareto stwierdza, że jeśli dostępne zasoby zostały rozdzielone pomiędzy alternatywne cele, a dobrobyt ekonomiczny przynajmniej jednego członka społeczeństwa zwiększył się bez jednoczesnej redukcji dobrobytu pozostałych, to wówczas dobrobyt całego społeczeństwa zwiększył się. W takim ujęciu zmianę w dobrobycie społeczeństwa utożsamia się z dobrobytem jednostek je tworzących. Tak więc optimum Pareto ma miejsce wówczas, gdy nie jest możliwa taka realokacja zasobów, która zwiększy dobrobyt ekonomiczny pewnej jednostki bez jednoczesnego zmniejszenia dobrobytu innej jednostki.

Pyt. 6 - Jakie są podstawowe relacje między racjonalnością mikro, makro i globalną.

Koordynacja działalności gospodarczej w skali globalnej wymaga prognozowania kierunków rozwoju gospodarczego świata oraz kształtowania się jego ograniczeń. Podstaw koncepcyjno-metodologicznych dla takiego programowania dostarcza tzw. modelowanie globalne. Charakteryzuje się ono koncentracją na procesach interdyscyplinarnych zachodzących w skali globalnej, selekcją problematyki i zmiennych zmierzających do wyeksponowania idei przetrwania człowieka - istoty biologicznej i cywilizacyjnej - jako celu nadrzędnego działalności gospodarczej. Ponadto modelowanie globalne cechuje internalizacja efektów zewnętrznych w stosunku do tradycyjnego programowania makroekonomicznego(technicznych, demograficznych, ekologicznych) oraz specyficzna metoda polegająca na projektowaniu różnych możliwych wariantów przyszłości, przy różnych założeniach wyjściowych.

Rozdział 6 - SYSTEMY SPOŁECZNO-GOSPODARZCZE.

Pyt. 1 - Z jakich elementów składa się system gospodarczy ?

Strukturę systemu gospodarczego tworzą: A) sfera realna, czyli: - geograficzna przestrzeń gospodarki krajowej, - rozpoznane zasoby naturalne, - wytworzona przez ludzi materialna baza produkcji (budowle, maszyny, linie komunikacyjne itp.), a także zmagazynowane dobra konsumpcyjne i produkcyjne. - ludność i zmiany w jej strukturze - materialna i niematerialna działalność gospodarcza, obejmująca proces wytwarzania dóbr i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych, rzeczowe, finansowe i osobowe czynniki wytwórcze zaangażowane w produkcji, formy nierównowagi w gospodarce (inflacja, niedobory, bezrobocie itp.) ; B) strefa regulacji obejmująca: - wzajemne oddziaływania decydentów i wykonawców zadań : normy prawne które są nakazami i zakazami zewnętrznymi, jak np. zasady podatkowe, przepisy celne, zasady kredytowania i obiegu pieniężnego, prawa i obowiązki pracowników i pracodawców ; normy wewnętrzne, czyli nakazy i zakazy moralne, którymi kierują się ludzie w swych decyzjach ekonomicznych, - organizacje, które prowadzą działalność regulacyjną oraz reguły postępowania tych organizacji.

Pyt. 2 - Co to znaczy że system ekonomiczny jest skuteczny ?

Tylko te systemy ekonomiczne są skuteczne które wykazują zdolność do realizacji celów gospodarowania, do których dążą społeczeństwa, jego grupy i jednostki.

Pyt. 3 - Jakie warunki musi spełnić system ekonomiczny, aby można było stwierdzić, że jest sprawny?

W praktyce wystarczającym warunkiem sprawności systemu ekonomicznego jest jego efektywność ekonomiczna w realizacji celów uczestników gospodarowania.

Pyt. 4 - Jakie elementy otoczenia systemu ekonomicznego mają istotny wpływ na jego skuteczność ?

Elementami takimi mogą być np.: surowy klimat, trudne warunki przyrodnicze, ale także majątek narodowy. Jeśli jest to majątek o skomplikowanej strukturze, dostarczający dóbr i usług służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb, można nim zarządzać skutecznie przez pewien czas nawet ze szczebla ogólnokrajowego. Jednak w miarę powiększania się tego majątku, rozwoju techniki, technologii, kooperacji i wzrostu rzadkości zasobów wytwórczych kierowanie przez państwo traci cechy skuteczności i staje się hamulcem dobrobytu społecznego. Wzrasta natomiast znaczenie efektywności gospodarowania zasobami służącymi realizacji celów jednostkowych i wspólnych.

Pyt. 5 - Wymień i opisz typy systemów kierowanych przez państwo.

Z punktu widzenia narzędzi, za pomocą których realizowane są plany ogólnogospodarcze, należy wyróżnić planowanie imperatywne i planowanie indykatywne: Plany imperatywne wiążą się z opracowaniem scenariusza, adresowanego do poszczególnych organizacji gospodarczych, zawierającego informacje na temat : co produkować, ile, jak i dla kogo. Wymagają więc one użytkowania narzędzi administracyjnych opierających się na jawnym przymusie i przemocy. W przypadku planowania indykatywnego centralny ośrodek regulacji opracowuje natomiast dla siebie plan ogólnogospodarczy, zaś za pomocą regulatorów ekonomicznych mobilizuje uczestników gospodarowania do realizowania celów i zadań przez niego sformułowanych.

Pyt. 6 - Opisz cechy wolnego rynku i jego ułomności.

Wolny rynek jako jedyny sprawdzony system samoregulowalny, w przeciwieństwie do systemów regulowanych centralnie, wyklucza ingerencję centralną w gospodarce. Działalność organizacji gospodarczych, w ramach tego systemu, kształtuje się pod wpływem zewnętrznych - w stosunku do przedsiębiorstw - parametrów. W systemie samoregulowalnym występuje wyłącznie poziomy mechanizm koordynacji między uczestnikami rynku, oparty na odpłatności świadczeń. Horyzontalność powiązań sprawia, że mechanizmy rynku są produktem samodzielnych obserwacji, przewidywań, reakcji i negocjacji odbiorców i dostawców, bez udziału interwencji państwa lub innych, zewnętrznych wobec rynku, instytucji. Oznacza to nieobecność powiązań hierarchicznych i brak administracyjnych ograniczeń popytu i podaży (rozdzielnictwa i reglamentacji) oraz swobodne interakcje między popytem i podażą, czyli kształtowanie się cen na rynku. Ułomnością wolnego rynku jest brak zainteresowania takimi niedochodowymi sektorami jak oświata, służba zdrowia, kultura, komunikacja którymi zajmuje się administracja państwowa.

Pyt. 7 - Jakie są przyczyny niesprawności kierowania przez państwo ?

Na przeszkodzie skuteczności planowania ogólnogospodarczego pojawiły się w praktyce ograniczenia techniczne, poznawcze, informacyjne i emocjonalne. Ograniczenia techniczne są związane z faktem, że liczba wytwarzanych produktów w zależności od wielkości kraj waha się od kilku do kilkudziesięciu milionów. Niemożliwe jest nawet w warunkach rozwiniętej informatyki ustalenie przez centralnego planistę bez opóźnień czasowych rozmiarów produkcji, osobowych, technologicznych, rzeczowych i organizacyjnych środków realizacji zadań dla każdego produktu oraz rozdysponowanie tej produkcji. Ograniczenia poznawcze są integralnym elementem w warunkach rozwoju i wynikają po części z natury planowania, które zawsze dotyczy przyszłości. Stosunki ekonomiczno społeczne są z natury rzeczy mniej podatne na antycypacje ( przewidywanie przyszłości) niż świat zjawisk fizycznych. W miarę wzrostu obszaru tych stosunków, zdolność do antycypacji zwiększa się.

Pyt. 8 - Dlaczego w praktyce występują systemy z dualnym układem regulacji ?

Ponieważ stwarzają one szansę ograniczenia zakresu planu centralnego, umożliwiają poprawę terminowości planowania i trafności decyzji planistycznych, a także przyczyniają się do perspektywy planowania. Wszystko to sprzyja spełnieniu warunków skuteczności planowania, choć ich nie wyczerpuje. Jednocześnie ograniczenie zakresu bezpośredniej regulacji do minimum przyczynia się do spełnienia narzędziowego warunku skuteczności systemów regulacji, dzięki czemu system ekonomiczny funkcjonuje głównie na podstawie mechanizmu oddolnych sprzężeń popytowo-podażowych które jak wiadomo, lepiej odpowiadają różnorodności procesów realnych niż mechanizm odgórnych procesów dostosowawczych. Możliwa staje się wówczas kontrola regulacji pewnej, niewielkiej liczby zjawisk gospodarczych, w przeciwieństwie do zupełnie zawodzącej centralnej regulacji całokształtu procesów rozwojowych i ruchu okrężnego w gospodarce.

Pyt. 9 - Na jakich zasadach opiera się społeczna gospodarka rynkowa ?

Rynek jest podstawą ładu gospodarczego. Ponieważ jego mechanizmy są ukierunkowane na wspieranie sprawniejszych, efektywniejszych i silniejszych podmiotów, państwo powinno nie tylko dbać o zapewnienie warunków dla wolnej konkurencji, lecz również prowadzić odpowiednią politykę strukturalną, koniunkturalną, wzrostu, socjalną i podziału dochodów dla zapewnienia jakości życia odpowiadającej godności osoby ludzkiej. Urzeczywistnienie społecznych celów rozwoju wymaga funkcjonowania sprawnych mechanizmów rynkowych w ramach demokratycznych procedur tworzenia zasad zapobiegania i rozstrzygania konfliktów według powszechnie uznanych zasad sprawiedliwości społecznej. Rozstrzyganie konfliktów społecznych powinno zawsze dokonywać się na gruncie prawa i na podstawie umowy społecznej. Jej treścią powinny być społeczne cele rozwoju i podstawowe proporcje podziału dochodów pomiędzy pracowników, pracodawców, a także nie pracujących konsumentów. Wynegocjowane zasady w ramach umowy społecznej powinny być istotnym składnikiem aktywnej polityki gospodarczej państwa i jego programu rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja tych programów nie powinna jednak naruszać reguł efektywności ekonomicznej.

MIKROEKONOMIA

Rozdział 2 - PIENIĄDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Pyt. 1 - Określ korzyści związane z pojawieniem się pieniądza.

Zanim pojawił się pieniądz, istniał tylko barter, który kosztował klientów wiele czasu i wysiłku. Pojawienie się pieniądza - pośrednika w wymianie towarów - eliminowało niedogodności wymiany barterowej. Przede wszystkim zwiększyła się wymiana towarów oraz znalezienie klientów zajmuje teraz znaczniej mniej czasu i wysiłku.

Pyt. 2 - Jak ewaluował pieniądz?

Pieniądz nie zrodził się wraz z wymianą towarową, lecz spontanicznie, dopiero na pewnym etapie jej rozwoju, gdy wymiana dóbr i usług przekształciła się w wymianę regularną. Powstanie pieniądza polegało na wyłonieniu takich towarów, które miały z punktu widzenia wymiany, zdolność spełniania funkcji ogólnego ekwiwalentu. Początkowo były to towary najczęściej występujące w obrocie i najchętniej przyjmowane, za które można było wymienić inne towary. Jednak większość ekwiwalentów miały różne wady: nietrwałość, niejednorodność, niepodzielność, uciążliwość przechowywania i przewożenia. Do towarów bez tych obciążeń należały metale (złoto srebro, żelazo, brąz, miedź). Ten który upowszechnił się zdobył wyłączność i utrwalił swą pozycje na szerszym terytorium. Stawał się pieniądzem, powszechnym ekwiwalentem. Wskutek rozwoju wymiany pojawiły się różne rodzaje pieniądza, aż do pojawienia się pieniądza symbolicznego (papierowego i bilonu) oraz pieniądza bezgotówkowego.

Pyt. 3 - Wymień oraz omów funkcje spełniane przez pieniądz w gospodarce.

MIERNIK WARTOŚCI - pieniądz jako miernik wartości wyraża wartość wszystkich towarów, wyrażoną w pieniądzu, która jest jego ceną. ŚRODEK CYRKULACJI WYMIANY - pieniądz jest tu akceptowany i poszukiwany po to aby mógł być użyty następnie do zakupu innych dóbr i usług. Pieniądz przekształca wymianę bezpośrednia w wymianę pośrednią - z udziałem pieniądza. ŚRODEK TEZAURACJI - Zadaniem pieniądza w tej funkcji jest przechowywanie rezerw wartości w czasie. Umożliwia to nabywanie za pieniądz większości towarów i usług także w przyszłości. ŚRODEK PŁATNICZY - Pieniądz w roli środka płatniczego, występuje przy spłacie wszelkich zobowiązań dłużnych. Wzrost znaczenia tej funkcji wiąże się z rozwojem kredytu, a w szczególności z rozwojem kredytowej wymiany towarowej.

Pyt. 4 - Jakim pieniądzem są SDR-y i ECU?

SDR-y - Specjalne Prawa Ciągnienia są pieniądzem istniejącym jedynie w postaci zapisów bankowych państw członkowskich Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Nie znajdują się w obiegu, nie mają własnej wewnętrznej wartości. Dokonanie płatności w SDR-ach polega na przepisywaniu w MFW odpowiedniej sumy z konta jednego kraju na konto drugiego. SDR jest obecnie koszykiem 5 walut (USD, DM, jena japońskiego, franka francuskiego, funta szterlinga), z których każda ma kurs określony w SDR. ECU - europejska jednostka walutowa. W Europejskim Systemie Walut ECU spełnia funkcję jednostki rozliczeniowej (miernika wartości), środka płatniczego między bankami centralnymi i składnika rezerw walutowych w poszczególnych krajach. ECU charakteryzuje się wysoką płynnością, małym ryzykiem kursowym oraz brakiem restrykcji w odniesieniu do stosowania jej w rozliczeniach.

Rozdział 3 - PODSTAWY TEORI RYNKU ANALIZA POPYTU I PODAŻY.

Pyt. 1 - Co oznacza przesuwanie się wzdłuż krzywej popytu (lub podaży), a co przesuwanie się krzywej popytu (podaży) w lewo lub w prawo.

POPYT - reakcję rozmiarów popytu na zmianę ceny obrazuje przesuwanie się wzdłuż danej krzywej (rys 3.1). Gdy przesuwamy się wzdłuż danej krzywej popytu w dół - cena maleje, w górę - cena rośnie. Pod wpływem zmiany czynników determinujących popyt, następuje wzrost lub spadek wielkości popytu. Gdy przesuwamy krzywą popytu w prawo popyt rośnie, w lewo - popyt maleje.(rys.3.2) PODAŻ Przesuwanie wzdłuż krzywej podaży obrazuje zmiany rozmiarów podaży wzgl. ceny. Przesuwanie się wzdłuż krzywej podaży w prawo oznacza wzrost ceny, zaś przesuwanie się w lewo, cena się obniża.(rys.3.8). Zmiana podaży obrazuje przesunięcie krzywej podaży w prawo, gdy podaż rośnie, i w lewo gdy podaż spada. (rys.3.9)

Pyt. 2 - Jakie czynniki kształtują poziom elastyczności popytu?

O poziomie elastyczności cenowej popytu na poszczególne dobra decyduje wiele czynników : znaczenie poszczególnych dóbr i usług w procesie zaspakajania potrzeb. (Im bardziej podstawowy charakter mają dla procesów konsumpcji , im mniejsza możliwość rezygnacji z danego dobra , tym popyt na nie charakteryzuje się mniejszą elastycznością.) , od pozycji jaką w strukturze wydatków zajmuje dane dobro lub usługa , uzależniona jest również od możliwości substytucji dobra przez inne (im możliwości większe tym poziom elastyczności wyższy) , od wysokości ceny (popyt na dobra których ceny są wyższe charakteryzuje wyższą elastycznością) , od czasu, w którym elastyczność badamy.

Pyt. 3 - Od czego zależy podaż i jakie czynniki wpływają na jej elastyczność?

Podaż uzależniona jest od : kosztów produkcji (ich wzrost przy niezmienności cen rynkowych i innych czynników, zniechęca producentów do zwiększenia produkcji) , zmiany cen zasobów niezbędnych do produkcji (wzrost cen materiałów, bądź ich obniżka) , zmiany cen dóbr pokrewnych spowodowane występowaniem związków substytucji i komplementarności między produktami. Na zmianę podaży wpływają następujące czynniki : warunki naturalne, import eksport i inwestycje.

Pyt. 4 - Czym różni się elastyczność łukowa popytu lub podaży od elastyczności punktowej?

Elastyczność łukowa podaży określa relatywną (procentową) zmianę wielkości podaży na skutek zmiany ceny o 1%, zawartej w pewnym przedziale. Jeśli ten przedział jest odpowiednio duży, elastyczność łukowa jest wielkością charakteryzującą całą krzywą podaży. Elastyczność punktowa wyznaczona w sposób geometryczny (znana jest formuła funkcji podaży) określa poziom elastyczności w każdym punkcie krzywej przy założeniu nieskończenie małych zmian ceny. W każdym punkcie krzywej podaży jest ona inna. Przy wysokim poziomie cen ,elastyczność punktowa podaży jest niska.

Wzór elastyczności cenowej podaży:

Elastycznością popytu nazywamy relację wyrażonej w procentach zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczność cenowa popytu w każdej części krzywej jest inna. Aby określić elastyczność przeciętną dla łuku, cenę i wielkość popytu wyrażamy jako średnie arytmetyczne skrajnych ich wielkości. Wzór ten mówi nam o ile procent przeciętnie zmieni się wielkość popytu, gdy cena zmieni się o 1%. Współczynnik ten określa całą krzywą popytu. Przyjmując że zmiany ceny mogą być nieskończenie małe (krzywa popytu jest funkcją ciągłą ) możemy określić elastyczność popytu w każdym punkcie krzywej. Każdy punkt na krzywej popytu charakteryzuje się innym poziomem elast. punktowej. Z ekonomicznego punktu widzenia elast. punktowa określa stopień reakcji wielkości popytu na zmianę ceny przy różnych jej poziomach. Wysokiemu poziomowi cen odpowiada wysoka elastyczność. Gdy poziom cen obniża się elast. punktowa spada.

Pyt. 6 - Omów możliwe warianty procesów dostosowawczych na rynkach płodów rolnych.

Rynek płodów rolnych charakteryzuje się opóźnioną reakcją producentów na ceny. Proces dostosowawczy w takich warunkach wyjaśnia „model pajęczyny”. Jeżeli rynek jakiegoś produktu rolnego został wytrącony ze stanu równowagi E przy cenie p_e do punktu E₁ i do wyższej ceny p₁ przy wielkości popytu i podaży q₁ to wysoka cena skłoni producentów w roku następnym do zwiększenia produkcji do poziomu q₂. Przy cenie p₁ następuje nadwyżka wielkości podaży nad wielkością nad popytu co spowoduje obniżenie ceny do poziomu p₂ a także wzrost popytu i ustalenie chwilowego stanu równowagi w punkcie E₂. Znaczne obniżenie ceny skłoni producentów do zmniejszenia produkcji do poziomu q₃.Teraz pojawi się niedobór wielkości podaży względem wielkości popytu w wyniku którego cena wzrośnie do poziomu p₃ w nowym punkcie równowagi E₃. Opisany procent będzie trwał tak długo aż cena oraz rozmiary popytu i podaży powrócą do pierwotnego stanu równowagi w punkcie E. Będą tu występować tłumione oscylacje. Rynek powraca do równowagi tylko wtedy gdy elastyczność popytu jest większa od elastyczności podaży a więc gdy ich stosunek jest większy od jedności. Oscylacje cen i ilości stają się coraz mniejsze i w konsekwencji rynek osiąga stan równowagi. Podobny proces dostosowawczy będzie wtedy gdy wahania cen i ilości są z roku na rok jednakowe. W tym przypadku rynek nigdy nie powraca do wyjściowego stanu równowagi E lecz występują na przemian chwilowe stany równowagi w punktach E₁ i E₂.Występuja tu oscylacje o stałych amplitudach gdy elastyczności są równe. Możliwy jest też taki przebieg procesu dostosowawczego gdy wahania cen i ilości charakteryzują się rosnącą amplitudą-oscylacje wybuchowe. Elast. popytu jest mniejsza niż podaży

Rozdział 4 - TEORIA ZACHOWANIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO

Pyt. 1 - W jaki sposób gospodarstwo domowe powiązane jest z życiem gospodarczym?

O uczestnictwie gospodarstw domowych w procesach gospodarczych świadczą dwie podstawowe funkcje spełniane przez gospodarstwa domowe. Po pierwsze gosp. domowe są nabywcami dóbr i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa i instytucje. Występuje tu przepływ strumienia dóbr i usług z przedsiębiorstw do gosp. domowych i strumienia płatności z gosp. domowych do przedsiębiorstw. Druga funkcją jest dostarczanie czynników wytwórczych dla przedsiębiorstw i instytucji oraz przepływ dochodów do gosp. domowych.

Pyt. 2 - Jakie przesłanki kształtują popyt gospodarstwa domowego?

Wpływ na popyt gosp. domowego ma zdecydowanie użyteczność, czyli przyjemność, satysfakcja konsumenta z używania dóbr i usług. Drugą przesłanka nie mniej ważną jest koszt, który obejmuje nie tylko cenę zakupu, ale także koszty związane z użytkowaniem i poszukiwaniem.

Pyt. 3 - Co oznacza stan równowagi konsumenta?

Jest to stan stabilności zwyczajów nabywczych konsumenta. Konsument osiąga stan równowagi przez zwiększanie zakupów dobra lub usługi do takiej ilości przy której użyteczność krańcowa ostatniej zakupionej jednostki zrówna się z poziomem jej kosztu.

Rozdział 7 - TEORIA PRODUKCJI

Pyt. 1 - Przedstaw istotę działania prawa wydajności proporcjonalnej i nieproporcjonalnej.

Prawo wydajności nieproporcjonalnej : to założenie że kolejnym nakładom zmiennych czynników wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne zmiany w przyrostach produkcji ( spełnione to jest dla krótkiego okresu , oraz gdy nie wszystkie czynniki lub technika produkcji są zmienne.). Prawo wydajności proporcjonalnej : proporcjonalnie do przyrostu nakładów czynników wytwórczych następuje również przyrost całkowitej produkcji w takim samym stopniu.

Pyt. 2 - Jakie znaczenie dla producenta ma znajomość produkcyjności krańcowej czynników produkcji?

Producent będzie powiększał zatrudnienie danego zmiennego czynnika produkcji tak długo , jak długo produkcyjność krańcowa będzie rosnąca , ponieważ w tej fazie wzrost produkcji całkowitej jest więcej niż proporcjonalny w stosunku do wzrostu nakładów . Opłacalne jest zwiększanie zatrudnienia do punktu zrównania się jego krańcowej produkcyjności z ceną , przekroczenie tego punktu oznacza że przyrost kosztów będzie większy od przyrostu wartości produkcji.

Pyt. 3 - Jakie związki i zależności występują między produkcyjnością całkowitą , przeciętną i krańcową przy działaniu prawa wydajności nieproporcjonalnej i proporcjonalnej ?

Dla wydajności nieproporcjonalnej : A) gdy produkcyjność przeciętna wzrasta produkcyjność krańcowa jest większa od przeciętnej ; B) gdy produkcyjność przeciętna zmniejsza się produkcyjność krańcowa jest mniejsza od przeciętnej ; C) gdy produkcyjność przeciętna osiąga maksimum , produkcyjność krańcowa równa się produkcyjności przeciętnej ; D) produkcyjność całkowita jest równa sumie kolejnych produkcyjności przeciętnych.

Dla wydajności proporcjonalnej : A) produkcyjność krańcowa jest równa produkcyjności przeciętnej przy każdym nakładzie czynników wytwórczych.

Pyt. 4 - Co to jest izokwanta?

Jest to krzywa jednakowej produkcji- czyli możliwe kombinacje czynników wytwórczych przy założeniu niezmienności wielkości produkcji.

Pyt. 5 - co rozumiesz przez krańcową stopę technicznej substytucji czynników wytwórczych? (strona 147)

Jest to stosunek zachodzący między ilością danego czynnika wytwórczego a ilością zastępowanego przezeń czynnika wytwórczego. To miara takiego zastąpienia dwóch czynników która jest neutralna w stosunku do wielkości produkcji. Na wykresie wyznacza ją tg kąta utworzonego przez styczną do krzywej izowkany i oś odciętych.

Pyt. 6 - Co to są izokoszty?

Krzywe jednakowego kosztu - to zbiór wszystkich kombinacji nakładów czynników produkcji , których koszt całkowity jest taki sam.

Pyt. 7 - Jakie warunki powinny być spełnione w celu zapewnienia wyboru najkorzystniejszej produkcji?

A) zużycie czynników produkcji w takim samym do siebie stosunku ; B) zakreślenie granic korzystania z poszczególnych czynników produkcji t ten sposób, żeby produkcyjności krańcowe były proporcjonalne do ich cen.

Pyt. 8 - Uzasadnij korzyści wynikające dla gospodarki z substytucji czynników produkcji

A) wzajemne relacje czynników wytwórczych odzwierciedlają ich względną rzadkość tudzież ich cenę ; B) w zależności od dostępności czynników produkcji metody produkcji tego samego dobra są różne w różnych krajach przez co minimalizuje się koszty produkcji ; C) każde społeczeństwo zainteresowane jest osiąganiem korzyści i bierze pod uwagę względną rzadkość czynników produkcji , czyli poziom ich substytucji.

Rozdział 8 - TEORIA KOSZTÓW

Pyt. 1 - Jakie znasz kryteria klasyfikacji kosztów ?

A) z pkt. widzenia rodzaju ( osobowe , materiałowe , amortyzacja trwałego majątku produkcyjnego ) ; B) z pkt. widzenia powiązania z przedmiotem ( bezpośrednie , pośrednie ) ; C) z pkt. widzenia zależności od rozmiarów produkcji ( stałe , zmienne)

Pyt. 2 - Co to są koszty jawne i nie ujawnione ?

A) koszty jawne to wydatki faktycznie poniesione na zakup czynników produkcji ; B) koszty nieujawnione to zaangażowane czynniki które nie zostały opłacone np. zaangażowane własne czynniki produkcji.

Pyt. 3 - Co rozumiesz przez koszty całkowite stałe i zmienne ?

A) Koszty całkowite to suma kosztów stałych i zmiennych poniesionych na wytworzenie określonej ilości danego czynnika ; B) Całkowite koszty stałe to iloczyn liczby jednostek użytych stałych czynników produkcji i jednostkowych cen tych czynników ; C) Całkowite koszty zmienne to iloczyn liczby jednostek czynników produkcji zmiennych i jednostkowych cen tych czynników. Zwiększają się one wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji w tempie zgodnym z produkcyjnością nakładów.

Pyt. 4 - Co to są koszty przeciętne całkowite i krańcowe. Przedstaw je na wykresie. (str. 159-162 wykresy)

A) koszt przeciętny całkowity to koszt całkowity podzielony przez ilość produktu ; B) koszt przeciętny stały to koszt stały podzielony przez ilość produktu ; C) koszt przeciętny zmienny to iloraz kosztu zmiennego przez ilość produktu ; (A=B+C) ; D) koszty krańcowe to zmiana kosztów całkowitych spowodowana zwiększeniem rozmiarów produkcji o jednostkę związane są tylko z kosztami zmiennymi bo koszty stałe nie zmieniają się wraz z produkcją ; suma kosztów krańcowych równa się kosztowi całkowitemu.

Pyt. 5 - O czym informuje techniczne optimum produkcji?

Wyznacza ono punkt optymalnej produkcji . Czyli taką ilość produkcji która będzie wytwarzana przy najniższym koszcie jednostkowym. Oczywiście każdemu przedsiębiorstwu odpowiada inne optimum produkcji należy również wziąć pod uwagę chłonność rynku oraz ceny produkowanego dobra.

Pyt. 6 - Co przedstawia długookresowa krzywa kosztów przeciętnych i jakie jest jej znaczenie dla producenta?

Składa się ona z najniższych kosztów przeciętnych dla coraz większych rozmiarów produkcji. Każdy punkt na tej krzywej pokazuje najbardziej efektowne lub najmniej kosztowne technologie dla poszczególnych wielkości produkcji . Powstaje ona z połączenia minimów kosztów przeciętnych całkowitych z różnych okresów. Idąc od lewej strony aż do momentu gdy krzywa kosztu długookresowa osiąga minimum mamy do czynienia z przychodami skali, po przekroczeniu tego punktu borykamy się z nie korzyściami skali .

Pyt. 7 - Jakie są korzyści i niekorzyści płynące z produkcji masowej.

Korzyści dzielą się na zewnętrzne i wewnętrzne : wewnętrzne oznaczają obniżenie kosztów przeciętnych w wyniku dyskontowania korzyści związanych ze wzrostem rozmiaru zakładu { A) zatrudnienie większej ilości osób umożliwia pogłębienie technicznego podziału pracy ; B) lepsze wykorzystanie specjalizacji w zarządzaniu ; C) lepsze wykorzystanie wiedzy technicznej ; D) korzyści wynikające z integracji ; E) możliwość narzucenia wyższych cen (siła przetargowa) ; F) niższe koszty przeciętne reklamy (na jednostkę sprzedaną) ; G) większe zaufanie wierzycieli (większy majątek więcej źródeł finansowania) ; H) Ich przetrwanie nie zależy od powodzenia pojedynczego artykułu na rynku } zewnętrzne - duże firmy sprzyjają ekspansji satelitarnych przedsiębiorstw a to również przyczynia się do obniżenia kosztu przeciętnego (monopole i oligopole to główne źródła innowacji i postępu). Koszty produkcji masowej również dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne : wewnętrzne - od pewnego rozmiaru następuje wzrost kosztu przeciętnego (koszty kontroli, transportu , produkcji , itd.) ; zewnętrzne - powstanie wąskich gardeł w zakresie surowców i materiałów oraz koszta zanieczyszczeń środowiska.

Rozdział 9 - MODELE RYNKU I STRUKTURY RYNKOWE.

Pyt. 1 - Wymień podstawowe modele struktur rynkowych od strony podaży.

Konkurencja doskonała , Monopol czysty (pełny) , Konkurencja monopolistyczna , Oligopol.

Pyt. 2 - Scharakteryzuj model konkurencji doskonałej.

Konkurencja doskonała (czysta) charakteryzuje się : dużą liczbą małych , niezależnych przedsiębiorstw i dużą liczbą nabywców ; jednolitym wyrobem u wszystkich sprzedawców ; ceną jako wypadkową popytu i podaży (producent jest cenobiorcą nie może wpłynąć na cenę , produkujący zbyt drogo są wypierani z rynku ) ; swobodnym wejściem i wyjściem z rynku ; brakiem konkurencji niecenowej ; doskonałą informacją.

Pyt. 3 - Co to jest Monopol absolutny ?

Monopol absolutny jest to struktura rynkowa w , której występuje jeden producent (sprzedawca) produktu lub usługi. Produkt monopolu nie posiada dobrego substytutu przez co jest unikatowy. Występuje również wielu nabywców przez co żaden z nich nie ma dostatecznej siły rynkowej aby oddziaływać na cenę. Monopolista absolutny w przeciwieństwie do konkurencji doskonałej jest cenotwórcą ustala taką cenę przy której poziom popytu i produkcji zapewnią mu maksymalny zysk. Monopol absolutny nie jest często spotykany , ale możliwe jest utrzymanie go w krótkim okresie dzięki np. przewadze technicznej jaką posiada przedsiębiorstwo , nowej metodzie wytwarzania , sytuacja tak ma miejsce np. w sektorze elektronicznym , zbrojeniowym.

Pyt. 4 - Jakie są cechy różniące konkurencję monopolistyczną od konkurencji oligopolistycznej ?

A) w konkurencji monopolistyczne istnieje względnie duża liczba niezależnych przedsiębiorstw , a w oligopolu jest to niewielka liczba skrajnym przypadkiem jest duopol ; B) w konkurencji monopolistycznej wejście na rynek jest względnie łatwe , w oligopolu jest bardzo utrudnione ; C) w konkurencji monopolistycznej występuje konkurencja cenowa , w oligopolu ma ona charakter niecenowy np. poprzez reklamę , jakość ;

Pyt. 5 - Scharakteryzuj struktury rynkowe występujące po stronie popytu.

Po stronie popytu o różnorodności struktur rynkowych decyduje prawie wyłącznie liczba kupujących.

Czysta konkurencja (ogromna liczba nabywców) , Konkurencja Monopsonowa ( na rynku działa względnie duża liczba kupujących ) , Monopson ( istnieje wielu małych dostawców i jeden duży nabywca ) , Oligopson ( występuje gdy rynek jest zdominowany przez kilku kupujących ).

Pyt. 6 - Jakie znasz formy umów monopolistycznych ?

Kartel - (porozumienie producentów dotyczące rozmiarów produkcji , rynków zbytu , jest bardzo nietrwały) ; Syndykat - (porozumienie w sferze zbytu , pełni często rolę biura sprzedaży , prowadzi politykę cen i zbytu , wyznacza limity produkcyjne) ; Trust - w tej formie uczestnicy porozumienia całkowicie tracą swą niezależność gospodarczą i prawną , wnoszą do trustu kapitały a udział w zyskach czerpią zależnie od wielkości udziałów ; Koncern - jest przykładem koncentracji kapitału opartej na ścisłej więzi produkcyjnej , koncentracja obejmuje pokrewne gałęzie przemysłu stanowiące kolejną fazę przeróbki surowca (produkcja samochodów) ; Konglomerat - polega na łączeniu przedsiębiorstw często w ogóle ze sobą nie powiązanych z już istniejącym monopolem dla lokaty kapitału w branżach przemysłu i usługach gdzie koncentracji produkcji jest niski ; Holding - jest nietrwałą formą łączenia firm w celu wykonania konkretnego przedsięwzięcia gospodarczego (budowa kolei) w skład wchodzą różni producenci połączeni ze sobą procesem technologicznym.

Pyt. 7 - Omów politykę monopolu w zakresie postępu technicznego.

Niewątpliwie wprowadzanie postępu technicznego w dużej mierze zależy od stopnia koncentracji produkcji , ponieważ małe i średnie firmy nie są w stanie zagwarantować odpowiednich warunków do rozwoju badań. Wynika to z dużych kosztów takich badań oraz ryzyka nie uzyskania zwrotu kosztu poniesionego na rozwój. Negatywną cechą jest jednak to iż monopol niejednokrotnie prowadzi do marnotrawstwa poprzez np. produkcję dóbr „nie trafionych” a także sztuczne rozbudzanie popytu. Są dwa trendy jeśli chodzi o politykę monopoli w zakresie postępu technicznego (tendencja zachowawcza i tendencja pobudzająca postęp , które dominuje w świecie). Należy jednak podkreślić że to właśnie monopole i oligopole są siłą napędową rozwoju technicznego oraz wzrostu poziomu życia.

Rozdział 10 - REGUŁY PODEJMOWANIA DECYZJI PRODUKCYJNYCH W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Pyt. 1 - Przedstaw graficznie krzywą przychodu całkowitego , przeciętnego i krańcowego w warunkach wolnej konkurencji. (wykres strona 185)

Pyt. 2 - Jakie występują związki i zależności między przychodem całkowitym , przeciętnym i krańcowym w przedsiębiorstwie monopolistycznym ?

A) przychód przeciętny i krańcowy w miarę zwiększania ilości sprzedawanych produktów maleją , z tym że przychód krańcowy zmniejsza się szybciej niż przychód przeciętny ; B) przychód przeciętny osiąga zero , gdy przychód całkowity jest równy zero ; C) przychód krańcowy osiąga zero , gdy przychód całkowity osiągnie swoje maksimum ; D) przychód krańcowy może być ujemny ; E) Krzywa utargu przeciętnego jest równocześnie krzywą popytu.

Pyt. 3 - Przedstaw graficznie pozycję równowagi przedsiębiorstwa wolnokonkurencyjnego. (wykres strona 187 , komentarz strona 188).

Punktem równowagi jest punkt B1 ponieważ (Uk=Kk) , wyznacza on najkorzystniejszą dla przedsiębiorstwa wielkość produkcji (0B) , jest to optimum ekonomiczne , przedsiębiorstwu opłaca się powiększać rozmiary produkcji dopóki Kk < Uk , gdyż na każdej dodatkowej jednostce produktu zyskuje różnicę między utargiem krańcowym a kosztami krańcowymi.

Pyt. 4 - Jakie znasz metody wyznaczania największego zysku w przedsiębiorstwie monopolistycznym ? (wykresy strona 190-191)

Przedsiębiorstwo chcąc maksymalizować zysk będzie ograniczać produkcję , gdyż koszt maleje wtedy szybciej niż przychód. Maksymalny zysk w przedsiębiorstwie monopolistycznym (ekonomiczne optimum produkcji) wyznacza punkt w którym Uk=Kk , dla produkcji większej niż ten punk Kk>Uk co zmniejsza zysk. Zysk maksymalny możemy także wyznaczyć , posługując się krzywą kosztów całkowitych i krzywą utargu całkowitego. Monopolista będzie uzyskiwał zysk gdy Uc>Kc , zysk ten będzie wyznaczany poprzez odległość pionową między krzywą Uc i krzywą Kc , będzie on największy dla (wielkości 0B na wykresie str. 191).

Pyt. 5 - Co to jest punkt Cournota ? ( na wykresie strona 190 - punkt K)

Jest to punkt który wyznacza równowagę przedsiębiorstwa monopolistycznego , czyli ekonomiczne optimum produkcji. W punkcie tym monopol osiąga zysk maksymalny (Uk=Kk).

Pyt. 6 - Jakie czynniki kształtują cenę monopolową ?

A) wielkość globalnego popytu na dany produkt chociaż monopol stara się wpływać również na popyt i zwiększać jego rozmiary np. poprzez reklamę ; B) elastyczność cenowa i dochodowa popytu tzn. gdy elastyczność popytu jest wysoka to szeroko reaguje on na zmianę ceny co ogranicza możliwość jej podnoszenia , sytuacja jest odwrotna przy niskiej elastyczności popytu ; C) organizacja rynku po stronie popytu (siła przetargowa konsumenta) ; D) istnienie substytutów i wzrost ich produkcji ; E) konkurencja ze strony towarów importowanych ; F) ograniczenia ze strony kosztów wysoka cena jest możliwa do utrzymania przy małej podaży i wielkości produkcji ale wtedy koszt jednostkowy jest wysoki.

Pyt. 7 - Omów korzyści i negatywne skutki wynikające z konkurencji niedoskonałej.

Korzyści : A) istnienie konkurencji niedoskonałej na rynku może zmusić producentów do bardziej efektywnego wykorzystania zasobów niż np. w czystym monopolu (unikanie marnotrawstwa czynników produkcji) ; B) stabilność cen , decyzje cenowe indywidualnych przedsiębiorstw nie prowadzą do wzrostu cen , nie dochodzi również do ich znacznej obniżki ; C) postęp techniczny , który realizują przedsiębiorstwa monopolistyczne i oligopolistycznej. Starty : A) zdominowanie rynku przez stosunkową niewielką liczbę producentów , których produkty są substytutami ; B) trudność wejścia na rynek , szczególnie s sytuacji oligopolu.

Rozdział 12 - GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Pyt.1 - Co to jest GPW ?

GPW jest najważniejszą instytucjonalną formą wtórnego rynku kapitałowego , na którym przedmiotem transakcji są papiery wartościowe. Jest to rynek formalny , gdzie w określonym miejscu i czasie odbywa się obrót papierami wartościowymi , a ceny ustalane są na podstawie relacji popytu i podaży.

Pyt. 2 - Co oznacza fakt , że papiery wartościowe mają cechę jednorodności ?

Oznacza to , że każdy egzemplarz danego papieru wartościowego jest identyczny , a kupujący i sprzedający nie muszą prowadzić negocjacji co do właściwości przedmiotu transakcji.

Pyt. 3 - Kto to jest makler giełdowy i jakie funkcje spełnia na giełdzie ?

Makler giełdowy czyli pośrednik należy do grupy uczestników giełdy , reprezentując różne firmy maklerskie. Makler pośredniczy między inwestorami , którzy kupują lub sprzedają akcję. Jego dochód zaś stanowi procentowa lub kwotowa prowizja , liczona od wartości zrealizowanej sprzedaży. Wśród maklerów rozróżniamy maklerów kursowych , którzy zajmują się obrotem określonego rodzaju papierów wartościowych i maklerów wolnych , którzy oprócz pośrednictwa kupują i sprzedają papiery wartościowe we własnym imieniu i na własny rachunek.

Pyt. 4 - Czym różni się dopuszczenie na „giełdę” od „wprowadzenia na giełdę” ?

Aby papier wartościowy mógł stać się przedmiotem transakcji , musi najpierw być dopuszczony na giełdę , czyli musi być „uprawniony” do stania się podmiotem transakcji. Wprowadzenie na giełdę natomiast oznacza pierwsze transakcję z udziałem nowych dopuszczonych papierów wartościowych.

Pyt. 5 - Czym różnią się transakcję terminowe typu opcje od typu futures ?

W transakcjach terminowych typu opcja nabywca ma prawo wyboru między realizacją transakcji a jej zaniechaniem. Takiej możliwości wyboru nie ma sprzedawca. Natomiast w transakcjach terminowych typu futures nabywca jak i sprzedawca zobowiązani są do realizacji transakcji.

Pyt. 6 - Wymień transakcje zabronione na giełdzie.

A) sprzedaż wewnętrzna ; B) wzajemny obrót między tymi samymi partnerami ; C) sztuczna aktywność rynkowa ; D) wykorzystanie środków propagandowych w celu wywołania zwiększonego popytu.

Pyt. 7- Co to jest kurs pap. wart. i od czego zależy ?

Kurs pap. wart. jest to aktualna cena rynkowa pap. wart. ustalona na giełdzie w wyniku popytu i podaży , zależy ona od : A) preferencji inwestorów lokujących swój kapitał w pap. wart. ; B) oceny spółki akcyjnej czyli od wielkości obrotu , wyniku finansowego , wielkości majątku , perspektyw rozwoju ; C) zyskowności pap. wart. ; D) innych czynników ( politycznych , organizacyjnych , itp. )

Pyt. 8 - Omów najważniejsze wskaźniki analityczne pap. wart.

Wskaźniki analityczne informują nas o bieżącej atrakcyjności lokowania kapitału : A) „zysk netto na jedną” ocenia sytuację finansową spółki ; B) „cena do zysku” C/Z wskazuje on rynkową ocenę zysku wypracowanego przez spółkę , ekonomiczna treść wskaźnika C/Z określa liczbę lat , w przeciągu których zysk jednej akcji pokryję cenę zakupu ; C) stopa dywidendy - jest to procentowa relacja między wielkością ostatniej dywidendy , przypadającą na jedną akcję do rynkowej ceny akcji ; D) wskaźnik pokrycia - stosunek zysku netto przypadającego na jedną akcję do jednostkowej dywidendy , obrazuje on politykę spółki dotyczącą wykorzystywania wypracowanego zysku.

Pyt. 9 - Przedstaw istotę analizy technicznej , fundamentalnej i portfelowej.

Analiza fundamentalna - dotyczy zawsze konkretnego przedsiębiorstwa i jego otoczenia społeczno - gospodarczego , jej celem jest zbadanie solidności „fundamentów” na jakich spoczywa firma , składa się ona z trzech etapów ( 1) analizy sektorowej , 2) analizy sytuacyjnej , 3) analizy wskaźników finansowych ) ; Analiza techniczna - jest to przewidywanie zmian , trendów cenowych zanim ulegną one zmianie , wykorzystuje się do tego wykresy kursów akcji z przeszłości ; Analiza portfelowa - dokonywana dopiero po przeprowadzeniu analizy fundamentalnej i technicznej , umożliwia dobranie takich pap. wart. przez inwestora , które w możliwie największym stopniu zaspokajałyby cele i oczekiwania inwestora.

Rozdział 13 - RYNEK PRACY I PŁACE

Pyt. 1 - Co określa stawkę płac w warunkach konkurencji doskonałej?

W warunkach konkurencji doskonałej określana jest ona poprzez relację popytu i podaży na pracę. Ceną pracy jest płaca , jest ona podstawowym źródłem dochodu dla pracowników ,oraz podstawowym źródłem kosztów dla pracodawców . W związku z tym dwie te funkcje pozostają z sobą sprzeczne . Płace określane są na poziomie zrównania popytu z podażą. Ważnymi czynnikami są też : wielkość populacji ( stanowiąca o podaży pracowników) , sposób spędzania czasu przez społeczeństwo , pierwotny oraz wtórny popyt na pracę.

Pyt. 2 - W jaki sposób określane są płace i zatrudnienie w warunkach monopsonu ?

W tych warunkach pracodawcy występują w pozycji dominacji na rynku pracy, posiadają tzw. Siłę monopsonową czyli zdolność do kształtowania wysokości płacy i wielkości zatrudnienia . W praktyce oznacza to obniżenie płacy na skutek zmniejszenia popytu na pracę. Pracodawca po przeanalizowaniu krzywej podaży wybiera rozwiązanie które maksymalizuje jego zysk. Monopson będzie zwiększał zatrudnienie do takiego poziomu w którym efekt przychodowy ostatniego , dodatkowego pracownika zrówna się z krańcowym kosztem jego pracy (na rynku monopsonowym koszt krańcowy pracy jest coraz wyższy).

Pyt. 3 - Jakie są ekonomiczne skutki istnienia związków zawodowych?

Za pomocą strajków i protestów mogą one wpływać na zmniejszenie efektywnej podaży pracy w celu podniesienia płac. Mogą być przyczyną przeniesienia się firm do innych regionów gdzie praca jest tańsza. Walka monopsonów ze związkami zawodowymi może spowodować obniżenie efektywności produkcji bo coraz więcej zasobów będzie przeznaczonych na organizowanie związków zawodowych.

Pyt. 4 - Omów formy i systemy płac.

A) Formy płac : w zależności od postaci ( pieniężna - występuje w postaci pieniądza , naturalna - wszystko to co pracownicy otrzymują oprócz pieniędzy ) ; w zależności od sposobu jej otrzymywania ( bezpośrednia - to co otrzymuje pracownik bezpośrednio , pośrednia - obejmująca ubezpieczenia i tym podobne ) ; według rodzaju ( płace nominalne - suma pieniędzy którą pracownik otrzymuje , płace realne - koszyk dóbr i usług które pracownik może kupić za płacę nominalną ).

B) Podstawowe systemy płac : czasowy - płaca zależna od ilości przepracowanego czasu ; akordowy - płaca ustalana jest w zależności od ilości wykonanych dóbr lub czynności ( akord prosty - płaca rośnie proporcjonalnie do ilości wykonanych sztuk przez pracownika ; system normowania czasu - ustala się normę czasu na wykonanie jednej sztuki , a jeżeli pracownik wykona tę sztukę w czasie krótszym to płaci mu się i tak jak za odpracowany czas przeznaczony na jej wykonanie ; system Tylora - w którym ustala się wysoką normę przystosowaną do możliwości wysokowydajnego pracownika , a za każdą wykonaną sztukę poniżej normy ustala się dużo niższą płacę ) ; udziałów w zaoszczędzonym przez pracownika czasie ( system Hasleya - ustala się tu normę czasową na wykonanie danej rzeczy lub operacji , jeżeli pracownik zużyje mniej czasu na wykonanie normy to uzyskuje dodatek gratyfikacyjny w wysokości 50% zaoszczędzonego czasu ; system Bedaoux - w którym bierze się za podstawę małą jednostkę czasu i oblicza się liczbę ruchów jaką pracownik wykona w tym czasie dodając czas na odpoczynek , jeżeli pracownik chce zarobić więcej , to ogranicza czas wypoczynku do minimum i przeznacza go na pracę ; w ten sposób zaoszczędzony czas dzieli się na firmę 25% i pracownika 50% ).

Pyt. 5 - Przeciętna płaca w Polsce wynosi ok. 400$ , w Indiach ok. 100$ a w USA 2500$ , jakie czynniki wpływają na popyt i podaż pracy w tych krajach i co doprowadza do tak dużych dysproporcji w płacach?

A) Zasoby finansowe osób prywatnych , które wpływają na ilość indywidualnych przedsiębiorstw, tudzież w biedniejszych krajach podaż pracy przewyższa popyt co prowadzi do oferowania niższych płac przez pracodawców ; B) Brak konkurencji na rynku pracy ; C) Sytuacja polityczna utrudniająca powstawanie nowych przedsiębiorstw ; D) Poziom wykształcenia.

Pyt. 6 - Jakie czynniki powodują zniekształcenie płac?

A) Atrakcyjność pracy ; B) Jakość pracy ; C) Indywidualne zdolności ; D) Segmentacja rynku ; E) Inne ( społeczna dyskryminacja ,karalność itp.).

Rozdział 14 - RYNKI NIEOŻYWIONYCH CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

Pyt. 1 - Z czego wynika współzależny charakter popytu na czynniki wytwórcze ?

Naturalną właściwością poszczególnych kategorii zasobów jest ich niejednorodność technologiczna, co implikować może nieproporcjonalność wykorzystania ich w procesie produkcji. Uwarunkowania te wykluczają możliwość doskonałej substytucji wzajemnej czynników wytwórczych., czego konsekwencją jest ich malejąca produktywność krańcowa. Współzależny charakter popytu uwarunkowany jest krańcową stopą technicznej substytucji czynnik. wytwórczych , czyli możliwościami kombinowania proporcji ich wzajemnego użycia w procesie produkcyjnym.

Pyt. 2 - Czy istnieje związek pomiędzy ceną czynników wytwórczych a ceną jego usług ?

Cena zasobu jest płatnością o charakterze jednorazowym ( w momencie aktu kupna-sprzedaży ) , natomiast cena za korzystania z usług to płatność okresowa. Pomiędzy tymi dwoma rodzajami występuje ścisły związek. O ile bowiem wysokość ceny za usługi czynn. wytw. uzależniona jest w sposób bezpośredni od wartości świadczonych przez niego usług w danym okresie, o tyle cena zasobu wyznaczana jest przez oczekiwany w całym okresie jego funkcjonowania, łączny strumień wartości usług.

Pyt. 3 - Omów determinanty popytu oraz wielkość popytu na rynkach nieożyw. czynn. wytwórczych.

Zasady ustalania popytu na nieożywione czynniki wytw. są zbliżone do tych występujących na rynku pracy. Przedsiębiorstwo będzie zainteresowana zwiększaniem nakładów czynników zmiennych o dodatkowe jednostki dopóki koszt krańcowy -jaki będzie musiało w związku z tym ponieść -będzie wyższy od wartości produktu krańcowego (WPK) , otrzymanego w wyniku zaangażowania tychże czynników. (WPK to przyrost wartości produktu całkowitego przedsiębiorstwa , jaki nastąpił w wyniku zaangażowania w proces prod. dodatkowej jednostki nakładu czynnika wytw.) Zmiany rozmiarów zapotrzebowania na czynnik zmienny uzależnione będą od poziomu ceny jego usług. Im będzie ona wyższa tym wielkość popytu na rozpatrywany czynnik wytwórczy będzie mniejsza. Wielkość popytu będzie także uzależniona od kształtowania się ceny rynkowej dobra lub usługi, do wytwarzania którego dany czynnik wytw. służy.

Pyt. 4 - Przedstaw zasady wyznaczania gałęziowej oraz rynkowej krzywej popytu na czynnik wytwórczy.

Krzywą popytu rynkowego na określony czynnik wytw. uzyskuje się przez horyzontalne zsumowanie krzywych popytu wszystkich gałęzi wytwarzania, które korzystają z jego usług. Wyznaczając gałęziową krzywą popytu, należy wziąć pod uwagę możliwość zmiany ceny rynkowej produktu. Funkcja popytu rynkowego na produkt gałęzi w warunkach konkurencji doskonałej jest bowiem malejąca, a tym samym zmiany podaży gałęzi wywoływać mogą wzrost lub spadek ceny wytwarzanego produktu. Krzywa popytu gałęzi charakteryzuje się mniejszym stopniem elastyczności niż krzywe WPK indywidualnych przedsiębiorstw. Wynika to z faktu, że ceny wytwarzanego produktu zmieniają się wraz ze zmianami rozmiarów produkcji gałęzi.

Pyt. 5 - Dlaczego z ekonomicznego punktu widzenia podaż ziemi jest zawsze doskonale nieelastyczna.

Rozmiary globalnej podaż ziemi, określone jej warunkami naturalnymi, są zarówno w krótkim, jak i w długim okresie całkowicie niezmienne. Istota nieożywionych czynników produkcji stwierdza, że każda ingerencja człowieka świadoma i celowa, w środowisko naturalne powoduje włączenie w nie elementów kapitału. Tak więc w efekcie to podaż kapitału, a nie ziemi , ulega zwiększeniu. Zatem podaż ziemi względem ceny jest zawsze doskonale nieelastyczna , czyli zarówno dla krótkiego jak i długiego okresu będzie pionową krzywą. Taki kształt wskazuje ,że powierzchnia ziemi będzie zawsze wykorzystywana niezależnie od wyznaczonego przez rynek poziomu ceny.

Pyt. 6 - Co określa wysokość wymaganej stawki wynagrodzenia kapitału.

Wymaganą stawkę wynagrodzenia kapitału można zdefiniować jako stawkę, która pozwala pokryć właścicielom kapitału wszystkie koszty ekonomiczne, (uzależnione od ceny zakupu dobra kapitałowego) związane z jego posiadaniem. Z uwagi na fakt, iż kapitał zaangażowany produkcyjnie dostarcza przedsiębiorcy strumienia dochodów w nieskończonym horyzoncie czasu, podstawowe znaczenie odgrywa prawidłowe oszacowanie tempa jego fizycznego oraz moralnego zużycia. Określa ono wysokość tzw. stopy amortyzacji kapitału, którą oblicza się odnosząc szacunkową wielkość zużycia dobra inwestycyjnego do jego wartości początkowej. Powiększając ją następnie o wysokość realnej stopy procentowej, odpowiadającej rozpatrywanemu okresowi, uzyskuje się wymaganą stopę zwrotu, zapewniającą właścicielowi kapitału opłacalność jego zastosowania. Mnożąc tak ustaloną stopę zwrotu przez wartość początkową dobra inwestycyjnego, otrzymujemy minimalną stawkę opłaty za jego okresowe udostępnienie.

Pyt. 7 - Czy istnieje różnica pomiędzy rynkowymi a gałęziowymi krzywymi podaży usług ziemi i kapitału.

Rynkowa krzywa podaży kapitału ma kształt linii prostej równoległej do osi rzędnych (w krótkim okresie ) ,a gałęziowe funkcje podaży dobra inwestycyjnego są rosnące, lecz z uwagi na ograniczoność jego globalnej podaży cechują się wysokim stopniem nie elastyczności. W długim okresie krzywa podaży kapitału jest rosnącą funkcją stawki najmu ,natomiast gałęziowa krzywa podaży będzie podobna do rynkowej , a tym samym wielkość dostarczanego kapitału będzie dodatnio skorelowana z wysokością wymaganej stawki najmu.

Pyt. 8 - Omów przebieg krótko i długookresowych procesów dostosowawczych na gałęziowym rynku kapitału, w następstwie wzrosty realnej stopy procentowej.

Zakres procesów dostosowawczych na gałęziowych rynkach kapitału jest uzależniony od długości rozpatrywanego okresu. W krótkim wzrost lub spadek stawki najmu danego dobra inwestycyjnego (np. w następstwie zmiany układu popytu ) pozostaje neutralny w odniesieniu do rozmiarów jego podaży, dostosowania przebiegać mogą tylko w zakresie cen ; podczas gdy w długim okresie wywołuje już zmiany po stronie podażowej.

Rozdział 15 - RENTA , PROCENT I ZYSK EKONOMICZNY JAKO FORMY DOCHODÓW Z CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

Pyt. 1 - Jaki jest związek między alternatywnym kosztem czynnika wytw. a rentą ekonomiczną.

Renta ekonomiczna stanowi dochód uzyskiwany przez właściciela czynnika wytw. z tytułu jego produkcyjnego udostępnienia, który przekracza koszt alternatywny użycia tego czynnika w określonym zastosowaniu. Kształt krzywej podaży, stopień jej elastyczności implikowany jest przez zróżnicowanie poziomu kosztu alternatywnego, występujące pomiędzy poszczególnymi jednostkami czynnika wytwórczego; z czego wynika, że całkowite rozmiary renty ekonomicznej uzależnione są - przy danym układzie popytu - od łącznej wysokości alternatywnego kosztu danego zasobu.

Pyt. 2 - Co oznacza stwierdzenie, że podmioty gospodarcze kierują się w swoich zachowaniach rynkowych dodatnią stopą preferencji ....

Racjonalnie postępujące jednostki, postawione wobec możliwości wyboru, będą wolały dysponować danymi dobrami obecnie, niż taką samą ich ilością w przyszłości. Zachowania uczestników rynku stymulowane są zatem wykazywaną przez nich dodatnią stopą preferencji czasowej. Trzy podstawowe przyczyny jej występowania to : odmienne warunki zapotrzebowania na dobra w teraźniejszości i przyszłości , wrodzoną niecierpliwość w zachowaniach podmiotów gospodarczych oraz techniczną przewagę dóbr teraźniejszych nad przyszłymi.

Pyt. 3 - Omów mechanizm wyznaczania poziomu czystej stopy procentowej w gospodarce za pomocą tzw. diagramu I. Fischera. (str. 308)

KSS -konsumpcja przyszła

MPx -produkt krańcowy kapitału w okresie pierwszym

MPy - produkt krańcowy kapitału w okresie przyszłym

( 1 + r ) -czynnik procentowy , r -czysta stopa procentowa

Pyt. 4 - Przedstaw czynniki kształtujące wysokość rynkowej stopy procentowej.

Wysokość stopy procentowej zależy od : 1. relacji pomiędzy popytem i podażą kapitału pożyczkowego ; 2. stopnia ryzyka, jaki ponosi pożyczający kapitał ; 3. oczekiwanej stopy inflacji ; 4. technicznych warunków udzielania kredytów i przyznawania lokat (wysokość pożyczek, forma lokat, termin lokat czy termin spłaty pożyczek ) ; 5. stanu koniunktury gospodarczej.

Pyt. 5 - Czym różni się realna stopa procentowa od nominalnej stopy proc.

Nominalna stopa procentowa składa się z : czystej stopy procentowej , kosztu ryzyka inwestycyjnego oraz oczekiwanej stopy przyszłej inflacji. Ten ostatni czynnik nie wchodzi natomiast w skład realnej stopy procentowej , która jest skorygowaną o rzeczywistą stopę inflacji, stopą nominalną.

Pyt. 6 - Wyjaśnij istotę zysku ekonomicznego oraz wskaż jego źródła.

Zysk ekonomiczny to dochód, jaki przynosi czynnik wytwórczy, ponad ten, jaki przyniósłby w innym, najbardziej cennym zastosowaniu. W sensie rachunkowym jest różnicą między przychodem a kosztami. Do głównych źródeł zysku należą : innowacyjność ,inwestycje , przedsiębiorczość ( umiejętność podejmowania inicjatywy ryzyka ), wykorzystywanie sytuacji monopolistycznej, eksploatacja siły roboczej, niedoskonałość konkurencji zdarzenia losowe.

Pyt. 7 - Czy istnieje różnica miedzy dążeniem do osiągnięcia zysku ekonomicznego a zjawiskiem pogoni za rentą.

Dążenie do osiągnięcia zysku ekonomicznego sprzyja racjonalnej alokacji zasobów, natomiast w przypadku pogoni za rentą mamy do czynienia z nieefektywnym rozmieszczeniem zasobów . Podmioty gospodarcze dążą tutaj do podejmowania działań zmierzających do monopolizacji rynku czynnika wytwórczego , celem uzyskania możliwości kształtowania poziomu opłaty za jego produkcyjne udostępnienie.

Rozdział 16 - EKONOMICZNA ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Pyt. 1 - Wymień główne przyczyny powodujące zawodność mechanizmu rynkowego.

Są to: 1.monopolizacja( niedoskonałość konkurencji)- współczesne gospodarki to konglomerat różnych struktur rynkowych ,począwszy od konkurencji doskonałej a na pełnym monopolu kończąc , co nie zawsze zapewnia efektywnej alokacji 2. Występowanie dóbr publicznych i 3. efektów zewnętrznych.

Pyt. 2 - Jaka jest różnica między dobrem publicznym a prywatnym?

Dobro prywatne : jest to dobro które jest konsumowane przez jedną osobę z równoczesnym wykluczeniem innych osób np. Pan Nowak skonsumował pizzę czyli nikt inny tej pizzy już nie zje , a poza tym ilość pizz dostępnych na rynku wdanym okresie ulegnie uszczupleniu. Dobro publiczne : to taki dobra i usługi ,które mogą być konsumowane jednocześnie przez wiele osób(służba zdrowia ,oświata ochrona środowiska ,adm. państwowa i sądownicza ,ulice itp.)jedna osoba może konsumować dobro nie zmniejszając równocześnie ilości dostępnej dla innych. Nie jest możliwe wykluczenie kogokolwiek z udziału konsumpcji dóbr publicznych bez poniesienia kosztów prohibicyjnych takiej operacji.

Pyt. 3 - Dlaczego dobro publiczne można traktować jako pozytywny efekt zewnętrzny?

Pozytywnym efektem zewnętrznym nazywamy pozytywne przenoszenie skutków działalności jednych przedmiotów gospodarczych na inne. Dobra publiczne w postaci bezpłatnej służby zdrowia , edukacji , ochrony środowiska itp. możemy potraktować korzyści zewnętrzne płynące z przynależności do państwa.

Pyt. 4 - W jaki sposób państwo może promować produkcję dóbr pożądanych społecznie?

Dobra pożądane społecznie to takie dobra , o których społeczeństwo sądzi ,że każdy powinien je posiadać bez względu czy chce, czy nie np. oświata , ochrona zdrowia ,ochrona narodowa , czysta woda , powietrze itp. Promowanie dóbr pożądanych społ. Może przybierać różne formy np. bezpłatne szkolnictwo , stypendia , informacje o możliwościach kształcenia, bezpłatna służba zdrowia , różnego rodzaju promowanie firm dbających o środowisko naturalne itp.

Pyt. 5 - Co to są efekty zewnętrzne? Podaj przykłady.

Efekty zewnętrzne to bezpośrednie przenoszenie skutków działalności jednych podmiotów gospodarczych na inne, z pominięciem rynku. Podział efektów : A) POZYTYWNE- w postaci korzyści zewnętrznych np.(edukacja- nauka wzbogadza nie tylko tych którzy chodzą do szkoły lecz całe społ. Wysoki poziom wykształcenia społ. stymuluje odkrycia naukowe i podnosi stopę życiową ludzi. B) NEGATYWNE- w postaci kosztów zezewnętrznych (huta wykorzystuje zasiarczony węgiel i powoduje degradacje naturalnego środowiska .Ludzie mieszkający wpobliżu chorują budynki się sypią , wszystko to stanowi zewn.koszty huty, które nie maja wpływu na cenę wegla więc huta zwiększa produkcję ,powodując dalszą degradację środowiska.

Pyt. 6 - W jaki sposób państwo ogranicza siłę monopoli na rynku?

Ograniczenie monopoli na rynkach realizuje się za pomocą interwencji na rynkach : A)-prowadzenie polityki antymonopolowej ( np. ustawodawstwo monopolowe) ; B)prowadzenie regulacji mikroekonomicznej , która polega na tym ,że państwo kontroluje wejście i wyjście firm ze zmonopolizowanej branży, określa ilość produkcji oraz maksymalną wysokość cen.

Pyt. 7 - W jaki sposób państwo realizuje funkcję sprawiedliwości i stabilizacji?

Państwo realizuje funkcję sprawiedliwości poprzez : A) progresywny system podatkowy B) transfer dochodów - oznacza przesunięcie dochodów od osób posiadających je w nadmiarze do osób , które ich nie posiadają lub mają w niewystarczających ilościach ( program pomocy społecznej) Państwo realizuje funkcję stabilizacji poprzez : A) politykę fiskalną ,wykorzystując w tym celu system podatkowy i budżet B) politykę monetarną-wpływając na podaż pieniądza , stopę procentową i warunki kredytowania.

Pyt. 8 - Omów istotę cen maksymalnych i minimalnych.

Cena minimalna ustalana jest w sytuacji gdy ,według producentów zbyt niskie ceny równowagi utrzymują się zbyt długo. Cena minimalna jest najniższą ceną jaką muszą zapłacić nabywcy , jest wyższa od cen równowagi na rynku , i ma zapewnić producentom pokrycie kosztów produkcji i oczekiwany zysk. W przypadku wprowadzenia cen minimalnych konieczne jest wprowadzenie dopłat do cen , w celu przeciwdziałania spadkowi popytu. Cena maksymalna jest ustalana w momencie gdy ceny pewnych towarów są za wysokie. Są to najwyższe ceny jakie mogą żądać sprzedawcy za dany towar, ale jednocześnie niższe od cen równowagi rynkowej. Wymagają wprowadzenia subwencji dla producentów , przeciwdziałające zmniejszeniu podaży.

---