Politechnika Krakowska
Wydział Inżynierii Lądowej
SPRAWOZDANIE nr.2
NIWELATOR
1. Budowa:
a) Spodarka - trójkątny lub okrągły element, zawierający gniazda śrub ustawczych i tuleję, w której obraca się oś alidady; w dolnej części spodarki znajduje się podstawka i jej płytka, z którą łączy się trójnóg.
b) Alidada - obraca się względem spodarki i limbusa, posiada urządzenia odczytowe pozwalające wykonać odczyt podziałki kątowej limbusa;
c) Luneta - składa się z obiektywu, wewnętrznej soczewki ogniskującej, płytki ogniskowej, na której znajduje się celowniczy krzyż kresek oraz z okularu;
d) Libella rurkowa - powstaje przez odcięcie fragmentu torusa (Im większa wartość wychylenia tym mniejsza dokładność)
e) Libella sferyczna - mocowana na alidadzie lub w korpusie zespołu lunety i libelli niwelacyjnej. (Czułość o jeden rząd niższa od czułości libelli rurkowej)
2. Poziomowanie niwelatora (pionowanie osi głównej) przeprowadza się za pomocą śrub ustawczych spodarki i libelli pudełkowej.
Do dokładnego poziomowania osi celowej służy bardzo czuła libella rurkowa zamocowana do lunety.
Libellę pudełkową poziomuje się za pomocą śruby niwelacyjnej, pozwala ona na pochylenie korpusu niwelatora w stosunku do spodarki.
Libella rurkowa może być obserwowana bezpośrednio lub przez specjalne urządzenie pryzmatyczne. Za pomocą tego urządzenia wychylenia libelli obserwuje się w okularze umieszczonym obok lunety lub w polu jej widzenia. Oś libelli jest w poziomie, gdy obraz końców pęcherzyka znajduję się w koincydencji.
Warunki osiowe
Niwelator powinien spełniać 3 warunki:
Warunek prostopadłości - oś celowa prostopadła do osi instrumentu
Oś celowa powinna być pozioma, wtedy zataczamy płaszczyznę
Łatwiej spoziomować oś celową. Warunek prostopadłości trudny do spełnienia.
Oś libelli równoległy do osi celowej - jest to warunek konieczny w niwelatorach optycznych
Warunek pokrywania się płaszczyzn. Warunek powstawania obrazu w płaszczyźnie siatki celowniczej.
Odczyt z łat
Pomiar wysokości punktu jest wykonywany ze stanowiska niwelatora usytuowanego w
przybliżeniu w środku między mierzonym punktem a punktem osnowy wysokościowej o
znanej wysokości HRp, nazywanym reperem
1) ustawienie łaty na reperze,
2) spoziomowanie niwelatora za pomocą libeli,
3) ustawienie ostrości krzyża kresek,
4) naprowadzenie lunety na łatę za pomocą celownika,
5) ustawienie ostrości obrazu łaty w lunecie,
6) naprowadzenie kreski pionowej krzyża na środek łaty śrubą ruchu leniwego,
7) odczyt kreski środkowej niwelacyjnej wstecz t,
8) naprowadzanie lunety za pomocą celownika na łatę ustawioną na mierzonym punkcie,
powtórzenie czynności 5, 6, 7 - odczyt kreski środkowej niwelacyjnej w przód p,
9) obliczenie wysokości mierzonego punktu, na podstawie
- przewyższenia Dh = t - p: wysokość punktu jest równa sumie wysokości reperu
i pomierzonego przewyższenia: H = HRp +Dh, lub
- wysokości osi celowej Hosi = HRp + t: wysokość punktu otrzymuje się odejmując od
niej odczyt łaty na mierzonym punkcie p: H = Hosi - p; metoda ta jest stosowana
w przypadku pomiaru wysokości wielu punktów na stanowisku.
Budowa niwelatora samopoziomującego
Niwelatory te posiadają zamiast libelli niwelacyjnej specjalny układ mechaniczno-optyczny, zwany kompensatorem, który mimo przechylenia osi celowej, skieruje poziomą wiązkę promieni dokładnie na środek krzyża kresek. Zapewnia to przyspieszenie prac polowych, gdyż uwalnia obserwatora od konieczności doprowadzania pęcherzyka libelli niwelacyjnej do górowania za każdym razem, kiedy zmienia kierunek celowania. Nie zwalnia to jednak mierzącego z konieczności wstępnego spoziomowania niwelatora przy pomocy libelli okrągłej.