Chemia naturalnych i syntetycznych produktów zapachowych.
Podział substancji zapachowych w zależności od ich pochodzenia i budowych chemicznej.
Substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego -
Stanowią nieliczna grupe w sklad ktorej wchodza: ambra, kastorem, pizmo, cywet, skatol
Bardzo cenne surowce stosowane tylko do produkcji bardzo ekskluzywnych perfum
Ochrona zwierzat, ekologia, ograniczona dostępność, wysoka cena - przyczyny coraz rzadszego stosowania surowcow zwierzęcych
Z uwagi na trudności z pozyskiwaniem:
Rozne techniki i technologie do otrzymania prodkutkow stosowanych w kompozycjach zapachowych
W handlu - charakterytyka preparatu dla poszczególnych dostaw
Tanszcze perfumy - substancje syntetyczne identyczne pod względem chemicznym ze składnikami substancji zapachowych pozyskiwanych ze zwierzat
Sposoby opisania preparatow
INCI (International Nomenclature od Cosmetic Ingredients)
Wykaz skladnikow umieszczony na opakowanie produktu jest poprzedzonym wyrazem ` skladniki' lub ingredients'
Skaldniki produktow podawana SA w malejącym porzadku wedlug masy w momencie ich dodawania, przy czym składniki w stężeniach poniżej 1^ mogą być wymienione w dowolnej kolejności, po składnikach w stezenieach wiekszych niż 1% .
Kompozycje zapachowe i aromatyczne określone SA wyrazem `Fragrance', `parfum; lub `aroma' z uwzględnieniem substancji w nich występujących, które zostaly umieszczone na liscie i uznane za potencjonalne alergeny (uzyte w kosmetykach substancje zapachowe nie musza być wcale deklarowane)
Barwniki są ponumerowane wg `Color- Index- number' czyli w skrocie CI
CAS ( system chemical abstrakt service registry)
Znany numer jako CAS - obejmuje numery I nazwy identyfikujace kazda substancje
Zawiera ponad 30 mln substancji opisanych w literaturze od poczatku XXw. ( na skutek modyfikacji systemu niektóre substancje mogą mieć wiecej niż jeden numer CAS)
W praktyce - każdy z podawanych numerow umozliwia jednoznaczna identyfikacje substancji
CAS obejmuje także olejki eteryczne - ale izomery optyczne ( rozne z zapachowego punktu widzenia ) występują pod tym samym numerem
EINECS -European INventory of Existing Commercial chemical Substances
Obejmuje substancje znajdujace sie na rynku europejskim pomiedzy 01.01.1971 i 18.09.1981 - lista jest zamknieta i nie może być uzupełniania
Wszystkie w/w substancje maja numery nadane zgodnie z dyrektywą 67/548/EEC
GRAS - generalny recognized As safe
Lista substancji uzywanych w aromatach spożywczych sporzadzana przez zespol ekspertow
Kryterium wpisywania : generalne uznanie przez ekspertow posiadających wiedze naukowa i praktyczna do oceny bezpieczeństwa
Nomenklatura olejkow eterycznych oraz substancji zapachowych pochodzenia roślinnego - normy ISO wprowadzone do systemu polskich norm
AMBRA
Patologiczna wydzielina z przewodu pokarmowego kaszalota, pozyskiwana z zabitych zwierzar lub znajowana na wybrzeżach Atlantyku oraz w okolicach Irlandii, Madagaskaru i Japonii - inna koncepcja - ambra powstaje pod wpływem substancji wydzielanych przez kalamarnice
szara lub brazowa masa o konsystencji wosku mieknie w tem. 36 stopni
glowny składnik - ambreina, bezwonny, tri terpenowy alkohol
specyficzny slodki aromat mabry - przypominajacy zapach drewna, glonow i mchu - efekt auto- i fotooksydacji - czysta nieutleniona ambra - bezwonna
KASTOREUM
Inaczej zwane `strojem bobrowym'
Pelni funkcje feromonu płciowego i markera
Produkt w duzym stężeniu - nieprzyjemny zapach
Oleista substancja
PIŻMO
Wydzielina przyodbicznego gruczolu jelenia piżmowego (piżmowca) - zyje dziko i jest hodowany w Azji ( Himalaje, tybet, Chiny)
Krucha masa o amoniakalnym zapachu, zawiera 0,5-2% olejku piżmowego
CAS: 8001-04-5
Zastępczo stosuje się substytuty pochodzenia roślinnego
CYWET
Biala wydzielna - pasta o konsystencji masla - z gruczołów wydzielających feromony kota cywetowego ( Abisynia, Gwinea,Senegal, Indie)
W praktyce perfumeryjnej b. często jest zastepowany syntetycznymi odpowiednikami
SKATOL
Bezbarwna krystaliczna substancja o zapachu fekalitow - wynik rozkładu tryptofanu
Występuje w kale ssaków
W dużym rozcieńczeniu - zapach kwiatowy
Substancje zapachowe pochodzenia roślinnego
Norma ISO-PN-86497. ` Naturalne surowce zapachowe i aromatyczne. Terminologia'
Olejki eteryczne
Najwazniejsa i najliczniejsza grupa roslinych składników kompozycji zapachowych
Otrzymywane z surowcow roślinnych
Kwiaty i paki (olejek jaśminowy, lawendowy, roznay, ylang-ylang)
Liscie i igly ( cyprysowy, eukaliptusowy, kanuka, herbaciany, kajeputowy)
Korzenie i kłacza ( arcydzięglowy, imbirowy, tatarkowy, wetiwerowy)
Ziele (bazylikowy, geraniowy, hyzopowy, krwawnikowy, majerankowy, melisowy, mietowy, mitrynowy …
Metody otrzymywania olejkow eterycznych
Destylacja wodna - ogrzewanie w naczyniu z woda do t. wrz. Olejek zbiera się wraz ze skraplaną parą do odpowiedniego naczynia: kondensat zawier wode i olejek latwie do rozdzielenia( odstawienie i dekantacja - rozdzielacze: wirowanie)
Destylacja z parą wodna - do olejkowslaborozpuszczalnych w wodzie, ich składniki nie mogą rozkładać się w temp. 100 stopni i pary wodnej - Pozwala na czesciowe frakcjonowanie
Zaleta metody - względnie Malo skomplikowana aparatura
Przepuszczanie pary wodnej przez surowiec i skroplenie pary zawierającej surowiec - rozdzial frakcji niemieszającej się z woda)
Ekstrakcja - zalanie surowca rozpuszczalnikiem (6-8 h i > )
Eter naftowy, benzen i CH2CI2
Wyciag poddaje się destylacji - oddzielenie olejkow od rozpuszczalnika (wyparka) - uzyskiwane ekstrakty - konkrety - konsystencjia oleista
Rozpuszczamy konkret w EtOH ( rozpiszcza tylko substancje zapachowe, a nie zywicze i woskowe, które oddzielamy przez saczenie)
Maceracja - surowiec roslinny dodaje się do naczyc napelnionych tluszczem ( bezpośrednio lub np. w woreczkach); nacznie umieszcze się na lazni wodnej, ogrzewa do 50-70 stopni; otrzymane pomady - przerabiane z EtOH w celu otrzymania czystych olejkow
wytłaczanie - mechaniczne (recznie badz przy pomocy prasy) wyciskanie olejku ze skorek owocow, woda i szlam zostaja oddzielone - dekantacja.
Absolut - otrzymywany zawsze z konkretu, pomady, rezynoidu poprzez ekstrakcje EtOH: absoluty - ciemne zabarwione o duzej sile zapachu ( absolut jasminu …
Aromat naturalny wyodrebiony z owoców ( koncentraty lotne) - wymarzanie lotnych substancji zapachowych z sokow owocowych poprzez zagęszczanie
Ekstrakt ( wyciagi) - dzialanie rozpuszczalnikiem na surowiec, filtrowanie i oddestylowanie rozpuszczalnika ( latwo lotnego
Izolat - pojedyncze składniki wyizolowane z olejkow eterycznych - destylacja frakcjonowana, krystalizacja ( mentol z olejku mietowego, eugenol 0 z goździkowego)
Konkret - ekstrakcja niewodnym rozp. niepolarnym czesto w podwyzszonej temp <t.w rozpuszczalnika (benzyna,eter naftowy) i odparowniu rozpuszczalnika pod zmniejszonym cisnieniem (konkret rozy, fiolka) stanowia mieszanine skl lotnych i woskow, konsystencja stala lub polplynna
Olejki eteryczne przetworzone
Olejek eteryczny odterpenowany - usunieto wiekszosc weglowodorow monoterp.
Olejek eteryczny retyfikowany - poddany zostal destylacji frak. w celu zmiany wlasciwosci niektorych subs.
Olejek eteryczny wielokrotnie frakcjonowany - zwiekszono zawartosc wybranych skl. metodami fizycznymi
Olejek eteryczny zubożony - czesciowo lub calkowicie usunieto wybrany skladnik
Izobaty
Wody aromatyczne (podestylacyjne) - destylat wodny pozostajacy po procesie destylacji z para wodna po oddzieleniu olejku eterycznego( np. woda roznana, lawendowa)
Koncentraty lotne
Konkrety
Pomady - wonne tluszcze, które zapach uzyskaly metoda absorpcji na zimno wonnych substancji z kwiatow do tluszczu
Absoluty
Żywice i inne wydzieliny
Rezynoidy, tynktury (nalewki) - ekstrakt z zywic otrzymywany poprzez ekstrakcje niewodnym rozpuszczalnikiem niepolarnym ( lotnym i ew. nielotnym(, schlodzenie, filtracje i oddestylowanie rozpuszczalnika. ;
Produkty procesów mikrobiologicznych