Metody i efekty rehabilitacji
w chorobach płuc.

lek med. Jacek Śmiałek

Definicja

„Rehabilitacja pulmonologiczna stanowi

wielokierunkowy zakres usług

świadczonych osobom z chorobami płuc

i ich rodzinom, zazwyczaj przez

wielospecjalistyczny zespół,

celem osiągnięcia i utrzymania jak

najwyższego poziomu niezależności

i sprawności funkcjonowania

w środowisku życia”

American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine

1994; 149:825-33

Inaczej …

„Rehabilitacja pulmonologiczna jest ratującą życie drogą pomiędzy bezruchem a aktywnością, izolacją a zaangażowaniem w życie społeczności, depresją a nadzieją, a także pomiędzy pozostawaniem w roli obserwatora życia a aktywnym w nim uczestniczeniem”

Hilling L. - Pulmonary rehabilitation. Cardiopulmonary physical therapy; 3^rd edition, 445-70

Wskazania do rehabilitacji pulmonologicznej

chor. obturacyjne

(POChP, pzo, rozedma płuc, mukowiscydoza, astma oskrzelowa, …)

chor. restrykcyjne (chor. śródmiąższowe, …)

inne (rak płuca, obturacyjny bezdech senny,

pierwotne nadciśnienie płucne, …)

Oczekiwania

• ↑ tolerancji wysiłku i wydolności fizycznej

• poprawa jakości życia

• ↓ nasilenia objawów (duszność, lęk)

• ↓ zaburzeń psychospołecznych (niepokój,

depresja, samodzielność)

• ↓ liczby hospitalizacji i zapotrzebowania na pomoc medyczną, ↓kosztów leczenia

• ↑ wiedzy o chorobie

Oczekiwania cd.

• poszerzenie zakresu wykonywanych codziennych czynności życiowych

• ↑ czasu przeżycia niektórych chorych

(domowe leczenie tlenem)

• powrót do pracy

Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation 1990; 10:418-441

Program rehabilitacji oddechowej

• Ocena stanu zdrowia pacjenta i kwalifikacja

• Techniki oddychania

• Trening wytrzymałościowy

• Trening siłowy

• Żywienie

• Edukacja

• Wsparcie psychologiczne (terapeuta, rodzina)

Kwalifikacja

pogorszenie jakości życia

ograniczenie aktywności fizycznej

↓ zdolności do wykonywania zawodu

zależność od osób drugich / trzecich

zaburzenia psychospołeczne

↑ korzystanie z usług medycznych

współistniejące choroby

stosowanie się do wymogów leczenia

palenie papierosów

Kwalifikacja cd.

zaburzenia czynności płuc

utlenowanie krwi tętniczej

motywacja chorego

możliwości finansowe

Kwalifikacja - badania

• spirometria z próbą rozkurczową

• objętości i pojemności płuc, D_LCO

• gazometria krwi tętniczej (spoczynkowa),

• pulsoksymetria

• rtg klatki piersiowej

• spoczynkowe EKG

• test wysiłkowy + pulsoksymetria (cykloergometr rowerowy, bieżnia ruchoma, 6- lub 12-minutowy test marszu) - EKG wysiłkowe

Kwalifikacja - badania cd.

morfologia krwi

podstawowe badania biochemiczne

pomiar siły mięśniowej

badanie podmiotowe i przedmiotowe

Pomiar siły mięśniowej

Aparat do pomiaru siły mięśniowej

Metodyka pomiaru siły mięśniowej

Pomiar siły maksymalnej - stymulacja polem elektromagnetycznym

REHABILITACJA

Elementy fizjoterapii chorych
na POChP

Trening

Sprzęt wykorzystywany do treningu

• CYKLOERGOMETR RĘCZNY

• CYKLOERGOMETR NOŻNY

• BIEŻNIA

• STOPNIE

• KOLUMNA PRZYŚCIENNA

• FOTEL DO ĆWICZEŃ OPOROWYCH

• ATLAS

Obciążenia treningowe

Obciążenia treningowe:
bieżnia i cykloergometr nożny

TYDZIEŃ

I 60% (W) 10 min

III 70% (W) 12 min

VI 80% (W) 14 min

IX 90% (W) 17 min

XII 100%(W) 19 min

Cykloergometr ręczny -
obciążenia treningowe

Trening wytrzymałościowy

• Cykloergometr rowerowy (nożny i ręczny)

• Schodki

• Bieżnia

• poprawia wytrzymałość (np. marsz, wchodzenie po schodach)

• wpływ na budowę i właściwości biochemiczne mięśni:

• - zwiększenie liczby naczyń krwionośnych

• - zwiększenie stężenia enzymów oksydacyjnych

• - nie powoduje istotnej hypertrofii

Trening na stopniach
obciążenia treningowe

Na kolumnie

Ćwiczenia siłowe

Atlas/kolumna

• M. biceps brachii

• M. triceps brachii

• M. pectoralis maior

• M. quadriceps femoris

• M. gluteus maximus

Ćwiczenia siłowe

Metodyka:

2 serie po

5 powtórzeń

Ćwiczenia siłowe

m. triceps brachii

Obciążenia treningowe
dla ćwiczeń siłowych

Rehabilitacja oddechowa

powolne i głębokie oddychanie

oddychanie przez „zasznurowane” usta

oddychanie przeponowo-brzuszne

Toaleta drzewa oskrzelowego

Metody wspomagania
drenażu ułożeniowego

• OKLEPYWANIE

• WSTRZĄSANIE

• WIBRACJA

Ćwiczenia oddechowe
Techniki kontrolowania oddechu

Stymulacja bierna

Edukacja

• anatomia i fizjologia układu oddechowego

• patofizjologia

• leczenie (farmakologiczne, tlenoterapia, fizjoterapia)

• czynniki zaostrzające chorobę

• problemy psychologiczne

• odzwyczajanie od palenia tytoniu

• wskazówki dietetyczne

Pomoc psychologiczna

Grupy wsparcia

Organizacje i stowarzyszenia pacjentów

Porada psychiatry - ew. leczenie farmakologiczne

(osoby starsze - dawkowanie)

Ocena wyników

• badanie podmiotowe i przedmiotowe

• powtórne badania czynnościowe (ocena siły mięśniowej, test wysiłkowy)

• ocena jakości życia (kwestionariusze jakości życia)

KONTYNUACJA W DOMU

Ocena wyników

Badanie podmiotowe i przedmiotowe

Powtórne badania czynnościowe (ocena siły mięśniowej, test wysiłkowy)

Ocena jakości życia (kwestionariusze jakości życia)

Wysiłek jako kluczowy czynnik
odwracalności dysfunkcji mięśni

Wpływ na tolerancję wysiłku

Wpływ na jakość życia

Wpływ na przeżycie

Rehab. oddechowa - efekty

Efekty

• zmniejszenie nasilenia objawów (duszność, niepokój, depresja)

• zwiększenie samodzielności (powrót do pracy)

• poprawa tolerancji wysiłku

• zmniejszenie ilości i czasu trwania hospitalizacji

• poprawa jakości życia

• wydłużenie czasu przeżycia (?)

Efekty

• Trening nie wpływa na parametry czynnościowe płuc (pojemności, objętości, maksymalne ciśnienia wdechowe i wydechowe)

• Trening wpływa na zmniejszenie rozdęcia dynamicznego płuc.

Trening fizyczny

istotnie poprawia

tolerancję wysiłku

u chorych na POChP

Efekty - skład masy ciała

Efekty: mięśnie poprzecznie prążkowane

Efekty: unaczynienie mięśni

Efekty: zmiany metaboliczne

Efekty: metabolizm kom. mięśniowej

Efekty: czynniki zapalne w mięśniach

Efekty: stan redoks

---