Naród to powstała w toku historycznego rozwoju wspólnota ludzi, który obiektywnie i w swej świadomości uznają:
-dany język za swój ojczysty
-określone terytorium za swoją ziemię ojczystą
-są przekonani o wspólnocie swego pochodzenia
-tworzą własną kulturę
-posiadają lub dążą do posiadania uznanej za swoją organizację polityczną (państwa)
Tak więc naród jest przede wszystkim tworem społecznym- świadomościowym, istniejącym przez identyfikację grupową jednostek. Występuje wiele postaci społeczności narodowych i ich relacji względem społeczeństwa ogólnego czy też tzw. społeczeństwa globalnego.
Spotykamy:
Społeczeństwa jednonarodowe- w których niemal wszyscy mieszkańcy danego kraju czują się członkami jednego tego samego narodu (oczywiście poza cudzoziemcami, obcokrajowcami),
W większości występują społeczeństwa względnie jednorodnie z tzw. mniejszościami narodowymi, w których część ludności, najczęściej przybyłe z sąsiedzkiego kraju, żyje i mieszka na innym terytorium narodowym czy państwowym, zachowując w różnym zakresie elementy kultury innego, własnego narodu (np. mniejszość niemiecka, czy ukraińska w Polsce),
Społeczeństwo Wielonarodowościowe lub Wielonarodowe- w granicach jednego państwa żyje i rozwija się w pewnych zakresach swe kultury wiele narodów, nazywa się je wtedy narodowościami,
Społeczeństwo Wielonarodowe składa się z wielu narodów o wykształconych, odrębnych kulturach narodowych.
Społeczeństwa Wieloetniczne w ich skład wchodzi wiele grup etnicznych. Grupa etniczna jest to forma integracji ludności, która dokonuje się na podstawie tylko częściowej odrębności kulturowej.
Dwojaka postać grup etnicznych:
Autochtoniczne grupy etniczne (Indianie w Ameryce),
Emigracyjne grupy etniczne (polska, włoska, i inne grupy etniczne w USA),
Wielość form życia narodowego pociąga za sobą różne koncepcje, czyli ogólne konstrukcje teoretyczne w analizie socjologicznej narodu.
Koncepcja narodów:
Koncepcje naturalistyczne
Naród jest ujmowany jako grupa genetyczna uwarunkowana biogennie (jest to twór społeczny uwarunkowany właściwościami środowiska geograficznego, w jakim pewna grupa rasowa przez wieki zamieszkiwała i żyła, przechowując swe właściwości psychofizyczne następującym po sobie generacją.
Koncepcja politologiczna
Jest najbardziej żywotna. W tego ujęciu naród- to wspólnota polityczna. Wedle tej koncepcji wspólnoty plemienne w miarę swego wzrostu tworzą instytucje państwowe (odrębne od organizacji plemiennych). Państwo (czyli instytucje państwowe, które obejmują wiele grup postplemiennych), tak wytworzone państwo zabiega o ukształtowanie w swych ramach narodu.
Koncepcja kulturowa (S. Ossowski, J. Chałasiński, F. Znaniecki)
Naród wyłania się ze społeczności, które kształtują się w toku rozwoju historycznego. Tworzą własną kulturę. W tych społecznościach członkami narodu, uczestniczą w kulturze narodowej, która obejmuje: język, obyczaje, sztukę i naukę , działalność gospodarcza., tradycje i inne dziedziny aktywności.