KOSOWO
Współczesne procesy polityczne i społeczne zachodzące na Bałkanach i w Kosowie są mocno zakorzenione historycznie. Kosowo jest kluczowym motywem serbskiej i kosowsko-albańskiej mitologii narodowej.
W XVIII na skutek imigracji ludności albańskiej i emigracji ludności Serbskiej. Najliczniejszą grupą narodowościową w Kosowie stali się w Albańczycy. Doszło do podziału na albańskich panów i serbskich poddanych.
W 1912 r. Kosowo mimo oporu zostało zajęte przez Serbie i Czarnogórę. Albańczycy ogłosili wówczas niepodległość w granicach obejmujących Kosowo. Jednak Konferencja Międzynarodowa w Londynie z 1913r. przyznała Kosowo S. i CzG.
W 1918r. Kosowo weszło w skład Królestwa Serbów Chorwatów i Słoweńców, które w 1929r. zmieniło nazwę na Królestwo Jugosławii..
Jugosławia nie uznawała odrębności kosowskich Albańczyków prowadząc politykę dyskryminacji i asymilacji. Wywołało to powstanie ludności albańskiej, które zostało stłumione dopiero po 9 latach walk
W 1941r zajęcie Jugosławii przez państwa Osi doprowadziło do przyłączenia większości Kosowa do Albanii - satelity Włoch
W roku 1944 Kosowo zostało zajęte przez komunistyczną Jugosławię Josipa Broza Tity. Doprowadziło to kolejnego krwawo stłumionego powstania Albańczyków, którzy stali się w Jugosławii najliczniejszą grupą w opozycji.
W 1946r uzyskało status autonomicznego regionu w ramach Serbii
W 1963r jego autonomia została ograniczona.
Jednak w latach decentralizacji Jugosławii czyli 1968-1974 jego autonomia - wbrew Serbii - została zdecydowanie poszerzona:
- stało się jednostką federalną
- otrzymało status równy republice
- niezależne organy przedstawicielskie
- nie miało jednak statusu państwowego
- konstytucja stwierdzała jednak, że jakakolwiek zmiana granic wymaga zgody wszystkich jednostek federalnych, także Kosowa!
- 1968 - albański stał się językiem urzędowym w Kosowie
-w początkach lat 90-tych Albańczycy stanowili 90% ludności Kosowa!
- 1989/1990 - Serbia - Slobodan Miloszevic siłą odebrała Kosowu tą szeroką autonomię, stworzono tam państwo policyjne gdzie Albańczycy byli dyskryminowani i prześladowani w odpowiedzi kosowscy Albańczycy we wrześniu 1991r. po secesji Słowenii, Macedonii i Chorwacji, ogłosili nie uznawaną na forum międzynarodowym niepodległość
prezydent Kosowa - Ibrahim Rugova - wybrał pokojowe metody walki: ogłoszono bojkot Serbi i utworzono własne szkolnictwo, służbę zdrowia, administrację
równocześnie na marginesie sceny politycznej w Kosowie i na emigracji utworzono Wyzwoleńczą Armię Kosowa (UCK) - opowiadającą się za zbrojną walką z Serbią
1996 - Rugova zawarł porozumienie z Miloszeviciem - zakładające powrót Albańczyków do szkół i na uniwersytety a także pośrednie uznanie Serbii
nie zostało ono wprowadzone w życie
brak postępów pokojowej strategii Rugovy doprowadził do aktywizacji UCK - na przełomie 1997/1998 r wybuchło powstanie, początkwo to UCK wspierane przez Albanię odnosiło sukcesy, ale Serbia wspierana przez Jugosławie szybko przeszła do kontrofensywy i ponownie stłumiła powstanie
sukcesem UCK było umiędzynarodowienie konfliktu!
Zachód postanowił się zaangażować, bo był przekonany, że Serbia nie zdoła pokonać UCK bez wypędzenia tysięcy Albańczyków z Kosowa i bez interwencji zbrojnej w Macedonii i Albanii w celu zniszczenia zaplecza organizacji. Obawiał się rozszerzenia konfliktu i kolejnej fali imigrantów w Europie Zach.
Latem 1998 - Grupa Kontaktowa ( Francja, Niemcy, Rosja, Wlk. Brytania, Włochy, USA rozpoczęła negocjacje między Serbią a kosowskimi Albańczykami. Chciała przekonać do zaakceptowania szerokiej autonomii Kosowa w ramach Jugosławii. Do porozumienia nie doszło.
W październiku 1998 groźba interwencji NATO wstrzymała walki na kilka tygodni
Ponowne zaostrzenie konfliktu w początkach 1999 doprowadziło do zwołania międzynarodowej konferencji w Rambouillet (Rombuje) w lutym i marcu 1999:
- Kosowo miało się stać na 3 lata międzynarodowym protektoratem
- wprowadznie porozumienia miała nadzorować OBWE i UE
- miano powołać KFOR (Kosovo Forces) - międzynarodowe siły zbrojne, które podlegały NATO
- w Kosowie na rok miało pozostać 2,5 tys. Policji serbskiej i 2,5 tys. Żołnierzy jugosławiańskich
- miała nastąpić demilitaryzacja UCK i powołanie wieloetnicznej policji
- autonomia polityczna i kulturalna Kosowa
- po 3 latach siły międzynarodowe miały zdecydować o statusie Kosowa, na podstawie woli ludności, opinii misji oraz postanowień Aktu Helsińskiego (integralność terytorialna sygnatariuszy)
- 20marca 1999 Serbia rozpoczęła kolejną ofensywę w Kosowie
w odpowiedzi NATO 27 III przeprowadziło naloty bombowe na Jugosławię
siły serbskie dokonały czystki etnicznej Albańczyków
po 76!! Dniach nalotów Miliszevic zgodził się na wycofanie z Kosowa wojska i policji i utworzenia protektoratu międzynarodowego
PROTEKTORAT MIĘDZYNARODOWY 1999-2008 (UNMIK United Nations Missions in Kosovo)
został powołany w 10 VI 1999 na mocy 1244 rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ:
- międzynarodowa administracja i siły bezpieczeństwa (wojsko i policja)-pod auspicjami ONZ UNMIK
- misją miał kierować specjalny wysłannik Sekretarza Generalnego ONZ
- ustanowienie autonomii i samorządu w Kosowie, poprawa sytuacji ekonomicznej
- zgodnie z postanowieniami marcowej konferencji
MISJA UNMIK:
największa misja ONZ przy współpracy z UE, OBWE i NATO:
UE - gospodarka
OBWE - demokratyzacja
NATO - bezpieczeństwo militarne - KFOR
ONZ - policja, wymiar sprawiedliwości oraz administracja cywilna
MOŻEMY PODZEILIĆ JĄ NA 4 OKRESY:
1. najtrudniejszy - VI 1999 - X 2001 - do pierwszych wyborów parlamentarnych
- już w VI i VII do Kosowa wróciło 1,5 miliona uchodźców, którzy nie mieli gdzie mieszkać, bo ich domy zostały zniszczone przez siły serbskie
- brak struktur administracyjnych doprowadził do powstania anarchii i wzrostu przestępczości
Albańczycy rozpoczęli odwet na pozostałej w Kosowie ludności serbskiej
Wg raportów UNMIK w 1999 - zginęło 150 Serbów, 2000 - 75, w 2001 - 30.
Notomiast Czerwony Krzyż podaje, że w tym okresie zaginęło i prawdopodobnie poniosło śmierć ok. 430 Serbów
kontyngent wojskowy napływał bardzo powoli, zatem początkowo KFOR miał bardzo ograniczone możliwości działania
jesienią 1999 UNMIK rozpoczął proces transformacji UCK w Korpus Ochrony Kosowa (TMK), będącym rodzajem Gwardii Cywilnej i zalążkiem przyszłej Kosowskiej Policji
W I 2000r UNMIK ustanowił Wspólna Tymczasową Strukturę Administracyjną (JIAS). Tworzyła ją Tymczasowa Rada Administracyjna (IAC)- rodzaj rządu oraz Kosowska Rada Przejściowa (KTC)- rodzaj parlamentu. Organy te miały charakter doradczy.
Jesienią 2000 zostały w Kosowie przeprowadzone pierwsze wybory lokalne. Kompetencje gmin zostaly jednak ograniczone do momentu wprowadzenia w życie Podstawy Konstytucyjnej, która została opracowana przez UNMIK przy współpracy z lokalnym władzami w połowie 2001r. Opiera się ona na postanowieniach konferencji Rambouillet i stała się de facto konstytucją Kosowa!
2. X 2001 - III 2004 - do zamieszek albańsko-serbskich
- do X 2001 r -UNMIK powołał od podstaw administrację i dokonał odbudowy zniszczeń wojennych
- w roku 2002 wskaźnik przestępczości zdecydowanie zmalał a administracja ONZ rozpoczęła pierwsze procesy przeciwko dowódcom UCK oskarżonym o zbrodnie wojenne
w związku z osiągnięciem „małej stabilizacji” w regionie Zachód stracił zainteresowanie sprawą Kosowa i zaangażował się w innych częściach świata - w Iraku po zamachach z 11 września - zmniejszył pomoc finansową, spowolniona została budowa administracji i wyhamowany wzrost gospodarczy
10 XII 2003 r Rada Transferowa ogłosiła dokument „Standardy dla Kosowa” zawierający 109 konkretnych celów, które moją poprawić sytuację w Kosowie.
3. III 2004 - 17 II 2008 - ogłoszenie niepodległości Kosowa
w marcu 2004 r doszło do zamieszek antyserbskich, wzięło w nich udział ok. 50tys. Osób- to 2.5% całej populacji albańskiej.
miejscem największych napięć między Serbami i Albańczykami jest podzielona Mitrovica. Płn. część jest kontrolowana przez Serbów.
Z trakcie zamieszek zginęło 20 osób (9 Serbów i 11 Albańczyków), ponad 4tys. Serbów i Romów zostało wypędzonych
-Spowodowały wybuch antyalbańskich demonstracji w Belgradzie i Niszu
- Starcia te można nazwać punktem zwrotnym w historii protektoratu. Doprowadziły do ponownego zwiększenia zaangażowania Zachodu w regionie.
Spowodowało to: znaczne przyspieszenie procesów usamodzielniania się instytucji kosowskich także w sferze gospodarki -prywatyzacja, rozpoczęto proces uregulowania statusu Kosowa, a także znaczną poprawę bezpieczeństwa i sytuacji ludności serbskiej.
W 2005 - raport Kai Eide, w którym uznał, że wprowadzenie standardów określonych w dokumencie z 10 XII 2003r. jest niemozliwe bez uregulowania statusu Kosowa- RB ONZ zaakceptowała to i postanowiono przystąpić do rokowań serbsko-albańskich
rozpoczęły się na początku 2006r.w Wiedniu
Najważniejszą kwestią negocjajcji była decentralizacja a w dalszej kolejności status serbskich obiektów sakralnych -kosowo zgodziło się na ich sepcjalny status - jedyny sukces tych negocjacji.
26 III 2007r w sytuacji braku porozumienia Marti Ahtisaari - główny negocjator z ramienia ONZ ogłosił zakończenie rozmów i opublikował plan i raport w sprawie Statusu Kosowa. Plan zakładał przynanie Kosowu nadzorowanej międzynarodowo niepodległości i szerokiej autonomii kosowskim Serbom. Albańczycy pomimo zastrzeżeń zaakceptowali ten plan, lecz Serbia, popierana przez Rosję nie. Ona zaproponowała ustanowienie w prowincji dwóch podmiotów: serbskiego i albańskiego, który miałby szeroką autonomię (władzę ustawodawczą, wykonawczą, policję, język urzędowy itd.) Zastrzegając dla Belgradu jedynie kontrolę granic państwa. Serbski podmiot autonomiczny natomiast byłby silnie związany z Belgradem i w minimalny sposób podlegałby władzom kosowskim i UNMIK.
-Kosowscy Albańczycy nie chcą podziału Kosowa, bo wtedy utraciliby znajdujące się w północno-wschodniej część złoża węgla i infrastrukturę konieczną do wydobycia dużych zasobów surowców (srebra, rudy cynku i ołowiu).
- Postanowiono zatem przystąpić do drugiej tury rozmów serbsko-kosowskich.
- VII 2007 - USA, Rosja i Wlk Brytania powołały „trójkę”, która ma ułatwić proces osiągnięcia porozumienia. Miały zaakceptować każdy projekt jak zaakceptują obie strony konfliktu.
- 19 IX Kosowo przedstawiło projekt umowy o przyjaźni i dobry sąsiedztwie z Serbią- Belgrad natychmiast odrzucił tą propozycję!
28 IX -10 XII - w Nowym Jorku bezpośrednie rozmowy serbsko-kosowskie - zakończone brakiem porozumienia!
W związku z niemożliwością wprowadzenia planu Ahtisaariego - Kosowo wdrożyło j jego postanowienia w drodze jednostronnego ogłoszenia niepodległości.
4. 17 II 2008 - DO DZISIAJ
17 II 2008r Kosowo ogłosiło niepodległość, która w przeciągu kilku dni została uznana przez większość państw UE i USA. Początkowo miała to być niepodległość pod nadzorem międzynarodowym. Nie przewidywano także możliwości połączenia
Kosowa z Albanią!
Serbia zapowiedziała, że nigdy się nie zgodzi na taki stan rzeczy i określiła ten krok jako załamanie prawa międzynarodowego. Poparła ją Rosja, która zażądała zwołania Rady Bezpieczeństwa ONZ w celu anulowania aktu przyznającego Kosowu pełną niezależność od Serbii. Uznała to wydarzenie za pogwałcenie porządku międzynarodowego, które może stać się niebezpiecznym precedensem dla narodów Kaukazu Płd. i innych.
UE i ONZ planują zastąpić dotychczasową misję UNMIK nową, kontrolowaną tym razem przez UE misją UELEX.
Początkowo no taką zmianę nie godzili się Serbowie, ale kiedy w XI 2008r. UE zgodziła się na ich żądania: kontroli nad policją, cłem i wymiarem sprawiedliwości na zdominowanych przez Serbów regionach Kosowa, zgodzili się na wprowadzenie nowej misji.
Nie jest to jednak możliwe gdyż w dalszym ciągu na powołanie UELEX nie zgadzają się władze Kosowa.
UE ogłosiła jednak, że w grudniu wszystko będzie gotowe i nowa misja składająca się z 2000 funkcjonariuszy - policjantów, prokuratorów i sędziów zostanie wysłana do Kosowa.
SYTUACJA MIĘDZYNARODOWA:
- uregulowanie statusu Kosowa było wg Zachodu kluczowym czynnikiem na drodze do ustabilizowania sytuacji w regionie
- Rosja natomiast uznała niepodległość Kosowa za precedens z jednej strony zagrażający porządkowi międzynarodowemu ( naruszenie zasady niezmienności granic), z drugiej jako argument do wykorzystania, gdy pojawi się kwestia uznania secesyjnych republik na obszarze WNP.
- Kosowo stało się więc miejscem rywalizacji Zachodu z Rosją.
Zachód dąży do stabilizacji regionu poprzez uznanie niepodległości Kosowa i integrację wszystkich państw bałkańskich z UE i NATO.
Rosja pod pretekstem obrony integralności Serbii, sprzeciwia się temu rozwiązaniu. Posługuje się przy tym sprawą Kosowa dla wypracowania nowego modelu relacji z USA i WE.
-niepodległości nie uznały z krajów UE :Hiszpania, Cypr, Rumunia, Słowacja, Grecja
ROSJA WOBEC KOSOWA:
.
- rozwiązanie konfliktu musi być zaakceptowane przez obie strony= sprzeciw wobec niepodległości Kosowa
- nalega by nie spieszyć się z uregulowaniem statusu i prowadzić rozmowy z Belgradem i Prisztiną do skutku!
Wokół problemu kosowskiego koncentrują się polityczne i gospodarcze interesy Federacji Rosyjskiej ponieważ Serbia pozostaje jej głównym partnerem w regionie. Co prawda inwestycje rosyjskiej mają na razie dosyć ograniczony wymiar i obejmują przede wszystkim współpracę w sektorze paliwowym. Serbia zajmuje jednak istotne miejsce w rosyjskich planach przeprowadzenia gazociągu południowego. Współpraca z Serbią może nabrać znaczenia w dalszej perspektywie, po ewentualnym jej wstąpieniu do UE. Wtedy Serbowie mogliby się stać swego rodzaju lobbystą interesów Rosji w UE. Natomiast w sytuacji pogorszenia jej stosunków z Zachodem, byłaby ona wyspą pośrodku Bałkanów utrudniającą dalsze rozszerzenie UE dryfującą w stronę Rosji.
Niepodległość Kosowa nie jest na rękę Rosji, bo mimo tego, że mogłaby wykorzystać ten precedens przeciwko Gruzji, to także ze względu na jej federalny charakter mógłby zostać wykorzystany przeciwko niej. Zgoda na takie rozwiązanie pogorszyłaby też jej stosunki z Chinami i z potencjalnym sojusznikiem Iranem.
Rosja ma nadzieję, że uda jej się wymóc na zachodzie np. złagodzenie stanowiska wobec konfliktów na terenie WNP. Liczy także na ustępstwa w sprawie tarczy antyrakietowej i polityce rozszerzenia NATO i UE oraz relacjach handlowych z Unią w kluczowych sprawach energetycznych.
Kolejna szansa na wzmocnienie podziałów między Europą a Ameryką jak i w samej UE.
W interesie Rosji jest istnienie zamrożonych konfliktów na Bałkanach. Gdyż w sytuacji poważniejszej destabilizacji Zachód mógłby być zmuszony ponownie zaprosić Rosję do współpracy w rozwiązywaniu konfliktu.
Sukcesy Rosji: niedopuszczenie głosowania nad rezolucją w RB, ponowne rozpoczęcie rozmów kosowsko-serbskich, a także zablokowanie realizacji planu Ahtisaariego.
- Polityka Rosji nie okazała się jednak skuteczna. Kosowo ogłosiło niepodległość i tak jak prorokowała stało się to przyczyną nasilenia niepodległościowych ruchów innych republik np. Osetii Płd. i Abchazji w Gruzji.
6