1

1. MAKROSOCJOLOGIA. PRZEDMIOT I KIERUNKI BADAŃ.

Makrosocjologia jest działem socjologii, obejmującym problematykę: wielkich grup, systemów, struktur jako składników rzeczywistości społecznej, a więc działem obejmującym problematykę makro - megastruktur.

Czym zajmuje się makrosocjologia?

Zadaniem makrosocjologii jest opis rzeczywistości społecznej w wielu sferach i wymiarach:

- bada budowę, szczególnie na poziomie makro

- funkcjonowanie i dynamikę zmian społecznych

- wykrywa ukryte struktury i układy, systemy i grupy

wykrywa także społeczeństwa narodowe, które są złożoną strukturą segmentacyjną

Tradycyjne ujęcie makrosocjologii to ujęcie z perspektywy społeczeństw narodowych zaś problematyka nie była ujmowana w tradycyjnej socjologii. Jeżeli analizujemy problematykę makrostrukturalną czyli tę na najwyższym poziomie, przyjmujemy podobny sposób analizy, który obowiązuje na poziomie makrostrukturalnym. Jeżeli społeczeństwo traktujemy jako makrostrukturę to w tradycyjnej socjologii makrostrukturami są: Narody, grupy etniczne (jako mniejszości narodowe), klasy, warstwy, zawody, grupy wyznaniowe - są to składniki społeczne analizowane na poziomie makrostruktur mogą być i powinny być społeczeństwa narodowe jako całości, jako te składniki megastruktur. Współcześnie socjologowie badają również systemy ponadnarodowe „stające się” stosowane do potrzeb jakie istnieją do rozwiązania problemów i konfliktów społecznych. Zaliczamy do nich organizacje różnego rodzaju, które obejmują stosunki międzynarodowe, np. NATO, Liga Narodów. Socjologowie zajmujący się problematyką MAKRO w tym szerokim wariancie makro i mega powinni wykrywać jawne i ukryte interesy, jawne i ukryte struktury, nie to co widać gołym okiem korporacji ponadnarodowej, ale przedmiotem badań powinno być to co jest efektem jej funkcjonowania

Są to złożone problemy rzeczywistości, która jest zmienna, jest płynna przez to, że aktorzy uczestniczą w życiu społecznym na różnych poziomach, na różnych zasadach. Makrosocjologia we współczesnym świecie powinna sprzyjać redukcji konfliktów społecznych przez podnoszenie efektywności systemów, badając uwarunkowania ładu i bezładu społecznego. Sprzyja ona identyfikowaniu ewentualnych pól konfliktowych i wyprzedza ewentualne działania aktorów.

2. METODY BADAŃ MAKROSOCJOLOGII.

Problematyka makrosocjologii jest szczególna problematyką i wymaga odrębnych badań, które mają na celu takie opisanie rzeczywistości społecznej, które pozwoli określić kondycję społeczeństwa, jego szans i wyznań cywilizacyjnych.

Badania makrosocjologiczne wymagają szczególnych metod i technik. Socjologia płaskoempiryczna staje się bezradna wobec problemów makrosocjologicznych, bo ankiety, wywiady, czy jeszcze inne techniki nie spełniają swojej roli, bądź ją ograniczają.

Ważną metodą badań makrosocjologicznych jest:

- analiza treści - szeroko pojmowana. Pozwala rekonstruować to co niewidoczne gołym okiem, analizując np. treść przekazów prasowych. Analizę treści stosuje P. Lazarsfeld, S. Huntington

- metoda hermeneutyczna - identyfikacja struktur i systemów na poziomie makro. Polega na analizie produktów życia społecznego. Analiza dokumentów, ich treści pozwala zrekonstruować zawiłe układy stosunków (np. wspomnienia dyplomatów), analiza danych statystycznych. Badacze analizujący produkty życia społecznego to Touraint, Naisvitt

- introspekcja, empatia - umożliwiają poznanie humanistyczne, bardzo głębokie, takie których nie możemy poznać przy pomocy metod płaskoempirycznych. Analizując daną sytuację musimy przyjąć współczynnik humanistyczny - pozwala on zrozumieć stosunki społeczne nie tylko na poziomie makro, mega ale również na poziomie mikro.

Należy zauważyć, że te techniki zasadzają się na pytaniach, a pytania aby mogły przynieść efekt muszą być odpowiednio sformułowane i dostosowane do poziomu respondenta, który wypowiada się w pewnym języku, ma tak jakby swój świat. Dlatego też o wiele efektywniej bada się to co chce się zbadać w społeczeństwach

- metoda interwencji społecznej - to szczególna metoda, z jednej strony jest to zbieranie informacji o ruchach społecznych w centrum ruchów społecznych, z drugiej strony to odpowiednie sterowanie ruchem i jego potencjalnymi skutkami twórcą jest Therborn

Socjologowie rekonstruując społeczną rzeczywistość na poziomach struktur powinni sięgać po wyniki badań na poziomie płasko empirycznym i rekonstruować to czego nie widać, nawet to co chcieli ukryć autorzy pytań.

3. MAKROSTRUKTURY A POZIOMY STRUKTURALNE RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJ.

MAKROSTRUKTURY - szczególne twory życia, które można zidentyfikować przyjmując pewien model rzeczywistości społecznej, np. uwzględniając poziomy strukturalne:

- mikro - poziom bezpośrednio działających jednostek

- mezo - poziom średni, na którym nie dominują już bezpośrednie styczności jednostek

- makro - dominacja bezosobowych, zapośredniczonych stosunków, np. za pośrednictwem mezostruktur (społeczeństwo)

- mega - osobliwe stosunki, pojawiające się na określonym poziomie rozwoju społecznego i są to stosunki między społeczeństwami, narodami, cywilizacjami, systemami światowymi

Aby prawidłowo określić makrostrukturę jako taką, nie można mieszać ze sobą pojęć: rzeczywistość społeczna, społeczeństwo, naród, państwo, populacja ponieważ ą to różne kategorie rzeczywistości społecznej, porządkujące ją pod względem dynamiki, funkcjonalnie, strukturalnie.

- naród - to wspólna kulturowa grupa, istniejąca i podzielająca wspólne wartości narodowe, może istnieć długi czas nawet w rozpadzie

- społeczeństwo - jest grupą terytorialną organizowaną przez państwo (poziom makro)

państwo - wspólny mianownik narodu i społeczeństwa. Nie jest narodem ani społeczeń- stwem. Jest instrumentem władzy narodu, społeczeństwa lub innych składników, z których społeczeństwo może być zbudowane np. z klas, elit, warstw i innych grup.

STRUKTURA SEGMENT ACYJNA A SPOŁ.

Strukturę segmentacyjną - danego społeczeństwa, jako jego elementy składowe, konstytuują zbiory, zbiorowości (wspólnoty, zrzeszenia, związki instytucjonalne jako formy grup) zasadniczo różne od niesegmentów

Społeczeństwo - jest strukturą segmentacyjną, zbudowaną nieprzypadkowo i z nieprzypadkowych grup oraz kategorii społecznych (zbiorów społecznych). Jego segmentami są: narody, mniejszości narodowe, klasy, warstwy, zawody, wyznania, partie, rodziny, okolenia oraz zbiory segmentacyjne takie jak kategorie płci, wieku, stanu cywilnego, wykształcenia itd. lokujące się na różnych poziomach strukturalizacji (mikro, makro, mezo, mega)

SPOŁECZEŃSTWO jest ważnym komponentem rzeczywistości społecznej, w nim znajduje się zakodowane doświadczenie w zdobywaniu środków produkcji. Jednostki należące do różnych grup społecznych chcą/dążą do zaspokajania swoich potrzeb, przynajmniej na poziomie minimum egzystencjalnego. Władze natomiast dążą do osiągnięcia takiego poziomu efektywności społecznej, aby społeczeństwa mogły rywalizować z innymi. Dlatego prowadzi się badania nad segmentacją strukturalną własnego kraju lub sprzymierzonego.

---