Skrypty
Wprowadzenie
Każdy z nas jest niepowtarzalną jednostką z dziedzictwem zdolności i możliwości rozwojowych. Wraz z dorastaniem okazuje się, że od ważnych osób w naszym życiu otrzymujemy przekazy dewaloryzujące nasz potencjał i zaczynamy funkcjonować w sposób ograniczający naturalną tendencję do realizacji. Istnieją ludzie, którzy rozpoznają w sobie takie ograniczenia, chcą i umieją „przeredagować” własne życie. Dla wielu jest to jednak zbyt trudne i często wiąże się z bólem i lękiem. Osoby takie wymagają pomocy psychologicznej.
Dylematy
Czy jesteśmy w zgodzie z tym, do czego zostaliśmy stworzeni?
Czy jest coś, co nie pozwala nam spróbować, ogranicza nas?
Czy jesteśmy pewni, że chcemy z tym pozostać?
Decyzja należy wyłącznie od nas samych!
Grupy ograniczeń stwarzanych przez rodziców podczas wychowywania dzieci
(Claude Steiner, 1990)
Ograniczenia dotyczą fundamentalnych, potencjalnych zdolności właściwych ludzkiej naturze:
Do nawiązywania więzi - upośledzają uczucia przywiązania, zapowiadając w skrajnych przypadkach powstanie skryptu Bez Miłości
Do poznawania siebie i świata - w skrajnej formie powodują wytworzenie się skryptu Bez Rozumu
Do reagowania na wrażenia i doznania uczuciem przyjemności i przykrości - unieważnienie tych doznań w konsekwencji może być przyczyną skryptu Bez Radości
Skrypt Bez Miłości
Wiele osób stale i bez powodzenia poszukuje w życiu wielkiej i szczęśliwej miłości
Niepowodzenia często nie wynikają z braku odpowiedniego obiektu miłości, lecz z własnej nieumiejętności przyjmowania i dawania ludziom wzmocnień zwanych znakami rozpoznania czy głaskami
Jest to skutkiem wytworzenia się w rodzinie biologicznej postawy, według której okazywanie uczuć i chęci bliskiego kontaktu jest uznawane za przejaw słabości - następuje ich eliminacja i deprecjonowanie
U dzieci wytwarza się wówczas poczucie niedowartościowania i braku
Jest ono źródłem cierpienia, uniemożliwia dawanie, a tym samym i wymianę uczuciową będącą podstawą tworzenia więzi
Skrypt Bez Rozumu
Podstawę skryptu stanowi brak prawa do samodzielnego myślenia, wnioskowania, a patologiczny obraz skryptu manifestuje się w chorobach psychicznych z zerwaniem realistycznego kontaktu ze światem
Całkowitemu zablokowaniu ulega potencjał do samodzielnej eksploracji świata i siebie
Toruje to drogę ku załamaniu się poczucia realizmu i zaufania do własnego umysłu
„ Dzieci i ryby głosu nie mają”
„ Słuchaj i milcz”
Skrypt Bez Radości
Wynika on z przekazów rodzicielskich odczytywanych jako brak prawa do przeżywania przyjemności i radości
Pierwotne źródła radości tkwią w przyjemnych doznaniach napływających z ciała
Oddziaływania rodziców zmierzające do negowania lub unieważnienia tych doznań u dziecka prowadzą w konsekwencji do zmniejszania wrażliwości na wszelkie wewnętrzne sygnały fizyczne lub nawet do swoistego „ odcięcia się” od nich
Stępienia zmysłowej wrażliwości sprawia, że życie staje się szare, monotonne i smutne
Pojawia się zapotrzebowanie na dodatkową, pochodzącą z zewnątrz stymulację i podejmowane są rozpaczliwe próby odzyskania wrażliwości
Skrypt Bez Radości a uzależnienia
W uzależnieniach silna reakcja awersyjna jest nagradzana łatwością uzyskania pożądanego stanu
Fakt, że reakcja ta później ustępuje, wymownie dowodzi znacznych możliwości „wyłączania” sygnałów zagrożenia z ciała i adaptacji do szkodliwego czynnika
Zażywanie wszelkich substancji uzależniających (narkotyki, alkohol, papierosy, kawa i inne) prowadzi do zmniejszania lub zwiększania natężenia i liczby doznań fizycznych
W życiu codziennym rzadko zadajemy sobie pytania dotyczące naszego odczuwania, gdyż odpowiedź na nie wymagała by od nas zwrócenia uwagi na własne ciało i zajęcia się nim
Zamiast tego od najwcześniejszych lat ćwiczymy się w niedostrzeganiu informacji wysyłanych z naszego ciała, stajemy się głusi na doznania fizyczne, które są językiem naszego ciała
Centrum naszej aktywności staje się głowa, a rola ciała zostaje zredukowana do kilku podstawowych funkcji
W sytuacji kiedy zaczynamy się sobie samym przyglądać szukamy odniesienia co jest dobre a co złe
Nasze poszukiwania systemu odniesienia koncentrują się na prawdach uniwersalnych (religia, etyka, historia, tradycja)
Tylko nieliczni zaczynają szukać odniesienia w sobie samym (transakcjonaliści - AT)
Według analizy transakcyjnej wszyscy ludzie są OK*, zdolni do dobroci, miłości, współdziałania, zdrowia i rozwoju
Jeśli ktoś wybiera zło, to znaczy że nie był w stanie dostrzec rozwiązań alternatywnych
Skrypt nie tylko przypisuje nam określone zachowania, ale także odcina nas od wewnętrznej mądrości i zamyka dopływ informacji na temat innych możliwości działania - pozbawia nas autonomii i swobody czerpania z naszych potencjalnych zasobów
OK - skrót w AT, mający oznaczać, że jest się w zgodzie z sobą samym lub akceptuje się innych takimi, jakimi są (Berne, 1987)
Na samym początku skryptBez Radości przekazywany jest niewerbalnie (dzieci posiadające swój szczególny „radar emocjonalny” są mało dotykane, odczuwające obojętność, niechęć czują się bezwartościowe i nieważne) - następuje formowanie się fundamentalnej postawy wobec świata i siebie samych
W pierwszych latach życia dzieci zaczynają rozumieć przekazy skryptowe podawane im przez rodziców za pomocą słów (przekaz werbalny)
Naturalna u dzieci skłonność do eksploracji wszystkimi zmysłami bywa często skutecznie i szybko represjonowana (dziecko bardzo szybko „wie”, co ma czuć, widzieć, słyszeć i wyrażać, by zapewnić sobie miłość i przetrwanie”)
Podsumowanie
Trening w unieważnianiu języka ciała i emocji na rzecz racjonalności i dostosowania, a mówiąc językiem analizy transakcyjnej, zablokowania Dziecka Naturalnego* na rzecz Dorosłego**, Rodzica*** i ewentualnie Dziecka Przystosowanego****
Pomijanie znaczenia własnej energii w przezwyciężaniu dolegliwości i poszukiwaniu komfortu
Nawyk sięgania po używki w przypadku najmniejszego bólu lub niepokoju
*Dziecko Naturalne - naturalny potencjał wrażliwości i reaktywności, właściwy każdemu niemowlęciu niezależnie od czynników zewnętrznych
** Dziecko Dorosły - zdolność do realistycznego odbioru, integracji i przetwarzania informacji o świecie i sobie samym
*** Dziecko Rodzic - reprezentacja norm, powinności i zdolności do oceny
**** Dziecko Przystosowane - rezultat dziecięcych sposobów przystosowania się do wymagań otoczenia, głównie rodziców, oraz zapewnienia sobie bezpieczeństwa lub wręcz przetrwania